خصوصیات حسابداری شهرداری

• 
• 

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط نرگس جمالی

بازدید: 12193

 

فصـل اول

     خصوصيات حسابداري شهـرداري ها

   حسـابداري شهـرداريها در مقام مقايسـه با حسـابداري بازرگاني جزئي از حسابداري دولتي ميبـاشدوكلـيه خصوصيـات قائل شده در كتـب و منابـع مخـتلف حسـابـداري دولتي در مورد حسابداري شهـرداريها نيز صـادق است ولي حسـابداري شهرداريهـا در مقايسـه با حسـابداري دولتـي دارايويژگي خاص ميباشد . دستگاه هاي اجرائي دولتي كه اعتبار بودجه برنامه اي آنان از محـل اعتبار كل كشور تأمين و پرداخت ميگردد ايجاد كننده تعهدات و پرداخت كنندة هزينـه هاي انجـام شـده خـواهنـد بود و هزينـه هاي انجـام شده را در دفاتر خود ثبت مينمايد و درآمد دولت در دستـگاه ديگـري متمـركـز ميگـردد. در صورتيكـه در شهـرداريها حسابداري درآمـد و هزينـه در يك واحد مالـي مجتـمع و در دفـاتر منعـكس خواهـد شد و ميتـوان حسـاب هاي درآمد شهـرداري را توأم يـا غيـرمتمـركز و به طور جداگانه عمل نمـود.

1- روش حسـابداري

     از نقطه نظـر مباني ثبت فعاليت هاي مالي روش حسـابداري در شهرداريها روش نقدي خواهد بود« بدين معني كه درآمـد از جمع اقـلام وصـول شده تا پايان سـال مالـي و نيز هزينـه از جمع اقلام پرداخـت شده تا پايان دوره عمـل بودجه كه 15 ارديبهشـت سـال بعـد ميباشد تشكيل ميشـود»

در مـورد درآمد هائيكه عملاًبرگ تشخيص و يا پيش آگهي صادر ميشود و يا دين مـودي نسبت به آنها تحقـق پيدا ميكنـد حسابهاي انتظامي تشكيل و در آنها ثبـت ميگـرددتا اقـلامي از درآمـد هاي مـذكور كه در طول سال مالي به حيطه وصول درنيامده اســت عند اللزوم در پيش بيني درآمدهاي بودجـه سال بعـد منظـور شود.

در مورد هـزينـه هاي آن قسـمت كه در طول سال مالي تحقق يافته ولي پرداخت آن تا پايـان دوره عمـل بودجـه صـورت نگـرفته اسـت در حساب ديـوان شهرداري منظـور ميگردد تا از محل اعتباراتي كه در بودجـه بعنـوان پرداخـت ديوان پايـدارو به تصـويب ميرسـد و پرداخـت شـود.

جمـع اقـلام درآمدهاي وصـول نشده تا پايان سـال مالـي نسـبت به هر يك از منـابع درآمـد و هـزينـه هـاي تحقــق يافته پرداخت نشده تا پايان دورة عمل بودجه بايد درگزارش وضـع مالي سـالانه كه همـراه با تفـريغ بودجه جهت رسدگي و تصويب انجمـن تسليم ميگردد درج و صورت هاي ريز اقـلام مذكور زمينه گـزارش فوق الذكـر شـود.

1-                        روش نگهـداري حسـاب  

   روش نگهــداري حساب هاي شهرداري طبق مادة 43 آئين نامة شهرداري بايد مترادف يا دوبل باشـد. براي اينكـه روش حسـابداري شهرداريهاي كشـور متحد الشكل باشد تا تنظيـم آمارهاي سالانه از درآمد و هزينه ها و دارايي و بدهيش شهرداريها و تجزيه تحليـل آنها را توسط وزارت كشور امكان پذير سازد. كليه شهرداريها بايد سرفصـل حساب هـاي درآمـد و هزينـه و ساير حسابهاي مربوط را بر اسـاس مقـررات اين دستورالعمل و ساير

دستورالعمل هاي مالي شهرداريها كه توسط وزارت كشور ابلاغ شده يا ميشود تنظيم و از فرم هاي مقـرر در اين دستورالعمل استفاده نمايند.

2-                       حسـاب اختصـاصـي

   براي فعاليت هائيـكه جنبة اختصـاصي دارد« يعنـي تمـام ياقسـمتي از هزينة هاي آن از محـل درآمـدهاي حاصل از همـان فعاليت يا برنامه و وظيفه تامين و پرداخت ميشود يا درآمد خــاص براي آن اختصـاص داده ميشـود بايـد در هـر مورد حسـاب هاي جداگانه تنظـيم گــردد». مـلاك تشـخيص فعـاليت هـاي اختصـاصي در هر شهـرداري بودجـة

شهرداري خواهد بود كه براي هر يك از فعاليت هاي اختصاصي طبـق دستورالعمـل مربوط يك بودجه اختصـاصي  تنظـيم و به تصويب ميرسد. در موارديكه شهـرداري داراي فعاليت اختصاصي و حساب اختصاصي بـراي هر فعاليـت باشد در استقـراض از يك حسـاب براي استفاده در حساب ديگــر بايد مقررات ماده 39 آئين شهرداريها رعايـت شــود.

بـودجـه

« بودجه كل كشور برنامه مالي دولت است كه براي يكسال مالي تهيه و حاوي پيش بيني درآمدها و سـاير منابع تأمين اعتبار و برآورد هزينـة ها براي انجام عملـياتي كه منجر به وصول هدف مالي دولـت ميشــود»

بودجـه از زمان شـروع تا خاتمه داراي چـهار مرحلـه به شـرح زير است :

ـ مرحله تهية و تنظيم بودجه                                      

ـ مرحلـه تصـويب بودجه                                                

ـ مرحلـه تفريغ بودجه

ـ مرحله اجراي بودجه

تهيـه و تنظيـم بودجه

شهرداي مكلف است منتهـي تا روز آخرديماه بودجه ساليـانه خود را به انجمن پيشنهاد نمايد. همچنين شهردار مؤظف است به محض پيشنهاد بودجه به انجمن شهر با استفاده از اختياري كه بر طبـق ماده 38 قانـون شهرداري به اوتفـويض شده موضوع را تا حصـول نتيجه پيگيري نمـوده و حداقل هفته اي سه روز تقاضاي تشكيل جلسه انجمن را بنمايد و شخصـاً نيز در جلسـات حضـور يافته و توضيـحات لازم را در باره اقـلام منـدرج در بودجـه بدهـد.

تصويب بودجه

     بودجه پيشنهادي شهرداري زماني قابل اجرا ميباشد كه از تصويب انجمن شهر بگذرد و در اين رابطـه انجمن نيـز بايد قبل از اسفند ماه آنرا رسيدگي و تصويب نمايد، بنابراين موعد تصويب نهائي بودجه ساليـانه به وسـيله انجمن شهر و ابلاغ آن به شهرداري طبـق ماده 67 قانون حـداكثـر تا اول اسفند ماه سال قبل ميبـاشد و در صورتـيكه انجمـن در رأس موعـد مذكـور به وظيفه قانونـي خـود در اين مورد عمل نكند شهردار موظف است مراتب را به استاندار يا فرماندار كل و در شهرداري تهران به وزارت كشور اطلاع دهد تا بر طبق ماده 41 اصـلاحي قانون شهرداري اقدام لازم معمـول گـردد. بودجه پيشنهادي پس از تصـويب جهت اجرا به شهـرداري ابلاغ خواهد شد ، شهردار مكلف اسـت نسخه اي از بودجه را حداكثر تا 15 روز بعد از تصويب بوسيله فرمـانداري به وزارت كشور ارسال دارد.

اجـراي بودجـه

   همانطوركه اشـاره شد بودجه پس از تهيه و تنظيم و تصويب جهـت اجرا به شهرداري، ابلاغ ميگـردد، در اين مرحله است كه بودجه بعنـوان يك برنامه از قوه به فعل درآمده و طي آن عايدات برابر قانون وصول و مخـارج در پس اجـراي فعـاليت و برنامه ها با رعايت كامل مقررات تعهد و پرداخـت ميگــردد.

پيش بيني درآمـد يا سـاير منابـع تأميـن اعتبـار در بودجـه مجـوزي بـراي وصـول از اشخاص تلقـي نميگـردد، و در هر مورد احتيـاج به مجـوز قانوني دارد، همچنيـن وجود اعتبار در بودجه مصوبه بخودي خود براي اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي ايجاد حق نميكند و استفاده از اعتبارات بايد با رعـايت مقـررات مربوط به خـود به عمـل آيد.

اجـراي بودجه از لحاظ انجـام هزينه خود به دو مرحله تقسيم ميگردد:

الف ) مرحله اداري و حقوقي شامل: تشخيص ـ تأمين اعتبار ـ تعهد ـ تسجيل ـ حواله درخواست وجه ـ پرداخت كه به موجب قانون لازم الاجرا ميباشد.

ب ) مرحـله مالي و حسابداري شامل : ثبت عمليات و فعاليتهاي مالي شهرداري در دفتر روزنامه و نقل آن به دفـاتر كل و معين ، تهيه تراز عمليات ماهيانه (تراز آزمايشي) انجام اصلاحات در پايان دوره و انعكاس آنادائمي و موقت در پايان دوره مالي و نقل حسابهـاي دائمي از طريق تراز اختتاميه و تراز افتتاحيه به سال مالي بعـد و بالاخره تهيـه و تنظيـم گزارشهـاي مالي و صورتحسابهاي نهائي در پايان سال مالي همراه با ضمائم مربوطه به آن ، اجراي اين مرحله با برقراري يك سيتم صحيـح حسـابداري كه در فاصله زماني مناسب نظارت مستمر بر امور مالي را ايجاد نمايد امكان پذير است .

