روز عرفه، روز دعا و مسئلت از خداوند متعال است و خداوند درهای مغفرت و رحمت خود را در این روز به روی بندگان باز می‌کند. یکی از اعمالی که در این روز وارد شده است، زیارت امام حسین (ع) است به طوری که در روایات وارد شده است، خداوند در این روز به زوار امام حسین (ع) ، پیش از کسی که در صحرای عرفات است، نگاه می کند.

در روایاتی نقل شده است که خداوند در شب عرفه درهای مغفرت خویش را بر بندگان باز می‌کند و در روز عرفه گناهان توابین را می‌بخشد، هرچند به اندازه ریگ‌های بیابان و قطرات باران و تعداد روزهای عالم باشد.

در روز عرفه اولين حرکت حاجيان در سرزمين وحى بعد از احرام با توقف در صحراى عرفات آغاز مى‌شود.

آنان بایستی که از اذان ظهر روز نهم ماه ذى‌الحجه تا وقت نماز مغرب در آن بيابان توقف کرده و به ذکر و دعا و تفکر و نيايش بپردازند.

عرفات به مساحت 18 کيلومترمربع در شرق مکه و در ميان راه طائف و مکه قرار دارد. اين بيابان به وسيله کوه‌هايى که به شکل نيم‌دايره در اطرافش قرار دارد مشخص شده است.

خداوند متعال در اين مورد مى‌فرمايد: “هرگاه مى‌خواهيد از بيابان عرفات کوچ کنيد خداوند را در مشعرالحرام ياد کنيد، او را به ياد آريد همان طور که شما را هدايت کرد گرچه شما قبل از آن از گمراهان بوديد.”(بقره/198) 

درباره نامگذارى اين صحرا به عرفات نکاتى گفته شده که برخى عبارتند از: آدم و حوا همديگر را در اين ناحيه شناختند، اعمال حج به آدم يا ابراهيم(ع) در صحراى عرفه شناسانده شد و حاجيان همديگر را در اين ناحيه بيشتر مى‌شناسند.

و نیز گفته اند سبب آن این است كه مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می كنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می دانند كه برای رسیدن به آن باید متحمل شد. چرا كه یكی از معانی «عرف» صبر و شكیبایی و تحمل است. 

ابن‌عباس در مورد نامگذارى روز عرفه مى‌گويد: وقتى حضرت ابراهيم(ع) در خواب ديد که پسرش اسماعيل را در راه خدا قربانى مى‌کند تمام آن روز در انديشه بود که آيا اين خواب از جانب خداست يا نه؟ تا اينکه دوباره در شب دوم خواب را ديد. چون صبح شد، مطمئن گرديد که اين دستور از سوى خداست و آن روز عرفه بود.

 

1ـ روزه گرفتن; که پاداش فراوانى دارد. ولى اگر روزه در آن روز سبب ضعف و ناتوانى جهت دعا و انجام اعمال و عبادات روز عرفه شود ترک آن بهتر است! (البتّه روزه مربوط به کسانى است که در وطن هستند یا قصد اقامت ده روز کرده اند)

2ـ غسل کردن قبل از غروب آفتاب

3- زیارت امام حسین (ع) که زیارت آن حضرت در روز عرفه طبق روایتی از امام صادق(ع) پاداش حج و عمره بسیار و جهاد فراوان دارد.

در روایت دیگرى از امام صادق(ع) نقل شده است که خداوند در روز عرفه، توجّه خاصّى به زائران قبر امام حسین(ع) دارد، حاجاتشان را برآورده مى سازد و گناهانشان را مى آمرزد.

 در حدیث دیگرى از سه امام بزرگوار، حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا (علیهم السلام) آمده است که هر کس روز عرفه به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند او را با ایمان محکم همراه با اطمینان باز مى گرداند.

4ـ پس از نماز عصر، و قبل از آن که دعاهاى روز عرفه را بخواند، دو رکعت نماز در زیر آسمان، بجا آورد و به گناهان و خطاهاى خود اعتراف کند، که امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس چنین کند، پاداش کسانى که در سرزمین عرفاتند، را خواهد داشت و گناهانش آمرزیده گردد

مرحوم «شیخ کفعمى» کیفیّت نماز را این گونه آورده است: پس از آن که نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو، بجا آوردى، دو رکعت نماز بخوان ; در رکعت اوّل بعد از سوره حمد، سوره توحید (قل هو اللّه احد) و در رکعت دوم، پس از سوره حمد، سوره قُل یا اَیُّهَا الْکافِرُون را بخوان. بعد از آن نیز چهار رکعت نماز بگزار (هر دو رکعت به یک سلام). و در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید را بخوان (که نماز امیرالمؤمنین نیز به همین صورت است).

5- تسبیحات حضرت رسول صَلَّى اللهِ عَلِیهِ وَ آله در روز عرفه

6- سوره توحید صد مرتبه و آیة الکرسى صد مرتبه و صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه خوانده شود.

7-دعای ام داود خوانده شود.

8- دعاى معروف عرفه

از جمله دعاهایى که خواندنش در روز عرفه سفارش شده است دعاى معروف و مشهور سالار شهیدان امام حسین(علیه السلام) است که ازمحتواى بسیار باارزش وبى نظیرى برخوردار است؛ این دعاى پرفیض،گنجینه اى از معارف اسلامى است که راه خداشناسى و توبه و بازگشت به او را، به هر خداجوى مسلمانى مى آموزد، و روح را به بالاترین اوج معرفت، مى رساند؛ مى توان گفت یک دوره عرفان اسلامى در آن درج است.

بشر و بشیر از فرزندان «غالب اسدى» روایت کرده اند که: عصر روز «عرفه» در سرزمین «عرفات» خدمت امام حسین(علیه السلام) بودیم که آن حضرت با گروهى از اهل بیت و شیعیان خود، در نهایت خشوع و فروتنى، از خیمه خویش بیرون آمدند و در قسمت چپ کوه ( جبل الرحمه، کوه معروفى است در وسط عرفات) رو به سوى کعبه ایستادند و همانند فقیر و نیازمندى که چیزى طلب کند، دست ها را در برابر صورت گرفتند و این دعا را خواندند.