- توضیحات
-
بازدید: 8582
بررسی نشانههای نوشتاری روزنامه‌هادر ایران
مرکزعلمی کاربردی
فرهنگ و هنر واحد 13 |
تهیه و تنظیم تحقیق: حميد كنگراني فراهاني
رشته خبرنگاري
بررسی نشانههای نوشتاری روزنامه‌ها در ایران
ارتباطات در زندگی امروز، حرف اول را می‌زنند. ما برای ارتباط با جهان پیرامون، سراغ رسانه‌هایی نظیر روزنامه، اینترنت، تلویزیون، رادیو و... می‌رویم. یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های ارتباطی ما با جهان پیرامون‌مان روزنامه‌ها هستند. هرگاه برای خرید روزنامه می‌رویم، بر طبق عادت بصری یا خواندن نام آن روزنامه، یکی از آنها را انتخاب می‌کنیم. بنابراین طراحی سرلوحه روزنامه‌ها اگر متناسب با عادت و فرهنگ بصری ما باشد، برای‌مان خوش‌آیندتر خواهند بود. تأثیر طراحی نشانههای نوشتاری، در ساختن هویت سازمانی مؤثر یک روزنامه، امری اجتناب‌ناپذیر است. در واقع از روی نشانههای نوشتاری تا حدی می‌توان به محتوای درونی نشریه پی برد. حال سؤالاتی در ذهن پدیدار می‌شود: نشانه‌نوشتاری، چقدر باید نمایانگر محتوا و درون‌مایه نشریه باشد؟ نشانه‌نوشتاری، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
چند ویژگی بارز که در طراحی یک نشانه نوشتاری حایز اهمیت هستند، عبارت است از:
Ø تناسب بصری در بخش‌های یک نشانه نوشته
Ø وجود وحدت، یکپارچگی در آن
Ø رعایت منطق در اندازه سطوح و خطوط
Ø رعایت تناسب در فضاهای مثبت و منفی
Ø عدم تکیه بر عوامل ناپایدار و گذرا (نظیر تکیه بر یک بخش روزنامه یا یک جریان فرهنگی)
Ø لحاظ جنبه‌های فرهنگی و هویت ملی
Ø نوآوری و خلاقیت
Ø استفاده از رنگ
Ø ایجاز و سادگی
با نگاهی گذرا به کیوسک‌های روزنامه فروشی، به سرعت درخواهید یافت که در ایران کمتر از این ویژگی‌ها بهره می‌برند. اغلب اوقات از خوش‌نویسی ـ به خصوص خط نستعلیق ـ برای نشانه‌نوشته استفاده
می‌کنند. گذشته از زیباییهای خط نستعلیق، به نظر می‌رسد از زمان ناصرشاه قاجار که این خط به‌طور رسمی در سرلوحه‌ها قرار گرفت و اطلاعاتی نیز به آن افزوده شد؛ طراحان گرافیک فکر دیگری نکرده‌اند!!
برای اینکه بتوان بررسی بهتری انجام داد نگاهی گذرا بر نشانههای روزنامه‌ها داریم. در یک بررسی اجمالی بر دهها روزنامه، می‌توان نشانههای نوشتاری جمع‌آوری شده را به پنج گروه عمده تقسیم نمود:
1.کالیگرافیک
2.تایپوگرافیک
3.هندرایتینگ
4.ترکیبی
5.اعداد
آنچه مسلم است نشانههای نوشتاری "کالیگرافیک" (بر اساس خوش‌نویسی) بیشترین سهم را دارند که شاید علت آن را بتوان در تقدس خوش‌نویسی نزد ایرانیان دانست. طبق بررسیهای انجام شده حدود 62 درصد به موارد نستعلیق، شکسته‌نستعلیق، نسخ و ثلث اختصاص دارد.
پس از آن 12 درصد تایپوگرافیک، 20 درصد هندرایتینگ، 5 درصد ترکیبی و 1 درصد اعداد هستند.
با توجه به آمار تقریبی فوق می‌توان نتیجه گرفت که بیشترین نوع نشانه‌نوشتاری که در روزنامه‌های ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند، نشانههای "کالیگرافیک" هستند. استفاده از این نوع نشانه‌نوشته در روزنامه‌های ایران، در هر چه فرهنگی و ملی شدن روزنامه کمک می‌کند.