تفــريغ‎ بودجـه

   در پايان سـال مالـي و در پايان دوره عمل بودجه ، امورمالي نسبت به بستن حسابهاي موقت و دائمي شهرداري و نقل مانده از طريق تراز افتتاحيه اقدام و صورتحسابهاي مالـي را ، تهيه و مراتب را جهت تصـويب تفريغ بودجه تـا آخر ارديبهشت ماه سال به انجمـن شهر گزارش خواهد نمود ، انجمن شهر نيز بايد تا آخر خـرداد مـاه آنرا رسيـدگي نمـايد

همچنيـن شهـرداري مكلف است نسخه اي از تفـريغ بودجه را حداكثر تا 15 روز بعـد از تصويب به وسيله فرمانداري به وزارت كشور ارسال دارد به مـوجب ماده 44 و آئيـن نامه شهرداريها مصـوب تيرماه 1346 رسيدگي و مميزي حساب شهرداريها در سه مرحلـه به شرح زير انجام خواهد گرديد:

الف) حسابرسي به وسيله شهرداري قبل و بعد از خـرج بوسيله كاركنان ثابـت شهرداري كه اطلاعات كافي درامور مالي و حسابداري داشته باشند .

ب) حسـابرسي به وسيـله حسابداران قسم خـورده يا متخصص كه از طرف انجمن شـهر انتخـاب خواهند شـد، در موقع تفـريغ بودجه شهـرداري مكلـف است نتيـجه گـزارش حسابرسـان مذكـور را هماره تفريغ بودجه در اجراي مفاد ماده 67 و تبصره آن به انجمن شهر و وزارت كشور ارسال دارد.

ج) رسيدگـي نهائي به وسيـله انجمن شهـر از طـريق بـررسي گزارشهاي مالي و گزارش حسـابرسـان مـذكور در بند ‹ ب › ماده فوق . بديـن ترتيـب انجـام مرحـله اول يعنـي تهيه و تنظيـم بودجه از اختيارات شهـرداري و مرحلـه دوم تصـويب بودجه از اختيارات انجمن شهر مرحله سوم يعني اجراي بودجه بوسيله شهرداري و مـرحله چهارم كه نظارت بر بودجه است ، در آغاز توسط شـهرداري و سپس مستقيم و غير مستقيم بوسيله انجمن انجام ميگيـرد.

طبقـه بندي بودجـه

بودجه در شـكل نوين خود به شرح زير طبقه بندي گرديده است :

ـ طبقه بنـدي عمليـات

ـ طبقه بندي درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار

ـ طبقه بندي هزينـه ها

ـ طبقه بندي واحد سازماني

ـ طبقه بندي اقتصـادين در سرفصل هاي مربوط در دفتر كل از طريق دفتــر روزنامه، بستن حسابهاي

 

فصـل دوم

   تعــاريف

سال مالي شهرداري : عبارت از يك سال كامل شمسي كه از اول فروردين ماه شـروع و به روز آخر اسفند ماه ختم ميگــردد.

1- دوره عمل بودجه : طبق ماده 24 آئين نامه هاي شهرداري ها دوره عمل بودجه هر سال تا 15 ارديبهشت ماه سال بعد ميباشد و تعهدات تحقق يافته در طـول سال مالي تا آخـر دوره عمل بودجه از محل اعتبار بورجه مربوط قابل پرداخت است .

2-اعتـبار: عبارت است از مبلغي كه براي مصرف يا مصـارف معيـن در بودجـة شهـرداري منظور و به تصويب رسيده است .

3-تعهـد : عبارت است الزاماتي كه بر ذمة شهـرداري بطـرق زير ناشي ميشود :

       الف) تحويل كالا يا انجام دادن خدمت

         ب) اجراي قراردهايي كه با رعايت قوانين و مقرارت منعقد ميشود

         ج) احكام صادر شده از مراجع قانوني و ذيصلاحيت

4- تسجيل: عبارت است ازتعيين ميزان بدهي قابل پرداخت به موجب اسناد مثبته

5- حواله : سندي است كه ازطرف ذيحساب شهرداري در وجه ذينفع صادر ميشود

6-                                                                                                                                                                                                                                                             كد: عبارت است از شماره قراردادي كه براي سهولت و نظم در ثبت فعاليت هاي مالــي و طبقـه بنـدي وظايف و برنامه ها و فعاليت ها يا درآمدها و هزينه هـا

و اموال و غيره طبق فهرست هاي ضميمه دستور العمل هاي مالي در نظر گرفته شده اسـت .

حسابهاي عمومي ( با مانده بدهكــار)

بانك ـ پس از تهيـه صـورت مغايرات بانكـي در پايان هر ماه اين حسـاب به مبلغ جمع دريافتـي ها بدهكار و به ميزان چكهاي صادره و هزينـه هاي بانكي بستانكـار ميشـود و در صورتيكه حسابهاي متعدد از طرف شهرداري در بانك افتتـاح شده باشد براي هر يك از آنهـا يك حساب جداگانه در دفتر كل به منظور و بترتيب فوق عمل خواهد شـد .

تنخواه گردان ـ مطالبات تحقق يافته شهرداري از اشخـاص و مؤسسات اعم از موسسـات دولتـي و غيردولتـي در بدهـكار اين حسـاب منظور ميشود( طرف اين حسـاب از لحاظ عوارض در حسابهاي با مانده بستانكار ذخيره مطالبات قابل وصول است )

مطالبـات از حسـاب مخصـوص ـ در صورتيـكه براي فعاليتهـاي اختصاصـي يك گـروه جداگانه ايجـاد گردد بدهي آن گروه حسابها بگروه حساب هاي عمومي ، در اين حسـاب ثبت ميگـردد.

درآمـدهاي پيش بيني شـده ـ اين حسـاب در ابتـداي سال نسبت به جمع كلّ درآمدهاي مصـوب در بودجة بدهكار و حساب مازادبودجه به همان ميزان بستانكار ميشود. در پايان هر ماه معادل جمـع درآمدهاي وصولي كه در دفتر معين درآمد ثبت گرديده اين حساب بستانكار و طرف آن ( حساب مازاد بودجه) بدهكار ميشود.

پيش پرداختهـا ـ براي ثبـت پيش پرداخـت به فروشنـدگان يا پيمـانكاران بر اســاس قـراردادهاي منعقده يا سفارشهاي كه داده ميشود بمبلغ پرداختي حساب پيش پرداخت بدهكار و به بستـانكار حساب بانك منظور ميگـردد.

اسناد دريافتي

حسابهاي عمومي ( با ماندة بستانكار)

مازادبودجه ـ طرف اين حساب درآمدهاي پيش بيني شده است .

ذخيره مطالبات قابل وصـول ـ طـرف اين حسـاب در گـروه حسابهـاي با ماندة بدهكار حسـاب بدهكـارن ميباشـد .

درآمدها ـ با وصول درآمدها كه قاعدتاً از طرف بانك صورت ميگيرد اين حساب بستانكار ميشود.

پيش دريافتها ـ تين حساب در مقابل دريافتها زودتر از موعد بستانكار ميشود.

بستانكارن

اسناد پرداختي

ذخيرة مطالبات مشـكوك الوصـول ـ آن قسمت از درآمدهاي قابل وصول را كه مشكوك قلمداد ميگردد ميتوان از حساب ذخيره مطالبـات قابل وصول خارج ساخته و دراين حساب منظور نمود.

( در صورتيكه به طرق بازرگاني اداره گــردد)

حسابهاي انتظامي دارايي هاي ثابت

ـ زميـن

ـ ماشين آلات و وسايل نقليه

ـ اثـاثـه

ـ كار در جريان ساخت

ـ سرمايه گذاري براي دارايي ثابت

بانك

اصطـلاح بانك يا موجـودي بانكي معـمولاً به آن قسمـتي از نقدينگـي مؤسسـه اطـلاق ميگردد كه در حسابهاي مربوطـه در بانك تحت عنـاوين مختلفي از قبيل حساب جاري ، حساب پـس انـداز و حساب سپرده نگهـداري ميشود.

در مؤسسات دولتـي و شهرداريها دريافت و پرداخـت ها به استثناء پرداختهاي جزئي كه از محل تنخواه گردان قابل پرداخت است كلاً ميبايست از طريق بانك مركزي يا بانك ملي به نمايندگي از طرف بانك مركزي انجام پذيرد.

وجه نقد و موجودي نزد بانك     ***                          

                           دريافتني                           ***                      

بابت دريافتي از بدهكاران                                        

                                    

هزينه ماده . . . .               ***

         وجه نقد موجودي نزد بانك                   ***

بابت هزينه ها                                      

صنـدوق

اصطـلاح صندوق معمولاً به وجوهي اطلاق ميگردد كه در داخل مؤسسه نگهداري ميشود.

نگهداري هر گونه نقدينگي اعم از اسكناس و مسكوك، چك ، حواله بانكي و اوراق بهادار همـواره با خطراتي از قبيل : سـرقت ، حـريق و اخـتلاس ميباشد كه مـيبايست به هـر نحـو ممكن از وقـوع احتمالي آن جلوگـيري شود .

دقت در انتصاب فرد يا افرادي واجد شرايط بعنوان صندوقدار يا متصدي امور صندوق، ايجاد يك سيستم كنترل داخلـي، برقـراري مقـررات مالـي خود ميتواند تا حـدودي سازمان را به اين مقصود نزديك سـازد.

مؤسسات دولـتي و شهرداريهـا به موجب قانون موظف اند كليه دريافتها و پرداخـتهاي خود را از طريق بانك انجام دهند مگر موارد بسيار جزئي ، لذا در مورد دريافتهائي جزئي كه ارزش آنرا ندارد مـؤدي، براي پرداخت آن به بانك هـدايت شود در اينـگونه مـوارد درآمدهائي جـزئي ميبــايست مستقيماً توسط تحصيلدار يا صندوقدار وصول و روزانه بحساب جاري بانك واريـز گردد، در هــر حال از جمعداران كه مسئوليت تحويل و تحول و نگهـداري وجوه و نقدينه ها و سپـرده ها و اوراق بهـادار شهرداري بعهـده آنان واگذار شده است ميبـايست طبق مقررات مورد عمل در مؤسسات دولتي تضمين كافي دريافـت گــردد.

ماده 75 قانون شهـرداري مصوب 1334 در اين مورد چنين مقرر ميدارد« عوارض درآمـد شهرداري بوسيله مأمورين مخصوص كه از طرف شهرداري بنام مأمور وصول تعين ميشود دريافـت خواهـد شد و مأمـورين وصـول بايد بر طبـق مقــررات امـور مالـي تضميـن كافـي بسپـارنـد.

