آنچه که باید در مورد حقوق و دستمزد بدانیم
- توضیحات
-
منتشر شده در جمعه, 13 ارديبهشت 1392 00:13
-
نوشته شده توسط مونا فرخ سیر
-
بازدید: 8009
محاسبه ي حقوق و دستمزد:
براي محاسبه ي هزينه ي حقوق و دستمزد بايد اطلاعات و عوامل ليست حقوق و
دستمزد را شناخت و علاوه بر آن از قوانين و مقررات مربوط (کار و بيمه
هاي اجتماعي ، ماليات و...) اطلاع کافي داشت . برخي اطلاعات مربوط به
دستمزد شامل: مدت کارکرد ، حقوق پايه ، اضافه کاري ، حق نوبت کاري ،
مرخصي استحقاقي ، پاداش ، کارآموزي ، اوقات تلف شده ، طرح هاي تشويقي ،
حق بيمه هاي اجتماعي، سهم کارفرما ، بيمه عمر، بيمه حوادث ناشي از کار
وهزينه هاي رفاهي کارگران مي باشد که شرح مختصري در مورد برخي از آنها
مي دهم.
حقوق پايه:
حقوقي است که با رعايت قانون کار (براي کارگران رسمي) و يا به وسيله ي
عقد قراردادي که مغير قانون کار نباشد (براي کارگران قراردادي) ، براي انجام
يک ساعت کار و يا توليد يک واحد محصول تعيين و به صورت ساعتي ،
روزانه ، هفتگي ، و معمولا ماهانه پرداخت مي شود.
در صورتي که مزد کارگر بر اساس تعداد توليد و بدون توجه به ساعات کارکرد
(پارچه کاري) محاسبه و پرداخت شود اصطلاحا آن را کارمزد گويند.
توجه: دستمزد روزانه کارگر نبايد از حداقل دستمزد تعيين شده در قانون کار
کمتر باشد.
ساعات کار عادي:
مطابق ماده 51 قانون کار ساعات کار عادي ، مدت زماني است که کارگر،
نيرو و يا وقت خود را به منظور انجام کار در اختيار کارفرما قرار مي دهد.
به غير از مواردي که در اين قانون مستثني شده است ساعات عادي کار
کارگران در شبانه روز، نبايد از 8 ساعت تجاوز نمايد.
ساعات کار اضافي(اضافه کاري):
مطابق قانون کار ،اضافه کاري بايد تابع شرايط زير باشد:
الف-موافقت کارگر
ب-پرداخت 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادي
پ-ساعت کار اضافي نبايد از 4ساعت در روز تجاوز نمايد ، مگر در موارد
خاص با توافق طرفين.
ت- روز جمعه روز تعطيل هفتگي کارگران با استفاده از مزد مي باشد کارگراني
که به هرعنوان روز جمعه کار کنند ، در مقابل عدم استفاده از تعطيل روز جمعه
40% اضافه بر مزد دريافت خواهند کرد.
مطابق قانون کار از ساعت 6 بامداد تا ساعت 22، کار روز واز ساعت 22 تا
6 بامداد روز بعد کار شب محسوب مي شود.
اگر قسمتي از کار در روز و قسمتي در شب انجام شود، کار مختلط محسوب مي
گردد که مطابق قانون به آن قسمتي از کار که در شب انجام مي شود 35%
مزد اضافه بر مزد ساعت کارعادي تعلق ميگيرد . مشروط بر اينکه کارگر
نوبت کار نباشد. به موجب ماده61 قانون کار، ارجاع کار اضافي به کارگراني
که کار شبانه يا کارهاي خطرناک و سخت و زيان آورانجام مي دهند ممنوع
است.
مبلغ فوق العاده اضافه کاري با توجه به دليل انجام آن به يکي از حسابهای زير،
بدهکار ميگرد د:
الف-به حساب کالاي در جريان ساخت
ب-به حساب سربار ساخت
ج-به حساب سربار توزيع و فروش
چنانچه اضافه کاري به علت اضافه توليد انجام شود فوق العاده آن به حساب
سربار کارخانه ، بدهکار مي گردد تا از طريق اين حساب به تمام محصولات
توليد شده اعم از اين که درساعت عادي و يا ساعات اضافه کاري ساخته شده
باشند به طور يکنواخت سرشکن گردد.
