English
جمعه, 02 آذر 1403

 



ایران و جهان

برگی ا زتاریخ کریم خان زند

  • پرینت
توضیحات
منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25
نوشته شده توسط مهدی کاردان
بازدید: 8139
كريم خان زند ( 1193 – 1163 ه.ق. )
کریم خان زند
از سوابق زندگي خان زند تا سال 1163 ه.ق. كه جنگهاي خانگي بازماندگان نادر شاه بي كفايتي آنان را براي مملكتداري آشكار ساخت و به تبع آن عرصه را براي ظهور قدرتهاي جديد مستعد گردانيد ، خبري در دست نيست . به دنبال اغتشاشات گسترده و عمومي اين ايام خان زند به همراه علي مردان خان و ابوالفتح خان بختياري اتحاد مثلثي تشكيل داد و چون هيچ يك از آنان خود را از ديگري كمتر نمي شمرد ، ناچار به نزاعهاي داخلي روي آوردند . سرانجام كريم خان توانست پس از شانزده سال مبارزه دائمي بر تمامي حريفان خود از جمله محمد حسن خان قاجار و آزاد خان افغان غلبه كند و صفحات مركزي و شمالي و غربي و جنوبي ايران را در اختيار بگيرد . برادر وي ، صادق خان ، نيز موفق شد در سال 1189 ه.ق. بصره را از حكومت عثماني منتزع نمايد و به اين ترتيب ، نفاذ اوامر دولت ايران را بر سراسر اروند رود و بحرين و جزاير جنوبي خليج فارس مسلم گرداند . بعد از در گذشت خان زند دگرباره جانشيانان او به جان هم افتادند و با جنگ و نزاعهاي مستمر ،‌زمينه تقويت و كسب اقتدار آقا محمد خان و سلسله قاجار را فراهم آوردند .

كريم خان زند ، پايه گذار سلسله زنديه محسوب مي شود . اقبال جهانگشايي او ، بيش ازهر چيز مديون اغتشاشاتي بود كه پس از قتل نادر در ايران سربرآورد و از سابقه درازهفتاد يا هشتاد ساله اي برخوردار بود. وي قريب سه سال بعد از در گذشت نادر شهرتينداشت و در ميان قبيله خود ، كه به دستور نادر در سال 1144 ه.ق. به خراسان كوچانيدهشده بودند ، از حيثيت متعارفي برخوردار بود.

بي كفايتيهاي آشكار بازماندگاننادر و نزاعهاي برادر كشانه اي كه ميان آنان رخ داد ،‌ موجب شد كه كريم در كنار دو تن ديگر از بزرگان ، به نامهاي علي مردان خان و ابوالفتح خانبختياري براي آرامش مناطق غربي و مركزي كشور به ميدان آيد . او پس از نشان دادنلياقتهاي مكرر ، از سوي قبيله خويش لقب خاني دريافت كرد . ( 1162 ه.ق. ) بدين گونهوي توانست در پرتو تدبير و حسن عمل و صداقت بي رياي خويش ، بر حريفان مزبور و نيزآزادخان افغان كه در آذربايجان تكتازي مي كرد و محمد حسن خان كه در استرآباد به سرمي برد غلبه كند . كريم خان از سال 1179 ه.ق. به صورت مستقل بر ايران فرمان راند . روابط او با شاهرخ ( نواده نادر شاه ) نيز بر خراسان فرمان مي راند ،‌خوب و مبيننوعي احترام به اولاد ولي نعمت پيشين خود بود .

حادثه مهم سالهاي پاياني عمركريم خان ،‌لشكر كشي به بصره بود كه به سرداري برادرش ، صادق خان در سال 1189 ه.ق. انجام پذيرفت كه متاسفانه با مرگ شاه به انتها رسيد .

دوران چهارده سالهاخير زندگاني وي را ، بايد نعمتي براي مردم ايران شمرد ، چرا كه توانست امنيت را درتمامي صفحات داخلي كشور و خليج فارس برقرار كند و پس از قريب پنجاه سال ناآرامي وجنگهاي مستمر ، طعم شيرين آسايش را به هموطنان خود بچشاند .

با مرگ كريم خاندر سيزدهم صفر سال 1193 ه.ق. زكي خان ( برادر ناتني كريم خان ) بيشتر بزرگان زند وزبدگان دربار را كشت يا كور كرد و به بهانه پادشاهي ابوالفتح خان و محمد علي خانفرزندان كريم خان اختيار امور را در دست گرفت . پس از چندي ، صادق خان بر اوشوريد و از آنجا كه نيز تدبير درستي نداشت به دستور علي مردان خان كور و بر كنارگرديد . وي پس از سه سال حكومت ، در سال 1199 ه.ق. در گذشت. پس از او ،‌ جعفر خانزند ( پسر صادق خان ) فرمانروايي را به دست گرفت و در سال 1203 ه.ق. به دست چندتناز خانهاي زنداني در شيراز كشته شد . آخرين بازمانده اين دودمان ،‌لطفعلي خان بودكه با وجود دلاوري و رشادت بسيار ، در برابر حريف كهنه كار پرتدبيري چون آقا محمدخان قاجار دوام نياورد و پس از دستگير شدن ، در ارگ بم به سال 1209 ه.ق. كشته شد وبدين ترتيب سلسله ديگري در ايران قدرت را در دست گرفت .

به طور كلي ، دورانتقريبا" پنجاه ساله زنديه ( 1209 – 1160 ه.ق. ) عصر كشمكشهاي داخلي بود و مدعيانخارجي را يارا و انديشه آن نبود كه به ايران تجاوز كنند . سرحدات كشور نيز از هرجهت در اختيار دودمانهاي ايراني قرار داشت . همچنين ، با تحكيم اقتدار احمد خانابدالي ( در صفحات جدا شد از هند به وسيله نادر شاه ) مي توان گفت كه نفوذ عنصرايراني در شبه قاره هند كماكان برقرار بود

نويسنده : مهدی کاردان

این کاربر 19 مطلب منتشر شده دارد.

به منظور درج نظر برای این مطلب، با نام کاربری و رمز عبور خود، وارد سایت شوید.

پربیننده ترین اخبار

جدیدترین خبر ها

دسترسی سریع

فیلم-آموزشی-انتخاب-واحد