براي ثبـت عمليـات مربوط به وجوه نقـدي از «حساب صندوق» استفـاده ميشود و كليه دريافتها بر اساس مدارك مربوطـه بحـساب صندوق صندوق بستانكار خواهـد شـد. مـا به التفاوت جمع گردش بدهكار و بستانكار حساب صندوق مانده و يا موجودي صنـدوق را نشان ميـدهد كه برابر موجودي شمارش شده صندوق خواهـد بـود.

پيش پرداخت و علي الحسـاب :

بموجـب ماده 34 آئيـن نامـه مالي شهرداريهـا مصـوب تيرماه 46 ،« كلـيه پرداختهاي شهـرداري، بايد با توجـه به ماده 79 قانون شهرداري با اسنـاد مثبته انجـام گـردد و در مورد هزينه هائيكه تنظيم اسناد مثبته آن قبل از پرداخت ميسر نباشد ممكن است بطور علي الحسـاب پرداخـت و اسنـاد هزينه آن د راسـرع وقـت تكميل و بحسـاب قطعـي منـظور گردد، نوع هزينه هائيكه بطور علي الحساب قابل پرداخت است و طرز استفاده از تنخواه گردان بموجـب دستوالعملي كه وزارت كشور ابلاغ خواهد نمود تعيين خواهد شد

هر چند در آئين نامه مالي شهرداريها اصطلاح پيش پرداخت و علي الحساب به يك معنا توصيف شده است با اين همه دستـور الـعمل صادره از طرف وزارت كشور علي الحساب را به شـرح زير تعريف مينمايد:

« علي الحساب عبـارت اسـت از پـرداختـي كـه بمنظـور اداي قسمتـي از تعهـدصورت ميگــردد.»

و بلا فاصله اضافه مينمايد: در مورد پرداخت پيش پرداختها و مبالغ علي الحساب رعايت نكات زير لازم اســت :

1.تأييد قبلي شهرداري يا كسي كه از طرف شهردار به او تفويض اختيارشده است .

2.مقررات شهرداري يا قرارداد اجازه چنين پرداختي را داده باشد.

3.تضمين كافي براي استرداد يا احتساب آن اخذ شده باشد.

بدين ترتيب ميتوان گفت(( پيش پرداخت عبارت از پرداختي است كه از محل اعتبـارات مصـوب طبـق مقررات مربوطه و احكـام و قراردها پيش از انجام تعهد صورت ميگـيرد و علي الحساب عبارت است از پرداختي كه به منظور اداي قسمتي از تعهد صورت ميگيرد))

در هر حال پيش پرداخت و علي الحساب در حدود اعتبارات مصوب از محل تنخواه گردان حسابداري پرداخت خواهد شد و ثبت عمليات آن به ترتيب زير است :

                        

حساب پيش پرداخت آقاي . . .                     **

                           بحساب بانك ـ جاري هزينه                **

بابت پيش پرداخت ماموريت

حساب علي الحساب ـ شركت پيمانكار          **

بحساب بانك ـ جاري هزينه                      **

بابت پرداخت علي الحساب صورت وضعيت شماره 1

 

در صـورتيكه اسنـاد پيـش پرداخـت يا علـي الحسـاب در همـان سال مالي تكميل و بحساب قطعي منظور گردد حساب پيش پرداخت يا علي الحساب به همان مبلغ بستانكار و تسويه خواهد شد و معـادل مبلـغ پرداختي و منظور شده بحساب قطعـي ، درخواست وجه ميگــردد.

تعريف تنخواه گــردان

تنخواه گردان عبارتست از وجوهي كه از محل اعتبارات مصوب براي پرداخت هزينه هاي جـاري از طـرف ذيحسـاب در اختيـار مأمورين يا واحدهاي ذيربـط قـرار ميگـيرد تا به تدريـج كه هزينـه هاي مربوطه انجـام ميشـود اسناد هزينه تحويل، مجدداً معادل همان اسنـاد دريافـت دارنــد .

انواع تنخواه گــردان

با توجه به مـوارد اشـاره شـده در تعـريف فوق كه عينـاً از دستـورالعمل صادره از طرف وزارت كشـور اسـتخراج گرديده اسـت لـزوم دو نوع تنخواه گردان در شهــرداريها به شرح زير ضروري به نظر ميـرسـد :

1.تنخواه گردان حسابداري

2.تنخواه گردان پرداخت

تنخواه گـردان حسابداري

تنخـواه گـردان حسابداري مبلغـي است كه بنا به درخواست رئيس حسابداري و يا مدير امور مالي و بموجـب موافقـت شهـردار( ذيحسـاب ) برقـرار و از محـل كليه اعتـبارات بودجه مصـوبه بمنظـور پرداخت هزينه هاي جاري و تعهدات سالهاي قبل در اختيار واحد حسابداري قرار داده ميشود.

ميزان و مبلغ تنخواه گردان حسابداري معمولاً معـادل ميزان و مبلغ پرداختي سـه ماه با توجه به پرداختـي سال قبل كه از سه دوازدهـم اعتبارت مصوب تجاوز نكند خواهد بود، يا به عبارت ديگر ميزان تنخواه گردان حسابداري ميبايست حداقل پرداخت هاي سه ماه شهرداري را كفايت نمايد.

واگذاري تنخواه گردان حسابداري

ثبت عمليات مربوط به واگـذاري تنخـواه گردان حسـابداري در دفاتر مالـي شهـرداري به ترتيبـي خواهـد بود كه ابتـدا حسـاب بانكـي درآمد بابت پرداخـت تنخواه گــردان حسابداري بستانكار و حساب اعتبارات تخصيصي به همان مبلغ بدهكار ميگردد سپس بر اسـاس اعلاميـه بانكـي مبـني بر انتقــال مبلغ فوق بحساب جاري هزينه حساب بانكي هزينه بدهكار و حساب تـنخواه گردان حسـابداري بستانكار خـواهد شـد، ثبت عمليات فوق الذكر به ترتيب زير است :

حساب اعتبار تخصيصي             ***

                    بحساب بانكها ـ جاري درآمد       ***

پرداختي بابت واگذاري تنخواه حسابداري

حساب بانكها ـ جاري هزينه  ***

       بحساب تنخواه گردان حسابداري      ***

دريافتي بابت واگذاري تنخواه حسابداري

پرداخت هزينه هااز محل تنخواه گردان حسابداري

بعد از انتقال مبلـغ تنـخواه گردان حسـابداري از حسـاب بانكي درآمد بحسـاب جاري هزينه و ثبت عمليات مربوطه دردفاتر مالي، واحد حسابداري با رعايت كامل مقررات و بر اساس نسخ اول حواله هاي واصله مبادرت به پرداخت هزينه ها و تعهـدات خواهد نمـود ثبت عمليات مربوط به پرداخـت هزينه هـاي جـاري از محل تنخواه گردان حسابداري به ترتيـب زير اسـت :

   حساب هزينه برنامه ...   ماده . . .                               ***

   بحساب بانكي ـ جاري هزينه                     ***

بابت پرداخت هزينه هاي انجام شده

پرداخت حقوق و دستمزد كارمندان شهرداري

متصـدي پرداخت حقوق و دستمزد ليـست حقوقي كاركنـان شهرداري را براي هر برنامه بطـور جداگانه و براساس آخرين حكم كارگزينـي بموقـع تهيـه و پس از كسـور قانونـي مبلغ خالص آنرا با صدور چك از محل موجودي حســاب جاري هزينه برداشت و بحساب جاري مخصــوص كه براي پرداخت حقوق كارمندان و كارگــران در بانك افتتاـح شـده اسـت (حساب موقت بانـكي) واريز مينمايد تا طبق ليست پيوست چك ارسالي بحسـاب ذينفع منظـور گــردد.

ليست حقوق كاركنان به دو قسمت تقسيم ميشود در قسمت اول عــلاوه بر حقوق ثابت، مزايـاي كاركنـان شامل مزاياي شغـل ، فوق العاده بدي آب و هوا، فوق العاده تسهيـلات زندگي و ساير مزايا نيز درج و يكجا در ستـون حقـوق و مـزايا منعكـس خواهد شد. ودر قسمت دوم كسور قانوني شامل كسـور بازنشستگـي ، ماليـات، بيمـه ، بدهـي به سـاير مؤسسات درج و جمع آنها در ستـون مربوطــه منعكس خواهد شد تا بدين ترتيب مبلغ پرداخت به تفكيك براي انتقال بحساب جاري يا پس انداز كاركنان مشخص گردد.

ليسـت پيوسـتي كه به ضميـمه چك حقوق و دستمزد جهت واريز بحسـاب كارمندان و كارگـران به بانك ارائه ميگردد بشكل فوق كامل نبوده بلـكه فقط به ذكر اسامي كاركنان و شمـاره حسـابجـاري قابل پرداخـت به آن محـدود ميگــردد، علاوه بر ليست حقوق صورتحسابي نيز ميبايست براي كاركنان تهيه و به آنان تحويل شود تا از كم و كيف حقوق دريافتي آگاهي حاصل نمايد، يك نمونه از ليست كاركنان در صفحه ملاحظه ميگردد. بموجب قانون محاسبات عمومي گواهي بانك دائر به انتقال وجه بحساب ذينفـع پرداخت محسوب ميشود .

لذا مادام كه گواهي بانك مبنـي بر انتقال وجه پرداختي بحسـاب كاركنان به شهـرداري واصل نشده باشد، اينگونه پرداختها در حكم پيش پرداخت بوده و نميــتوان آنرا بحساب هزينه قطعي منظور نمودثبت عمليات مربوط به پرداخت هزينه حقوق و دستمز كارگران و كارمندان شهرداري به شرح زير است :

حساب موقت بانكي(پيش پرداختها)         ***

             بحساب بانكها ـ جاري هزينه                       ***

بابت توديع خالص حقوق كاركنان بحساب موقت بانكي

پس از گواهي بانك مبني بر انتقال وجه حساب جاري يا پس انداز كاركنان خواهيم داشت:

حساب هزينه برنامه . . . . ماده يك               ***

حساب هزينه برنامه . . . .ماده دو                   ***

           بحساب بستانكاران ـ ماليات پرداختني             ***

بحساب بستانكاران ـ كسور بازنشستگي                       ***

بحساب موقت بانكي            

شرح : بابت منظور نمودن حقوق كاركنان باستناد گواهي بانك مبني بر انتقال بحساب  ذينفع  

 

در صورتيكـه بوسيـله شهــرداري حسـاب جاري مخصوص(حساب موقت بانكي) بـراي پرداخت حقوق كاركنـان و كارگــران در بانك افتتاح نشود، در موقع ارسال چك حقوق به بانك حسـاب«پيش پرداخت حقوق» به جاي حساب «موقت بانكي» بدهكار ميگردد و ماداميكه گواهي بانك مبني بر انتقال وجه بحساب جاري كاركنان واصل گـردد، در مقابل بدهكاركردن حساب هزينه قطعي«پيش پرداخت حقوق» بستانكار خواهد شد.