براي ثبت تسهيم هزينه دستمزد و فوق العاده اضافه کاري ، به ازاي جمع دستمزد
ساعات کارعادي و دستمزد عادي ساعات اضافه کاري ، حساب کنترل کالاي در
جريان ساخت وبه ازاي فوق العاده اضافه کاري ، حساب کنترل سربار ساخت
بدهکار ميگردند . در مقابل ، به ازاي جمع دستمزد و فوق العاده اضافه کاري
حساب کنترل حقوق و دستمزد بستانکار ميگردد.
حساب کنترل کالای در جریان ساخت ××
حساب کنترل سربار ساخت ×× حساب کنترل حقوق و دستمزد ×××
نوبت کاري:
در بسياري از واحدهاي توليدي به دلايل مختللف ، کارگران به صورت نوبتي
کار مي کنند. مطابق ماده 55 قانون کار، کار نوبتي عبارت است از کاري که
در طول ماه گردش دارد به نحوي که نوبت هاي آن در صبح ، يا عصر ، يا
شب واقع ميشود.
به کارگري که در طول ماه به طور نوبتي کار مي کند ، اگر نوبت کارش در
صبح وعصر واقع شود 10٪ و چنانچه نوبت کار او درصبح و عصر وشب
قرار گيرد 15٪ و در صورتي که نوبت کار در صبح و شب و يا عصر و
شب باشد 22/5٪ علاوه بر دستمزد عادي به عنوان فوق العاده نوبت کاري
پرداخت خواهد شد . ساعات نوبت کاري ممکن است از 8 ساعت در شبانه روز
و24 ساعت در هفته تجاوز نمايد ليکن مجموع ساعات کار در چهار هفته نبايد
از 176 ساعت بيشتر شود . براي ثبت تسهيم هزينه حقوق و دستمزد و فوق
العاده نوبت کاري به ازاي دستمزد عادي ساعات نوبت کاري ، حساب کنترل
کالاي در جريان ساخت و به ازاي فوق العاده نوبت کاري ،حساب کنترل کنترل
سربار ساخت بدهکار ميگردند . در مقابل به ازاي جمع دستمزد و فوق العاده
نوبت کاري ، حساب کنترل حقوق و دستمزد بستانکار مي شود مانند مثال بالا).
پاداش:
معمولا در پایان دوره مالی یا در پایان هر فصل به مناسبت های مختلف ،
مبلغی به عنوان عیدی و پاداش به کارگران و کارکنان پرداخت می شود .
حداقل مبلغ عیدی و پاداش کارگران ، معمولا در پایان هر سال بر مبنای حقوق و
دستمزد توسط هیأت دولت تعیین می گردد . اما هیأت مدیره می تواند مبلغی
بیش از حداقل تعیین شده ، به همین عنوان ، به کارگران بپردازد.
از نظر حسابداری ، ثبت پاداش در حسابها به منظور تشخیص هزینه ها از از
اهمیت ویژه ای برخوردار است . چنانچه مبلغ پاداش سالانه در آخرین ماه
دوره مالی در حسابها منعکس شود ، بهای تمام شده محصول در آن ماه افزایش
قابل توجهی خواهد یافت به همین دلیل بهتر است مبلغ پاداش را در طول دوره
مالی به طور یکنواخت به محصولات دوره سرشکن نمود . لذا در ابتدای هر
دوره مالی هنگام برآورد بودجه دستمزد ، مبلغ پاداش سالانه نیز بر اساس
تجربیات سال گذشته پیش بینی می گردد سپس پاداش ماهانه را محاسبه و به
حساب کنترل حقوق و دستمزد ، بدهکار و به حساب ذخیره بستانکار می
نمایند.
حساب کنترل حقوق و دستمزد ××
حساب ذخیره پاداش ×××
ثبت پاداش .... ماه به حساب ذخیره پاداش
پاداش کارکنان قسمت های مختلف بر حسب محل کارشان به حساب سربار
ساخت ، سربار اداری و تشکیلاتی یا سربار توزیع و فروش منظور می گردد .
بنابراین ، زمان ثبت تسهیم لیست حقوق و دستمزد حساب سربار اداری و
تشکیلاتی یا سربار
توزیع و فروش معادل پاداش ماهانه ، بدهکار و حساب کنترل هزینه حقوق ودستمزد ، بستانکار می گردد.