صرفنظر از مطالب مذکور، با نگاه به ساختار بصری نشانههای روزنامه‌های ایران، متوجه ضعف در ساختار آنها می‌شویم. اینکه در یک نشانه‌نوشته، از خوش‌نویسی سنتی استفاده کنیم، برطرفکننده تمام مشکلات بصری روز جامعه نیست.
در نشانه‌نوشته‌های مذکور، کمتر خلاقیت، نوآوری و تلاش برای هنجارشکنی دیده می‌شود. در اکثر آنها کلمه خوش‌نویس شده، بدون کوچک‌ترین تغییری در سرلوحه روزنامه قرار گرفته است. گاهی طراحان و مسئولان به دلیل دلبستگی‌شان به خط نستعلیق ـ شاید همان تقدس ـ نتوانستند حتی نقطه‌ای را جابجا کنند.گاهی هم به دلیل عدم شناخت این خط را بی‌رحمانه مورد تاخت و تاز قرار داده‌اند. نکته دیگر اینکه در رنگ آنها نیز تلاشی خاص دیده نمی‌شود و رنگ‌های غالب آنها قرمز، سورمه‌ای، آبی، سبز و زرد هستند.
* * *
نشانههای نوشتاری "هندرایتینگ" که در برخی مجلات مورد استفاده قرار می‌گیرند، درروزنامه‌ها در رتبه دوم قرار دارند. شاید علت کمی استفاده از آنها در روزنامه، همان پتانسیل فرهنگی و ملی است که در خوش‌نویسی بیشتر وجود دارد. به‌طور کلی نشانههای نوشتاری"هندرایتینگ" را سخت‌تر می‌توان با محتوای فرهنگی جامعه هماهنگ کرد؛ مگر آنکه طراح گرافیک آن، شناخت کاملی از فرهنگ، هنر و خوش‌نویسی ایرانی داشته باشد. در این صورت، می‌تواند نشانه‌نوشته‌ای ماندگار و فاخر بسازد.
* * *
با توجه به تمایل طراحان گرافیک برای استفاده از "تایپوگرافیک" در پوستر و جلد کتاب، درصد کمی تمایل به استفاده از این تکنیک برای ارایه نشانههای نوشتاری روزنامه دارند. البته نشانههای نوشتاری "تایپوگرافیک"، به جز سرلوحه «تهران امروز» و «وطن امروز»، الباقی بسیار ساده‌انگارانه، بدون زحمت و به دور از هرگونه خلاقیت و نوآوری ساخته شده‌اند.
* * *
نشانههای نوشتاری "ترکیبی" نیز به‌دلیل عدم برقراری تجانس، در ساختار نشانه‌نوشته بسیار سخت مورد استفاده قرارمی‌گیرند. این نشانههای نوشتاری به دلیل عدم هماهنگی در حروف چندگونه خط یا فونت، نیاز به دانش خوش‌نویسی، تایپوگرافی و طراحی حروف دارند. شناخت کامل از هر سه حوزه از عهده کمتر طراحی بر می‌آید. این‌گونه نشانه‌نوشتاری به شدت دارای عنصر آشنایی‌زدایی و نوآوری است و می‌تواند مفاهیم جدیدی را به نشانه نوشته بیافزاید.
* * *
نشانههای نوشتاری "اعداد" نیز به دلیل کمی استفاده از نام اعداد، در روزنامه‌ها بسیار کم اتفاق می‌افتند.
* * *
از آمارهای به‌دست آمده فوق می‌توان نتایج فراوان و مؤثری درراستای بهبود وضعیت بصری کشور دریافت نمود. متأسفانه در ایران پژوهش‌های آماری، کمتر اتفاق می‌افتد. این‌گونه پژوهش‌ها، می‌تواند در جهت آسیب‌شناسی فرهنگ و هنر در ایران مؤثر باشند.
منبع: سایت گرته
به منظور درج نظر برای این مطلب، با نام کاربری و رمز عبور خود، وارد سایت شوید.