حساب موقت بانكي(پيش پرداخت حقوق)        ***

              بحساب بانك ـ جاري هزينه         ***

بابت واريز خالص حقوق به حساب جاري كاركنان

 

حساب هزينه برنامه . . . .     ماده يك حقوق         ***

حساب هزينه برنامه . . . .     ماده دو مزايـا           ***

                     به حساب بستانكاران ـ ماليات پرداختني         ***

                     به حساب بستانكاران ـ بازنشستگي                 ***

                     به حساب موقت بانكي(پيش پرداخت حقوق)     ***

پرداخت ساير هزينه ها

اسناد هزينه هالي انجام شده بر اساس مدارك مثبتة تنظيم و پس از رسيدگي باصدور چك در وجه دائن يا دائين پرداخت و بحساب هزينه قطعي منظور ميگــردد.

كاهش يا افزايش تنخواه گردان

واريز تنخواه گردان

تنخواه گردان پرداخت

تامين اعتبار

حساب هزينه برنامه                    **

ماده . . . .   **

ماده . . . .   **

                              بانك ـ جاري هزينه ها    **

كاهش يا افزايش تنخواه گردان حسابداري

به ترتيبي كه ملاحظه ميگردد روش تنخواه گردان در حسـابداري شهـرداري روش ثابت است بدين معني كه مانده حساب تنخواه گردان از اول دوره مالي تا پايان سال مالي ثابت خواهد ماند مگر در اثر افزايش تنخواه گردان و يا كاهش آن، كاهش تنخـواه در دو حالت امكان پذير است يكي در اثر بازپرداخـت قسمتي از تنخـواه واگذار شـده بحساب جاري درآمـد كه آنرا كاهش نقـدي يا مستقيـم ميگوينـد، و ديگـري منظور نمودن حواله هاي پرداختي بحسـاب تنخـواه گـردان حسـابداري كه به كاهش غير نقدي و يا غير مستقيم موسوم ميباشد ثبت عمليات مربوط به افزايـش يا كاهش تنخواه گردان بشرح زير است :

حساب تنخواه گردان حسابداري           ***

           حساب بانكها – جاري هزينه                               ***

پرداختي بابت كاهش تنخواه

حساب تنخواه گردان حسابداري           ***

         حساب اعتبار نامه. . . ماده . .                            ***

منظور نموده 24 فقره حواله پرداختي بابت كاهش تنخواه

واريز تنخواه گردان حسابداري

بمنظور واريز تنخواه گردان حسابداري ابتدا كليه هـزينه هاي تعهد شده و پرداخت نشده و بحساب هزينه قطعي منظور ميگردد و آنگاه حواله هـاي پرداخت شده بحساب تنخـواه گردان حسابداري بدهكار و در مقابل حساب اعتبـار برنـامه هاي مربوطه بستانكار خواهد شد، سپس معادل مانده بستانكار حساب تنخـواه گـردان حسابداري كه برابر مـوجـودي حساب جاري هزينه ميباشد برداشت و بحساب جاري درآمد منتقل و بدين تريتب تنخواه

واگذار شود تسويه ميگردد، ثبت عمليات مربوط به واريز تنخواه گردان حسابداري بشرح زير است :

حساب هزينه برنامه . . .   ماده . . . .               ***

                   بحساب بانكها – جاري هزينه                                ***

بابت پرداخت تعهدات انجام شده

حساب تنخواه گردان حسابداري                     ***

                 بحساب اعتبار برنامه . .   ماده .                               ***

بابت منظور نمودن حواله هاي پرداخت شده و در خواست نشده

حساب بانكها جاري درآمد                               ***

                 بحساب اعتبار تخصيصي                                           ***

بابت واريز تنخواه گردان حسابداري

حساب تنخواه گردان حسابداري                     ***

               بحساب بانكها ـ جاري هزينه                                   ***

بابت واريز تنخواه گردان حسابداري

تنخواه گردان پرداخت

تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجهي كه از محل تنخواه گردان حسابداري از طرف ذيحساب با تاييد وزير يا رئيس موسسـه و يا مقامات مجاز آنها براي انجام برخي از هزينه هاي در اختيار واحدها و يا مامورينـي كه به موجب اين قانـون و آئين نامه‌هاي اجرائي ان مجاز به دريافت تنخواه گردان هستنـد قرار ميگيرد تا بتـدريج كه هزينـه هاي مربوطـه انجام ميشود اسناد هزينه تحو يل و مجـدداً وجه پرداخـت دارند، از تعريف فوق چنيـن مستفاد ميگردد كه اولاً تنخواه گردان ازمحل تنخواه گردان حسابداري تامين خواهد شد در ثاني تنخواه گردان پرداخت براي انجـام پاره اي هزينـه هاي جزئي ميباشد در اختيار جمعدار كه ممكن است مأمور خريد يا واحد تداركات و يا كارپرداز ناميده شود قرار ، مبلغ تنخواه گردان پرداخت با تنظيـم سنـد و صدور چك از محــل حساب جاري هزينه بابت خريدهاي جزئي و متوسط در حدود پرداخت هاي يكماه در اختيار واحد تداركات يا مامور خريد قرار داده ميشـود و معمولاً در قبال اين پرداخت از متصدي تنخـواه گردان تضمين كافي گرفته ميشـود.

ثبت عمليات مربوط به واگذاري تنخواه گردان پرداخت

حساب تنخواه گردان پرداخت ـ آقاي . .           **

حساب تنخواه گردان پرداخت ـ كارپردازي       **

حساب تنخواه گردان پرداخت ـ تداركات           **

حساب تنخواه گردان پرداخت اداره                   **

حساب بانك ها ـ جاري هزينه                                            **

تأمين اعتبار

تأمين اعتبار تخصيـص تمام يا قسمتـي از اعتبـار موجود ميباشد كه براي هزينه معينـي ذخيره ميگردد و تا زمانيكه هزينه مورد نظر قطعـي نشده باشد و يا موضوع هزينه منتفي نگردد، اعتبار تأمينشده همچنان پايدار و به قوت خود باقي خواهد ماند و نبايد به مصرف هزينـه ديگـري برسـد.

تأمين اعتبار يا به اصطلاح حسابداران دولتي«تعهدات» ميبايد بر اساس اصول حسابداري بودجه در دفاتر مالي ثبت گردد تا ضمن مشخص شدن ميـزان بدهي احتمالي ذخـيره اي براي اعتبار تعهد شده و پرداخت نشده شهرداري منظور گــردد.

طريقه ثبت عمليات در رابطه با تأميـن اعتبار در دفاتر مالـي به ترتيبي خواهـد بود كـه معادل قيمت برآوردي «حساب تعهـدات» بدهكار و معادل همين مبلغ«حسـاب ذخيــره تعهدات» بستانكار ميگردد و در صـورت انجام و يا منتفي شدن هزينه هاي تعهـد شـده عمليات فوق معكوس ميگــردد.

                                                     بدهكار                             بستانكار

حساب تعهـدات                                     ***

                 بحساب ذخيره تعهدات ارزي                                        ***

بابت تأمين ملزومات اداري

هرگاه قيمت واقعي ملزومـات درخواستي در بازار 000/10 ريال بيشتر از مبلغ برآورد شده باشد مامور خريد ميبايد قبل از انجام معامله به حسابداري مراجعه و نسبت به بقيه اعتبار مورد نياز اقدام نمايد در آنصورت تعديلات مربوطه به شرح زير است :

                                                               بدهكار                         بستانكار

حساب تعهدات                                         ***  

           بحساب ذخيره تعهدات                                                            ***

بابت افزايش اعتبار

                                               بدهكار                               بستانكار                

حساب هزينه برنامه ... ماده 7 ..                 ***

           بحساب بانكها- جاري....                                                            ***

بابت خريد ملزومات اداري

حساب ذخيره تعهدات                               ***

                 بحساب تعهدات                             ***

بابت برگشت اعتبار تأمين شده

 

 

 

 

 

 

 

فصـل سـوم

    

طبقه بندي عمليات

عناوين طبقـه بنـدي عمليـات يا طبقـه بندي وظايف ـ برنامه هـا و فعاليتـهاي هـر شهـرداري بشرح زير ميباشــد :

100- امور عمومي شهرداري ( شامل 7 برنامه و 28 فعاليت )

200- طراحي شهـر و خـدمات مهندسي و نظارت ساختمـاني و شهرسـازي(شامل 6 برنامه و 12 فعاليت )

300- خيابان سازي و اسفالت (شامل 5 برنامه و 10 فعاليت )

400- خدمات بهداشتي شهري ( شامل 4 برنامه و 10 فعاليت )

500- پارك سازي و درختكاري و زيبائي شهر(شامل 3 برنامه و 10 فعاليت )

600- حفاظت شهـر (شامل 6 برنامه و 5 فعاليت )

700- آب ـ فاضلاب ـ برق و گاز (شامل 5 برنامه و 12 فعاليت )

800-خدمات اجتماعي (شامل 6 برنامه و 19 فعاليت )

900- خدمات تعاوني و خيريه (شامل 4 برنامه و 10 فعاليت )

توضيحاًاضافه ميشود:

1-كليه اقدامـات و عمليات هر شهـرداري به شرح جدول فوق به 9 وظيفـه تقسيم گـرديـده است.

2-در شماره هاي قراردادي سه رقمي اين جدول رقم سمت چپ نشان دهنده شماره وظيفه ، رقم دوم نشان دهنده شماره برنامه هاي داخل در هر وظيـفه و رقم سوم نشان دهنــده شماره فعاليتهاي داخل در هر برنامه ميباشــد .

3-در صورتيكـه يك برنامه مركـب از چنـد طـرح باشـد طرحهـاي وابسته به آن با شماره سه رقمي مربوط به آن فعاليت و با درج شماره مسلسل طرح در سمت راست بعد از يك مميز مشخـص ميباشـد.