حساب کنترل سربار ساخت ××
حساب کنترل سربار اداری و تشکیلاتی ××
حساب کنترل سربار توزیع و فروش ××
حساب کنترل هزینه حقوق و دستمزد ×××
ثبت تسهیم پاداش .... ماه در حسابها
هنگام پرداخت تمام یا قسمتی از پاداش کارکنان نحوه ثبت چنین است:
حساب ذخیره پاداش ××
بانک (صندوق) ×××
ثبت پرداخت پاداش کارکنان
مرخصی استحقاقی:
طبق ماده 64 قانون کارعمصوب سال 1369 مرخصی استحقاقی سالانه
کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه ، جمعأ یک ماه است.
سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد (برای کار کمتر
از یک سال، مرخصی مزبور به مدت کار انجام یافته محاسبه می شود) .
معمولا مرخصی کارگران ، موجب تعطیل و یا توقف کار ، کارخانه نمی گردد
ولی برخی واحدهای تولیدی در شرایط خاص ، بنا به تصمیم مدیران و موافقت
شورای کارگری یا مرخصی جمعی کارگران برای مدت معینی ، به تعطیل
واحد تولیدی اقدام می نمایند.
روش های ثبت هزینه دستمزد ایام مرخصی:
در بعضی از واحدهای تولیدی ، دستمزد ایام مرخصی ، پس از استفاده کارکنان
از مرخصی استحقاقی ، یکجا به حسابهای سربار مربوط منظور می گردد . این
نحوه ی عمل موجب می شود بهای تمام شده محصولات تولید شده در ماهی که
کارکنان از مرخصی استفاده نموده اند افزایش یابد . این افزایش بهاء دو دلیل
عمده دارد:
الف- مطابق قانون کار ، به کارگران در مدت مرخصی استحقاقی حقوقی
پرداخت میشود . به این ترتیب هر کارگر با انجام یازده ماه کار ، دوازده ماه
حقوق دریافت می نماید.
ب- معمولا در زمان مرخصی کارگر، از حچم تولید کاسته می شود و با کاهش
حجم تولید ، به علت ثابت بودن بسیاری از اقلام هزینه بهای تمام شده
محصولات ساخته شده در این مدت افزایش می یابد.
برای رفع اشکلاتی که توضیح داده شد ، از روش ایجاد ذخیره برای دستمزد ایام
مرخصی استفاده می شود. بر اساس این روش ، در ابتدای هر دوره مالی ،
حقوق و دستمزد ایام مرخصی کارگران برای تمام دوره برآورد می گردد و در
پایان هر ماه که لیست حقوق و دستمزد تهیه میشود ، هزینه حقوق و دستمزد ایام
مرخصی سهم آن ماه نیز محاسبه شده به حساب کنترل هزینه حقوق و دستمزد ،
بدهکارو به حساب ذخیره دستمزد ایام مرخصی ، بستانکار می گردد.
حساب کنترل هزینه حقوق و دستمزد ××
حساب ذخیره دستمزد ایام مرخصی ×××
ثبت ذخیره دستمزد ایام مرخصی ماه ....
ضمنا تسهیم هزینه دستمزد ایام مرخصی کارکنانی که به طور مستقیم یا غیر
مستقیم در تولید کار می کنند به حساب کنترل سربار ساخت و کارکنانی که در
قسمت های اداری وتشکیلاتی و توزیع و فروش مشغول به کار باشند به ترتیب
به حساب کنترل سرباراداری و کنترل سربار توزیع و فروش ، بدهکار می شود
. در مقابل ، حساب کنترل هزینه حقوق ودستمزد ، بستانکار میگردد.
در روش دیگر هزینه دستمزد ایام مرخصی کارکنان مستقیم تولید را به حساب
کنترل کالای درجریان ساخت ، بدهکار می نمایند ولی منظور نمودن این هزینه
به حساب کنترل سربارساخت ، متداولتراست.
حساب کنترل سربار ساخت ××
حساب کنترل سربار اداری و تشکیلاتی ××
حساب کنترل سربار توزیع و فروش ××
حساب کنترل هزینه حقوق و دستمزد ×××
ثبت تسهیم هزینه دستمزد ایام مرخصی کارکنان مربوط به ماه....
زمان پرداخت دستمزد ایام مرخصی به کارکنان ، حساب ذخیره دستمزد ایام
مرخصی ، بدهکار وحساب صندوق یا بانک بستانکار می شود .