طبقه بندي درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار

درآمدها و منابع مالي شهرداريهاي كشور به طبقه به اين شرح تقسيم گرديه است كه

هر طبقه   شامل چند منبع ميباشـد ، شماره هاي قراردادي درآمدها دو رقمـي است كه رقم اول(سمت چپ) نشان دهنده شماره طبقه ، و رقم دوم(سمت راست) شماره منبــع داخل در هر طبقه را مشخـص ميسازد . عناوين طبقه بندي درآمد شهرداريها و شماره قرارداد آنهـا بشرح زير ميباشد :

                          

10- سهميه شهرداري از پرداخت وزارت كشور

20- عوارض توام با ماليات وصولي در محل

30- عوارض بر ساختمانها و اراضي

40- عوارض بر ارتباطات و حمل ونقل

50- عوارض بر پروانه ها ، كسب و فروش و تفريحات

60- درآمدهاي حاصل از فروش و درآمدهاي وصولي در مقابل خدمات

70- درآمد تأسيسات شهرداري و جرائم و تخلفات

80- درآمد حاصل از وجوه و اموال شهرداري

90- كمك بلاعوض و هدايا و وامها و استفاده از موجوديهاي نقدي و دوره هاي قبل

توضي‍ح : در صورتيكه شهرداري درآمدها ديگري بر حسب مقتضيات محلي وصول بنمايد كه در اين جدول نام آن ذكر نكرده است . شهــرداري بايد با رعايت طبقات 9 گانه رديف مناسبي در جـدول مذكور براي آن درآمد اختصاص دهد .

طبقه بندي هزينة هــا

هزينه هاي شهرداريهاي كشور به چهار فصل و 20 ماده به شرح جدول زير تقسيم گرديده اسـت كه هر فصل شامل چند ماده مشتمل بر چند جزء ميباشد ، شماره هاي قراردادي هزينه ها چهار رقمي است كه رقم اول سمت چپ نشان دهنده شماره فصل و رقم دوم و سوم نشان دهنده شماره ماده و رقم چهارم (اولين رقم سمت راست ) شماره جزء از ماده و فصل مربوطه را مشخص ميسازد .

پرداخت هزينه ها از محل بانك صـورت ميگيرد كه به اين علت بانك بستانكار شده و هزينه مربوطه بدهكار ميكردد.

1000- فصل اول – هزينه پرسنلي

         1010- ماده 1- حقوق و دستمزدها

       1020- ماده2- مزايا و كمك ها

2000- فصل دوم – هزينه هاي اداري

       2030- هزينه سفر ـ مأموريت ـ حمل و نقل و ارتباطات

2040- ماده 4- اجاره و كرايه

2050- ماده 5- خدمات قراردادي اداري و جاري

2060- ماده 6- سوخت ، برق، آب

2070- ماده 7- مواد و لوازم مصرف شدني

2080- ماده 8- هزينه هاي پيش بيني نشده

3000- فصل سوم ـ هزينه هاي سرمايه اي

3090-ماده 9- مطالعه براي ايجاد ساختمان و تأسيسات

3100-ماده 10- خريد ساختمان ، زمين حقوق انتفاعي

3110- ماده 11- ساختمان

3120-ماده 12- ماشين آلات و تجهيزات عمده

3135- ماده 13- ساير كالاهاي مصرف نشدني

3130- ماده 14- خريد مصالح و لوازم ساختمان و تأسيساتي

3150- ماده 15- وام يا مشاركت در سرمايه ، بخش خصوصي و عمومي

4000- فصل چهارم- پرداخت هاي انتقالي

  4160- ماده 16- كمك و اعانه و پرداختهاي ديگر، بخش عمومي

4170- ماده 17- كمك و اعانه بخش خصوصي

4180- ماده 18- باز پرداخت وام و پرداخت بهره وامها

4190- ماده 19- پرداختهاي انتقالي به كاركنان

41200- ماده 20- ديــون

 

انــواع درآمد

درآمدها در شهرداري را ميتوان به درآمد عمومي و خصوصي مستمر و غير مسـتمر و درآمد برنامه هاي عمراني تقسيم نمود ،

دستورالعمل وزارت كشور درآمد شهرداريها را از لحاظ تشابه منابع به 9 طبقه شرح زير طبقه بندي نموده است كه هر طبقه شامل چند منبع ميباشد، شماره هاي قراردادي درآمدها دو رقمي است كه رقم اول ( سمت چپ)نشان دهنده شماره طبقه و رقم دوم (سمت راست) شماره منبع داخل در هـر طبقه را مشخص ميسازد .

10- سهميه شهرداري از پرداخت وزارت كشور (قدر السهم وزارت كشور)

20- عوارض توأم با ماليات وصولي در محل( توام با ماليات )

30- عوارض بر ساختمانها و اراضي (ساختمان و اراضي)

40- عوارض بر ارتباطات و حمل و نقل (ارتباطات)

50- عوارض بر پروانه ها ، كسب و فروش و تفريحات (پروانه كسب و تفريحات)

60- درآمدهاي حاصله از فروش و درآمدهاي وصولي در قابل خدمات (فروش و خدمات)

70- درآمد تأسيسات شهرداري وجرائم و تخلفات (تخلفات و تأسيات)

80- درآمد حاصله از وجوه و اموال شهرداري (وجوه و اموال)

90- كمك بلاعوض و هدايا و وامهـا و استـفاده از موجـودي هاي نقـدي دوره هاي قبل (كمك ها و وامها) . در صورتيكه شهرداري درآمدهاي ديگر برحسب مقتضيات محـلي وصول بنمايد كه در اين جدول نام آن ذكر نگرديده است ، شهرداري بايد با رعايت طبقـات 9 گانه رديف مناسبي در جدول براي آن درآمد اختصاص دهد .

طريقه ثبت عمليات مالي درآمدها در دفاتر

بمنظورثبت عمليات مالي درآمدها در دفاتر حسابداري – ابتدا در قالب هر طبقه از درآمد شهرداري حداقل يك حسـاب جاري بانكي غـير قابل برداشت (بدون دستـه چك) در بانك افتتاح ميگردد و كليه درآمدهاي وصـولي در اين حساب واريز خواهد شد .

در آنصورت حساب بانك مذكور بدهكار و حساب درآمد مربوطه بستـانكار ميگردد، سـپس بـراي هزينه هاي مورد لزوم طبق دستور شهردار از حسابهاي مربوطه برداشت و بحساب جاري درآمــد عمومي يا اختصاصي بر حسب مورد منتقل خواهد شد .

             بانك   **

                       درآمد     **

هريك از طبقات 9 گانه درآمد- يك حساب اصلي در دفتر كل شهرداري را تشكيل ميدهد و منابع درآمد در قالب حساب هاي فرعي يا حسابهاي دفتر معين درآمد خواهد بود.

وام دريافتي و ساير منابع اعتبــار

گاهاً شهرداريهـا براي تأمين اعتـبار لازم و بمنـظور انجام پروژه هـاي عمــراني و شهر سازي و تاسيسات شهر و يا سرمايه گذاري هاي بلند مدت اقدام به استقراض از بانكـها و ساير موسسـات اعتباري مينمايند.

هر چند در شهرداريهاي ايران اينگونه هزينه ها معمولاً از طريق وام و كمك بلاعوض دولت تأميــن ميگردد و استقراض از مؤسسات اعتبار چندان موردي ندارد معهذا در صورت لزوم نحوه استفاده از اين قبيل وجوه با رعايت كامل مقررات و قوانين خاص امكان پذير است ، بموجب بند 19 از ماده 45 قانون شهرداريها مصوب تيرماه 1334- تصويب وامهاي پيشنهادي شهرداري پس از بررسي دقيق نسبت به مبلغ و مدت و ميزان كارمزد و ترتيب استهلاك و مصرف وام از وظايف انجمن شهــري ميباشد .

طريقه ثبت عمليات وام هاي پرداختني در دفتر حسابداري

پس از طي مراحل قـانوني و اداري مبلــغ وام دريافت شـده مـيبايست بر حسـب مـورد بحساب هاي بانكي جداگانه ايكه به همين منظور در بانك افتتاح شده است واريز گردد. در آنصـورت حسـاب بانك مذكور بدهكار و در مقابل حسـاب «وامهاي داخلي » كه در رديف درآمـدهاي بودجـه مصـوبه قـرار دارد بستانكار خواهد شد. از طرفي بمنظور رعايت اصل « فشـاء حقـايق در گزارش و صـورتحسـابهاي مالي» لازم اسـت مبلـغ وام و مانـده وام مستهلك نشده در صورتحسابهاي مربوطه منعـكس گردد ، بدين لحاظ همزمان با بدهكـار كردن حساب جاري بانك و بستانكار كــردن ، حساب «وامهـاي داخـلي» حساب «مـازاد تخصيص نيافته» نيز بدهكار و به همان مبلغ حساب وام پرداختني بسـتانكار ميشـود و در موقع بازپرداخت اقساط استهلاكي وام دريافت شده حساب هزينه ها برنامه ... ماده 18 به ميزان هر قسـط بدهكـار و حسـاب بانك بستانكار و به همان مبلغ حساب وام پرداختني بدهكار و حســاب«مازاد تخصيص نيافته» بستانكار ميگردد.

حساب وام پرداختني و حساب «مازاد» از جمله حسابهـا دائمي ميباشند كه مانده آنها به سال بعد منتقل خواهند شد .

مثال : شهرداري نظرآباد وامي به مبلغ 000/000/100 ريال بمنظور توسعه و تكميل پروژه كشتارگاه از بانك توسعه صنعتي دريافت و اوليت قسط آنرا به مبلغ 000/500 ريال طي چك شماره 6524 مورخه28/12/65 پرداخت مينمايد، مطلوبست ثبت عمليات مربوط به دريافت وام و پرداخت اولين قســط آن در دفتر روزنامه .