حساب ذخیره دستمزد ایام مرخصی ××
بانک(صندوق) ×××
پرداخت دستمزد به کارگرانی که از مرخصی استفاده نموده اند.
طرحهای تشویقی دستمزد:
در واحدهای تولیدی،محاسبه و پرداخت دستمزد به یکی از روشهای روزمزد ،
کارمزد و یا با استفاده از طرح های تشویقی انجام می شود.
محاسبه و پرداخت دستمزد کارگران روزمزد ، برای انجام 8 ساعت کار عادی
روزانه ، بدون توجه به نتیجه کار انجام شده می باشد.
محاسبه و پرداخت دستمزد کارگران کارمزد ، برای انجام کار معین ، بدون توجه
به مدت انجام کارمی باشد . استفاده از طرحهای تشویقی دستمزد ، در واقع
ترکیبی از دو روش فوق است.
در اکثر طرح های تشویقی یک حداقل دستمزد ساعتی به کارگر پرداخت می
شود تا تولیدش به میزان تعیین شده (استاندارد ) برسد . در صورتی که تولید
محصول از میزان استاندارد تجاوز کند ، کارگر مشمول طرح تشویقی خواهد
بود.
طرح های تشویقی دستمزد معمولا در کارخانه هایی که دارای کارگران زیاد و
تولید انبوه باشد ، به اجرا گذارده می شود . طرح های تشویقی دستمزد بر اساس
قراردادی است که بین کارگران و کارفرما منعقد می گردد.
در کلیه ی طرح های تشویقی ، مدت انجام کار خود یک عامل تشویقی محسوب
می گردد . زیرا دستمزد باید بر اساس کار انجام شده و با توجه به میزان تولید
کارگران پرداخت گردد . به همین دلیل لازم است قبل از انجام هر کار ،
استانداردها و شاخص هایی برای انجام آن تعیین گردد.
استاندارد ها باید طوری تعیین شود که کارگران بتوانند به ان ها دست یافته ، با
تولید بیشتر از استاندارد ، از مزایای طرح تشویقی بهره مند شوند.
بارزترین مشخصه های یک طرح تشویقی چنین است:
1-طرح تشویقی بایدوضعیت و شرایط تولید مناسب باشد طوری که کارکنان بتوانند در آن شرایط بازده تولیدی خود را افزایش دهند.
2-استانداردها باید مناسب و واقع بینانه تعییین شوند ،به طوری که کارکنان بتوانند با تلاش و کوشش تولید را افزایش داده ، از استانداردهای تعیین شده عبور نمایند تا در نتیجه افزایش تولید ، موفق به دریافت پاداش طرح گردند.
3-میزان پاداش باید به نسبت بازده تولید مازاد بر استاندارد تعیین شود.
4-طرح تشویقی باید حتی الامکان ساده بوده به طوری که برای کارکنان قابل درک باشد.
5-طرح تشویقی باید طوری برنامه ریزی شود که همزمان با پرداخت دستمزد ،پاداشهای مربوط به طرح نیز پرداخت شود.
اهداف طرح های تشویقی دستمزد:
خلاصه هدف های به کارگیری یک طرح تشویقی چنین است:
1-اعمال کنترل بیشتر بر هزینه های دستمزد از طریق یکنواخت کردن هزینه های هر واحد محصول تکمیل شده.
2-تشویق کارکنان به تولید بیشتر به منظور کاهش بهای تمام شده محصول که موجب افزایش درآمد آنان نیز خواهد شد.
3-طرح های تشویقی موجب افزایش تولید طی دوره می گردد که نتیجه آن کاهش بهای تمام شده محصولات به علت کاهش سهم هزینه های ثابت یک واحد محصول،از کل هزینه های ثابت کارخانه می باشد.
طرح های تشویقی پارچه کاری مستقیم ، ابتدا زمان و حرکت لازم برای ساخت
قسمتهای مختلف یک واحد محصول به وسیله دایره زمان سنجی و میزان تولید
استاندارمحصول درساعت به وسیله مهند سی تولید محاسبه می گردد . سپس
دستمزد هر کارگر با توجه به میزان تولید و نرخ ساعتی دستمزد ، محاسبه و
پرداخت خواهد شد.