حساب بانكها – جاري وام                           000/000/100

بحساب درآمد«وام داخلي»                                            000/000/100

بابت دريافت وام بمنظور توسعه و تكميل كشتارگاه

حساب مازاد – تخصيص نيافته                 000/000/100                    

    بحساب وام پرداختني                            00/000/100

بابت دريافت وام از بانك توسعه صنعتي                 

حساب هزينه برنامه كشتارگاه ماده-18       000/500

             بحساب بانكها – جاري درآمد                      000/500

بابت استهلاك اقساط وام دريافت شده

حساب اعتبار تخصيصي                  000/500

       بحساب بانكها – جاري درآمد                        000/500

بابت درخواست وجه بمنظور پرداخت قسط وام

حساب بانكها – جاري هزينه                000/500

     بحساب اعتبار برنامه كشتارگاه ماده 18                           000/500

بابت تأمين اعتبار – اقساط وام دريافتي

حساب وام پرداختني                000/500

   بحساب مازاد- تخصيص نيافته                         000/500

بابت استهلاك اقساط وام دريافتي

 

استقراض از يك حساب براي استفاده در حساب ديگر

در مواردي كه شهرداري براي فعاليتهاي مختلف عمومي و اختصاصي حسـابهاي مجزا داشته باشد از يك حساب براي استفاده در حساب ديگر منوط به موافقت انجمن شده است و در موافقت نامـه مذكور مدت استقراض بايد معلوم گردد و به محض پيدايش موجودي در حساب بدهكار به مـيزاني كه پرداخت مبلغ استقراض را تكافو كند فرضــاً كه مدت مقرر نيز مقتـضي نگرديده باشـد بايـد بحساب بستانكار برگشت داده شود.

فرض شود مبلغ 000/000/200 ريال جهت انجام هــزينه هاي برنامـه اداري و مالي بموجب موافقت انجمن شهر از حساب بانكي درآمد اختصاصي نوسـازي بردات و بحساب بانكي درآمدهاي عمومي انتقال داده شود درآنصورت ثبت عمليات حسابداري مورد نظر بشرح زير است :

حساب بانكها – جاري درآمد عمومي          000/000/200

         بحساب مطالبات از ساير حسابهاي مخصوص000/000/200

بابت استقراض از حساب بانكي درآمد نوسازي

حساب بدهي به ساير حسابهاي مخصوص  000/000/200

         حساب بانكها – جاري درآمد اختصاصي       000/000/200

بابت استقراض بحساب بانكي درآمد عمومي

بموجب قانون بمحض پيدايش موجودي در حساب بانكي بدهكار مبـلغ استقراضي ميبايســت بحساب بانكي بستانكار انتقال داده شود لذا:

حساب بانكها – جاري درآمد اختصاصي     000/000/200

         بحساب بدهي به ساير حسابهاي مخصوص   000/000/200

بابت تسويه حساب با حساب و درآمد عمومي

حساب مطالبات از ساير حسابهاي مخصوص 000/000/200

         بحساب بانكها – جاري درآمد عمومي    000/000/200

بابت باز پرداخت بدهي بحساب درآمد اختصاصي نوسازي

سپرده ها و وجوه اماني

سپرده از نظر ماده 30 قانون محاسبات عمومي مصوب سال 1379 عبارت است از :

الف) وجوهي كه طبق قوانيــن و مقررات به منظور تأميـن و يا جلو گيــري از تضييع حقـوق دولت دريافت ميگردد و اســترداد و ضبط آن تابع شرايـط مقــرر در قوانين و قراردادهاي مربوطه است .

ب) وجوهي كه بموجب قرارها و يا احكـام صادره از طرف مــراجع قضائي از اشخاص حقيقي و يا حقوقي دريافت ميگــردد و به موجب قرارها و احكام مراجع مذكور كلاً يا بعضاً قابل استرداد است.

ج) وجوهي كه براساس مقررات قانوني توسط اشخاص نزد دستگاههاي دولتي به نفع اشخاص ثالث توديع ميگردد تا با رعايت مقررات مربوطه به ذينفع پرداخت شود.

بموجب تبصره ذيل ماده مـذكـور- وجـوهي كه توسـط دستگاههاي دولتي بموجب مقررات تحت عنوان وديعه يا حق اشتراك آب و برق ، تلفن ، تلكـس، گاز و نظائر آنها از اشخاص دريافت ميشود از نظر قانون محاسبات عمومي سپرده تلقي نميگــردد و از هر نظر مشمول مقررات مربوط به خود ميباشد.

به موجب تبصـره 2 ماده 79 قانون شهـرداريها مصوب 1334 وجوهـي كه بنام سپرده يا امانت به شهرداري داده ميشود بايد در حساب مخصوص نگهداري شود و شـهرداري به هيـچ عنـوان حق ندارد در وجوه سپرده و يا امانات دخل و تصرفي نمايدولي پس از ده سال از تاريخ استحقاق مطالبه در صورت عدم مطالبه ذينفع شهرداري ميتواند وجوه مطالبه نشده را به درآمد عمومي خود منظور نمــايد .

شهـرداري بايد هر سال اعتبـار مناسبي در بودجه خودبراي پرداخت اين قبيل سپرده ها منظـور نمايد تا در صورت مراجعهذينفع يا قائم مقام قانوني و احراز استحقاق ، از اعتبارت مزبور پرداخت شود، هرگاه اين اعتبار كافي نباشد شهرداري مكلف است اين قبيل وجوه را از درآمد جاري خـود بـپــردازد.

بنابراين در مورد سپرده از اشخاص شهرداري در حكم وكيل يا امين است و سپرده ها را كه بعنوان امـانت دريافت ميدارد بر اساس شرايط و ضوابطـي كه قانون تعيين نموده است بحساب مخصوص ميبايست نگهداري نمايد . همچنين امكان استفاده يا عدم استفاده و مدت و چگونگي استرداد آن به شخص مودع را قانون تعيين مينمايد، بدين ترتيـب وجـوهي را كه شهرداري بصورت مختلف از قبيل وجه الضمان و وثيقه و سپرده از اشخاص اعم از حقيقــي و يا حقوقي به منظـور شركـت در مناقصه يا مزايده و سپرده حسـن انجام كار و غيره دريافـت ميـدارد ميبـايست بحسـاب بانكـي جداگانه اي كه براي هميـن منظـور مفتـوح ميگــردد واريز نمايد و رد اين وجوه طبق مقررات مربـوطه

قابل بازپرداخت است و شهرداري تا تعيين تكليف امين محسوب ميشود طرز نگهــداري، حساب سپرده ها در دفاتر شهرداري بطريقي خواهد بود كه ابتدا حساب بانكي سپرده به مبــلغ دريافت شده بابت سپرده بدهكار و حساب سپرده اشخاص در قالب حساب اصلي در دفتر كل بستـانكار و درحساب شخص پرداخت كننده سپرده در دفتر معين منعكس ميگردد، در صورت استرداد سپرده به صاحب آن معكوس ثبت فوق در دفاتر عمل ميشود بدين معني كه حساب بانك سپرده بستانكار و حساب سپرده اشخاص در دفتر كل و همچنين دفتر معين بدهكار خواهد شد.

                                                         جزء           بدهكار               بستانكار        

حساب بانكها – جاري سپرده                                       ***

آقاي ..........                                         * * *                                             ***

آقاي ..........                                        * * *              

آقاي ..........                                         * * *

آقاي ..........                                         * **  

بابت دريافت سپرده و شركت در مناقصه

در صورت استرداد سپرده هاي افراد و صاحبان آن كافي است معكوس عمليات مالي فوق در دفاتر حسابداري ثبت و عمل شود :

                                                       جزء               بدهكار           بستانكار                                                          

حساب سپرده اشخاص:                                              ***

آقاي ..........                                       * * *                                                  

آقاي ..........                                       * * *                

آقاي ..........                                      * * *  

آقاي ..........                                       ** *  

بحساب بانكها – جاري سپرده                         ***

بابت رد سپرده شركت كنندگان در مناقصه

چنانچه پس از ده سال از تاريخ استحقاق مطالبه در صورت عدم مطالبه ذينفع شهـرداري ميتواند وجوه مطالبه نشده را به درآمد عمومي خود منظور نمايد.

در اينصورت سپرده مزبور بايد بحساب درآمد متفرقه منظور گردد. لذا خواهيم داشت :  

حساب سپرده اشخاص – آقاي ....                       ***  

               بحساب بانكها- جاري سپرده                                                  ***

بابت انتقال سپرده بحساب درآمد متفرقه

ولي شهرداري ميبايد از اين بابت هر سال اعتبار مناسبي در بودجه براي پرداخت اين قبيل سپرده ها منظـور نمايد تا در صـورت مراجعه ذينفـع يا قائم مقـام قانوني و احـراز

استحقـاق ، از اعتبار مربوطه پرداخـت شود، در مثال بالا چنانچه سپـرده آقاي . . . .   كه به ترتيب فوق بحساب درآمد متفرقه منظـور شده است به عللـي مورد استرداد پيدا كند شهرداري بايد پس از احراز استحقاق ذينفع اقدام به بازپرداخت سپرده منظور شده درآمد متفـرقه را نمـايد كه به موجب اين مبــلغ ميبايست از محل اعتبارات بودجه شهرداري تأمين و پرداخت شود.

حساب اعتبار تخصيصي                         ***

     بحساب بانكها – جاري درآمد                                   ***

بابت تأمين اعتبار سپرده استردادي

حساب بانكها – جاري هزينه                 ***

     بحساب اعتبار برنامه .... ماده .....                               ***

بابت تأمين اعتبار سپرده اشخاص

حساب هزينه برنامه .... ماده ...             ***

     بحساب سپرده اشخاص –آقاي...                         ***

بابت اين حساب سپرده

حساب سپرده اشخاص – آقاي ...         ***

     بحساب بانكها – جاري هزينه                                   ***

بابت استرداد سپرده استحقاقي

 

فصل چهارم

دارائيهاي جاري

دارائـي هاي جاري اقلامي از دارائي شهرداري ها را تشكيـل ميدهد كه يا نقد باشد و يا درجريـان عادي فعاليت هاي مالي شهــرداري در حداقـل زمان ممكـن كه معمـولاً از يك دوره مالـي تجاوز نخواهـد نمود قابل تبـديل به وجه نقد باشد انواع مهم دارائيهاي جاري در شهرداريها عبارت انـد از :

صندوق ـ بانك ـ بدهكاران ـ اسناد دريافتني ـ وام كوتاه مدت دريافتني ـ پيش پرداخت - ها و تعهدات دريافتني .

تعهدات دريافتني به مطالبـاتي اطلاق ميشود كه شـهرداري از مؤديان بابت درآمدهـاي تحقق يافته طلبكار است هر چند در هنگام محاسبـه و ثبت اينگونه مطالبات دقت كافي معمول گـردد معذالـك ممكن است به عللي از قبيـل اشتبـاه در محـاسبه و يا مـوارد

قانوني برخي از اقــلام آن به مرحله وصول در نيايد. لذا در پايان دوره عملكرد اين قبيل مطالبات كه بنظر اشتباه و لاوصول ميباشد از حساب «تعهدات دريافتني» كسر و بحساب مازاد تخصيص نيافته بطريق زير برگشت داده شود .

   حساب مازاد تخصيص نيافته                   بدهكار       ***

                بحساب تعهدات دريافتني                       ***

بابت اشتباه محاسبه در تعرفه عوارض تحقق يافته

هر گاه از محل پيش پرداخت ها كه در سالهاي قبـل پرداخـت شده باشد هزينه مربوطه تعهــد و ايجاد گردد در سال جـاري حساب هزينـه انجام شده در قالب برنامه مربوطه بدهكار و حساب پيـش پرداخت بستـانكار ميگـردد و به هميـن مبلـغ حساب اعتبــار برنامه مربوطه را بستانكـار و حساب اعتبار تخصيصـي را بدهكـار خواهيـم نمود تا بدين ترتيـب هم اعتـبار لازم تأميـن شده باشد و هم نيازي بدرخواست وجه از حساب تمركز درآمدها نباشـد .

حساب هزينه برنامه ..... ماده....                                   ***

           بحساب پيش پرداختها                                                       ***

بابت پرداخت هزينه انجام شده از محل

حساب اعتبار تخصيصي                                             ***

         بحساب اعتبار برنالمه ... ماده...                                             ***

بابت تأمين اعتبار هزينه انجام شده از محل پيش پرداخت قبلي

دارائي هاي ثابت

دارائي هاي ثابت به اقلامـي از صورتحساب ترازنامه اطـلاق ميگــردد كه براي رسيدن به اهــداف شهرداري نگهـداري ميشود و مورد خريد و فـروش قـرار نمي گيـرند و عمـر مفيد آنها بيش از يك دوره مالـي مياشنـد ماننـد زميـن و ساختمـان ، ماشـين آلات و تأسيسـات ، وسائط نقلـيه ، وسايل فني و مهندسي ، اثاثيه شامل ميز و صندلي ماشـين تحرير و ماشين هاي حساب و نقشه و نظير آنها .

دستورالعمل مربوط به اموال شهرداريها كه در اجراي ماده 48 آئيـن نامه ملي شهـرداري بوسيله وزارت كشـور تهيه و به كليه شهرداريها نيز ابلاغ شـده است ، اموال شهرداري را اعم از منـقول و غير منقول به دو دسـته : اختصاصي شهـرداري و عمومي شهري تقسيم نموده است .

اموال اختصاصي شهرداري

اموال اختصاصي شهرداري يا (دارائي ثابت) اموالي است كه شهرداري حق تصرف مالكانه نسبت به آنرا دارد از قبيل زمين و ساختمان ـ وسائط نقليه ـ وسايل فني و مهندسي ـ اثاثيه و ماشين آلات و تجهيزات و غيره .

اموال عمـومي شهري

اموال عمومي شهري اموالـي است كه متعلق به شهر بوده و براي استفاده عموم اختصاص يافته مانند مجـاري آب و فاضلاب و متعلقــات آنها شامل انهار عمومي، اشجـار، چمـن كاري ها، گل كاريها در معابر عمومي پاركهـا .

امـوال اختصاصي شهرداري بايد همه ساله صـورت برداي و كنترل گردد، بر اساس قيمت تمام شده در دفتر كل و دفاتر معين شهرداري ثبت و نتـايج حسـاب سالانه شـهرداري منعكس گردد.

اين اموال به نوبه خود به دو دسته منقول و غيـر منقول تقسيم ميشود .

ملاك اصلي تشخيص اموال غير منقول

ملاك اصلي تشخيـص اموال غير منقول در شهـرداريها تعريفـي است كه از اموال غير منقـول در قانون مدني بعمل آمده است ولي بموجب دستور العمل وزارت كشور اموال منقول در صورتي جـزو دارائيها ي ثابت تلقي ميگردند كه داراي مشخصات زير باشند .

ـ مصرف شدني نباشد . يعني با استفاده اي كه از آن بعمل ميآيد غير قابل استفاده براي دفعات بعد نگردد .

ـ در اثر استفاده با سرعت فرسوده نشود .

ـ در معرض نابودي غير قابل اجتناب نباشد .

ـ قيمت آن بلافاصله با هر دفعه استفاده كم نشود .

ـ مستقلاً يك مـال محسـوب شود نه اينكه جزئي از يك مالي ديگر باشد مانند قطعـات مختلـف يك ماشين .

ـ قيمت آن از 500 ريال كمتر نباشد .

ـ براي اثاثيه و لـوازمي كه مجمـوعاً يك مال محسـوب گـردد يا قطعات مختلف آنهـا انفراداً قيمتي كمتر از 500 ريال داشته باشد ولي مجموع آنها 500 يا بيشتر قيمت داشته باشد صورت جداگانه در محل وقوع آنها تنظيم و عنـد اللزوم بطور يك قلم و يكجـا در صورت اموال ثبـت گردد.

ثبت عمليات مربوط به دارائي هاي ثابت در شهرداري

مؤسسات بازرگاني و انتفاعي دارائي هاي ثابت خود رااز محل سرمايه مؤسسه خريداري و بحساب تحت عنوان هزينه هاي سـرمايه اي منظـور و در مـدتي مناسب يا عمر مفيـد دارائيها مستهلك و هزينه استهلاك در پايان دوره مالي محاسبه و بتدريج بحساب هزينه هاي جاري منظور ميگردد تا بدين ترتيب از استهلاك سرمايه پرداخت شده جلو گيـري بعمل آيد .

در صورتيكه درمؤسسات دولتي و شهرداريها اعتباراين قبيل هزينه ها قبلاً در بودجه يا دارائيهاي خريداري شده پس از تأمين اعتبار لازم دفعتاً واحده بحساب هزينه هاي قطعي تحت عنوان هزينه هاي سرمايه اي منظور ميگردد. بدين معني كه بابت انجـام هزينه هاي سرمايه اي حساب مواد 9 و 10 و 11 و 12 و 13 و 14 و 15 از فصل سه هزينه ها در قالــب برنامه مربوطه بدهكار و حساب بانك پرداخت كننده بستانكار ميگــردد .

فرمول فوق در مورد هزينـه هاي سرمايه عمراني كه به مصــرف اموال عمومـي شهري رسيده است قابل قبول ميـباشد ولي در مورد آن قسمت از هزينه هاي ســرمايه اي كه بمصرف اموال اختصاص شهرداري رسيده است و به عبارتي دارائي هاي ثابت شهرداري را تشكيـل ميدهـد مصداق نخواهد داشت بلكه اينگونه فعاليتهاي مالي باعث كســر مازاد تخصيـص نيافته و افزايـش مازاد تخصيـص يافته ميگـردد و يا به عبـارت ديگـر انجـام هزينه هاي سرمايه اي عمـراني از جمله اهـداف شـهرداري ميباشد ولي خريد دارائيهاي ثابت از محل اعتبارات هزينه هاي سرمايه اي اوليه است براي رسيده به اين اهداف و نميباست جزو هزينه هاي قطعي منظور گـــردد.

حساب اعتبار تخصيصي                                           ***

         بحساب بانك ها ـ جاري درآمد                                                  ***

بابت تخصيص اعتبار براي داراي ثابت

حساب بانك ها ـ جاري هزينه                                       ***

         بحساب اعتبار برنامه اداري و مالي ماده 12                                 ***

بابت تأمين اعتبار خريد دارائي ثابت

حساب هزينه برنامه مالي و اداري ماده 12                     ***

         بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                                 ***

بابت خريد دارائي ثابت

دارائي ثابت(وسائط نقليه)                                             ***

       بحساب مازاد تخصيص يافته                                                        ***

بابت خريد يك دارايي ثابت

در پايان دوره حســاب هزينه هاي ماده . .. . برنامه . . . . به مبلغ مذبور بحساب «درآمد هزينه» بسته ميشود و بالاخـره در حساب مازاد تخصيص نيافته منعكس ميگــردد لذا ملاحظه خواهـد شـد كه در اثر خريد يك دارائـي ثابت مبلـغ مذبور را از حسـاب مازاد تخصيص نيافته كسـر و بحساب مازاد تخصيص يافته به منظور خريد دارايي ثابت افزايش داده ميشود.

عمليات حسابداري مربوط به خريد داراي ثابت

« بصورت نقد و نسيه»

گاهي ممكن است شهرداري با كسب مجوز قانوني اقدام به خريد دارائي بصـورت نقـد و نسيه نمايد و مقرر گردد تعهدات خود را از اين بابت در سالهاي آتي پرداخت نمـايد بدين معني كه مبلغي از آنرا در سال خريد پرداخت و بقيه را تعهد نمـايد از محـل اعتبـارت سالهاي آتي كه در بودجه مصـوبه تأمين خواهد شد پرداخـت گردد.

در آنصـورت حساب دارائي هاي ثابت بقيمـت تمام شده دارائي خريـداري شده بدهكار و حساب مـازاد تخصيص يافتـه معادل مبلغي كه بحساب هزينه منظـور ميشود بستانكار و حساب بستانكـارن نيز بميزان باقيمانده قابل پرداخت بستانكار خواهند شد بديهي است در سال بعد يـا سـاله بدهـي شهـرداري از اين بابت پرداخـت خواهد شد حسـاب مازاد تخصيـص نيافته به مبلـغ پرداخـت شده بستانكار و حساب بستانكاران بدهكار و بدين ترتيب با دائن تسويه حساب ميگردد.

مثال ـ شهرداري نظـرآباد در اسفند ماه سال 65 اقـدام به خريد يك دستـگاه كاميـون با ارزش 000/500 ريال از شركت خاور نمود و قرارشد يك دهم مبلغ وجه المعامله طــي چك از حساب بانك پرداخت و در ازاء يك پنجم قيمت آن 5 عدد سفته بسر رسيد 3 ماه آتي پرداخت شود و بقيه وجه المعامله در عرض سال آينده پرداخت گــردد.