طرح تشویقی پارچه کاری مستقیم زمانی موثر است که کارگران بتوانند با استفاده
ازامکانات موجود در کارخانه میزان تولید خود را افزایش دهند و چنانچه تولید به
صورت ماشینی انجام شود افزایش تولید از عهده ی کارگران خارج است و
طرح فوق کاربرد نخواهد داشت . همچنین تا زمانی که تعداد تولید محصول
درساعت از میزان استاندارد تعیین شده کمترباشد ، نرخ دستمزد ساخت یک واحد
محصول متغیر خواهد بود ، ولی این نرخ پس از رسیدن تولید به میزان آن ،
ثابت خواهد شد ، ضمنا با به کارگیری ماشین آلات جدید ، در صورتی که دارای
راندمان بیشتری باشند باید در تعداد تولید استاندارد در ساعت و نرخ دستمزد
تجدید نظر به عمل آید.
کار آموزی:
کارآموزی عبارت است ازهرنوع آموزشی که برای ارتقای سطح مهارت و دانش
کارکنان انجام گیرد . کار آموزی ممکن است برای کارکنان جدید الاستخدام باشد
که در این صورت نقش مؤثری در انجام امور جاری ندارند . بنابراین هزینه
های این
نوع آموزش به عنوان هزینه های سرمایه ای تلقی می شود . در اکثر مواقع به
کارکنان ضمن انجام خدمت آموزش داده می شود که به آموزش ضمن خدمت
موسوم است . در این صورت درصدی از حقوق ودستمزدی که در مدت
آموزش ضمن خدمت به کارکنان پرداخت می شود ، بر حسب مورد ، بعنوان
دستمزد مستقیم و قسمتی از حقوق ودستمزد به اضافه هزینه های کارآموزی ، به
عنوان دستمزد غیرمستقیم طبقه بندی میشود.
اوقات تلف شده:
مطابق قانون کار ، هرکارگرموظف به انجام 44 ساعت کار در هفته می باشد
ارجاع کار به کارگرتوسط کارفرما صورت می گیرد . بنابراین ، کارفرما نیز
موظف به پرداخت دستمزد کارگربرای انجام کار در مدت یاد شده می باشد.
چنانچه کارگر به دلایل غیر موجه از انجام کار خودداری نماید ، حق دریافت
دستمزد را نخواهد داشت ولی اگر کارگر آماده انجام کار باشد وکارفرما به دلایل
مختلف قادر به ارجاع کار به اونباشد کارگر استحقق دریافت دستمزد را خواهد
داشت . در این صورت دستمزد در مقابل کار انجام نشده پرداخت و موجب
افزایش غیر منطقی هزینه ها می گردد.
دستمزد مدتی که به علت عدم ارجاع کار به کارگر پرداخت می شود ، هزینه
دستمزد اوقات تلف شده خواهد بود . مهمترین دلایل مربوط به اتلاف وقت
عبارت است از: خرابی ماشین آلات ، نرسیدن بموقع مواد به کارخانه یا به
قسمت تولید ،
قطع جریان برق و استفاده از مواد نا مرغوب و ....
دستمزد اوقات تلف شده اگرچه جزء هزینه های مستقیم تولید است ولی امروزه
با توجه به دلایل اتلاف وقت ، این هزینه را در حساب یا حساب های
مخصوص نگهداری می کنند وبه حساب سربار کارخانه منظور می نمایند . این
نحوه ی عمل ، به منظور کنترل بیشتر این هزینه ها انجام می گیرد . اگر هزینه
دستمزد اوقات تلف شده به حساب سربار ساخت منظور شود در پایان هر ماه در
گزارش سربار ساخت نشان داده خواهد شد و مورد توجه مدیران موسسه قرار
خواهد گرفت.
در لیست حقوق و دستمزد بسیاری از واحدهای تولیدی ستون جداگانه ای برای
ساعات تلف شده در نظر می گیرند تا تفکیک هزینه مربوط به اوقات تلف شده از دستمزد مستقیم ، آسانتر گردد.
تسهیم هزینه دستمزد اوقات تلف شده ، به حساب سربار ساخت ، بدهکار و به
حساب کنترل حقوق و دستمزد کارخانه بستانکار می گردد که ثبت تسهیم آن به
شرح زیر است:
حساب کنترل سربار ساخت ××
حساب کنترل حقوق و دستمزد ×××
ثبت تسهیم هزینه دستمزد اوقات تلف شده در حسابها
به منظور درج نظر برای این مطلب، با نام کاربری و رمز عبور خود، وارد سایت شوید.
دانشگاه جامع علمی کاربردی