مطلوبست ثبت عمليات فوق در دفتر روزنامه سال 65 و 66

ثبت عمليات در دفتر روزنامه 65

حساب وسائط                                                 000/500

حساب مازاد تخصيص نيافته                           000/450

           بحساب مازادتخصيص يافته                                           000/500

           بحساب اسناد پرداختني                                                 000/100

           بحساب بستانكاران                                                     000/350

بابت خريد يك دستگاه كاميون

حساب هزينه برنامه اداري و مالي ـ ماده 12         000/50

         بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                           000/50

پرداختي بات قسمتي از ارزش كاميون خريداري شده

ثبت عمليات در دفتر روز نامه 66

حساب هزينه هاي برنامه اداري و مالي ـ ماده 20     000/350

         بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                       000/350

بابت پرداخت ديون سال قبل

حساب بستانكاران                                             000/350

         بحساب مازاد تخصيص نيافته                                           000/350

بابت پرداختي بدهي به شركت خاور

حساب هزينه برنامه اداري و مالي ـ ماده 20       000/100

       بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                             000/100

بابت پرداختي بدهي كاميون به شركت خاور

حساب اسناد پرداختني                                     000/100

     بحساب مازاد تخصيص نيافته                                             000/100

بابت منظور نمودن بحساب كاميون

حساب اعتبار تخصيصي                                     000/450

       بحساب بانك ها ـ جاري درآمد                                             000/450

بابت تخصيص اعتبار بدهي كاميون

حساب بانك ها ـ جاري هزينه                           000/450

         بحساب اعتبار برنامه اداري و مالي ـ ماده 12                       000/450

بابت تأمين اعتبار بدهي كاميون

 

فروش ، زائل كردن و حذف دارائي ثابت

در بسياري از موارد به علل مختلـف ممكن است اموال اختصاصي شهرداري كه بعنوان دارائي هاي ثابت در دفاتر مالي ثبت شده است بفروش رسيده و يا زايل گرديده و در نتيجه از دفاتر حذف شود در اينصورت حساب دارائي مربوطه بستانكار و حساب مازاد تخصيص يافته بدهكار خواهد شد .

« چنانچه در اثر اين فعاليت مالي درآمدي نيز آيد گردد. بحساب درآمد منظور خواهد شد»

حساب مازاد تخصيص يافته                                      ***

         بحساب اثاثيه اداري                                             ***

بابت حذف دارائي ثابت از دفتر مالي

حساب بانك ـ درآمدغير قابل برداشت                       ***          

       بحساب درآمد ـ حاصله از فروش                                             ***

بات درآمد حاصله از فروش دارايي ثابت

مشاركت يا سرمايه گذاري در بخش خصوصي و عمومي

شهرداري ها در جهت كمبود و كنترل مايحتاج عمومي و ايجــاد يك روش مناسب بمنظور تأمين عدالت در توزيع خدمات عمومي شـهري اقدام به تاسيس موسسـات عام المنفعه از قبيل شركـت اتوبوسراني و يا موسسات برق و آب مينمايند بموجب بند 13 از ماده 45 قانون شهرداريها مصـوب تيرماه 1334 بررسي و موافقت با تهيـه وسائل اتوبوســراني و برق و ساير نيازمنديهاي عمومي از طريق تأسيس شركتها و مؤسسات با رعايت قوانين كشور از وظايف انجمن شهر ميباشد .

اين مؤسسات كه گاهاً بمنظور ايجاد درآمد بيشتر در جهـت خودكفائي مالي شهرداري نيز تأسيس ميگـردد خود داراي شخصيـت حقوقي و استقـلال مالي بوده و طبـق قانون تجارت و اساسـنامه مربوطه و مقررات شركتهاي دولتي اداره ميشوند سرمايه اينگونه شركتها بدواً در قالب برنامه خاص برآورد خواهد شد تا پس از تصويب بودجه شهرداري از محل اعتبارات مربوطه تأميـن و پرداخـت گردد. لذا پس از تامين اعتبار لازم و درخواسـت وجه بر اسـاس حواله صـادره مبلغ تصويب شده بعنوان سرمايه در اختيار شركت جديد التأسيس قرار داده ميشو تا نسبـت به راه اندازي شركـت جديد التأسيس اقدام لازم معمول دارد .

در اين رابطه حساب هزينه ماده 15 از فصل سوم مربوط به هزينه هاي سرمايه اي در قالب برنامه خود بدهكار و حساب بانك پرداخت كننده بستانكار ميگــردد.

پس از بدهكار كردن حساب در قالب برنامه مورد نظر و بستانكار كردن بانك پرداخت كننده معادل همين مبلغ حساب «سرمايه گــذاري در سايرمؤسسات» بدهكــار و حساب مازاد تخصيص يافته بستانكار خواهد شـد .

در صورتيكه بنا به دلايل خاص مؤسسـه وابسته به شهــرداري منحل و يا ساير دريافتي مستـرد گرددمبلغ مسترد شده بايد از حساب سرمايه گذاري در ساير مؤسسات و حساب مازاد تخصيـص يافته برگشت داده ميشود .

مثال ـ شهرداري نظـرآباد در سال 65 اقدام به تأسيس شركت واحد اتوبوسراني مينمايد و از اين بابت مبلغ 000/000/22ريال از محل اعتبارات ماده 15 برنامه حمل و نقل شهــري بحساب شركت مذكور واريز ميگردد.

مطلوبست ثبت عمليات فوق در دفتر روز نامه شهرداري مذكور

حساب هزينه برنامه حمل و نقل ـ ماده 15                 000/000/22

بحساب بانكها ـ جاري هزينه                                            000/000/22

پرداختي بابت سرمايه گذاري در شركت واحد اتوبوسراني

حساب سرمايه گذاري در ساير مؤسسات                 000/000/22

         بحساب مازاد تخصيص يافته                                               000/000/22

بابت منظور نمودن سرمايه گذاري شركت واحد

حساب اعتبار تخصيصي                                         000/000/22

بحساب بانك ها ـ جاري درآمد                                           000/000/22

بابت تخصيص اعتبار جهت سرمايه گذاري

حساب بانك ها ـ جاري هزينه                            000/000/22

         بحساب اعتبار برنامه حمل ونقل                                         000/000/22

بابت تأمين اعتبار سرمايه گذاري

بدهي هاي جــاري

بدهي هاي جاري اقلامي از تراز نامه شهــرداري را تشكيل ميدهد كه مدت باز پرداخت آن معمولاً كمتر از يكسـال مالـي باشـد انواع مهـم بدهـي هاي جـاري عبارتســت از بستانكاران اسناد پرداختنـي سپرده هاي اشخـاص.

بدهي هاي طويل المــدت:

بدهي هاي طويل المـدت بآن دسـته از بدهـي شهــرداري اطلاق ميگــردد كه مـدت بازپرداخـت آن معمـولاً بيشتـر از يكسـال باشـد ماننـد وام دريافتني طويل المـدت از ساير مؤسسـات انتفـاعي ، همانگونه كه در فصول گذشته به تفصـيل بيـان گـرديد يكي از منابع تأمين اعتبار كه در بودجـه شهرداريها در رديف درآمدها منظور ميگردد استفاده از وام دريافتي از مؤسسات اعتباري داخلي و ياخارجي ميباشد . بموجـب بند 19 از مـاده 45 قانون شهـرداريهـا مصـوب 1346 تصويب وام هاي پيشنهادي شهــرداري پـس از بررسي دقيـق نسبت به مبلـغ و مدت و ميـزان كارمـزد و ترتيب استهلاك و مصرف وام از وظايف انجمـن شهــر ميباشد و بر اسـاس ماده 40 آئيــن نامه مالـي شهـرداريهــا

استقراض شهرداري با توجه به بند 19 از ماده 45 قانون شهرداريها بايد به اجازه و تصويب انجمـن شهر صورت گيـرد و در موقع استقراض مورد مصرف وجوه تعييــن و كيفــيت استرداد آن كه از محـل درآمــدهاي عمومي يا اختصاصي خواهد بود و كارمـزد و مدت وام، و طرز استهـلاك مشخـص و بر طبق آن عمل شــود.

به هنگـام دريافت وام كه در اجـراي مقـررات فوق اخـذ ميگـردد حساب بانك بدهكار و حساب درآمد(وام داخلي ـ يا خارجي) بستانكار خواهد شد و بلافاصله حســاب وام پرداختني به همان ميزان بستانكار و حساب تخصيص نيافته بدهكار تا بدين ترتيــب وام دريافت شـده بعنوان يك قلم بدهي طويل المدت شهــرداري جهت آگاهي عمــوم در ترازنامه منعكس گردد. اقسـاط پرداختـي باـبت استهلاك وام دريافتـي كه از محــل اعتبـار ماده 18 در قالب برنامه مربوطه پرداخت ميگردد نيز به حساب هزينه بدهـكار و بحساب بانك پرداخت كننده خواهد شد و همزمان حساب وام پرداختنـي نيز بدهكار و حساب مازاد تخصيص نيافته بستانكار ميگردد تا از اين طريق مبلـغ وام مستهـلك نشده همواره در دفاتر و صورتهاي مالي شهرداري درج و مشخص باشد .

ثبت عمليات : مربوط به بدهي طويل المدت

حساب بانك ها ـ جاري غير قابل برداشت             ***

          بحساب درآمد ـ وام داخلـي                                                   ***

دريافتي از بانك بابت سرمايه گذاري در . . . . .

بانك ها ـ جاري درآمـد                        ***

       بحساب بانك ها ـ جاري غير قابل برداشت                 ***

بابت انتقال از حساب غير قابل برداشت به حساب بانكي درآمد

حساب اعتبار تخصيصـي                        ***

             بحساب بانك ها ـ جاري درآمد                         ***

بابت اختصاص دادن اعتبار جهت سرمايه گذاري

حساب بانك ها ـ جاري هزينه                             ***

     بحساب اعتبار برنامه .... ماده ....                                                 ***

بات تأمين اعتبار سرمايه گذاري

حساب هزينه .... ماده ....                                     ***

           بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                         ***

پرداخت به ..... بابت سرمايه

حساب سرمايه گذاري در ساير مؤسسات             ***

             بحساب مازاد تخصيص يافته                      ***

بابت سرمايه گذاري در شركت . . . .

حساب هزينه برنامه ... ماده ...                             ***

بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                              ***

بابت پرداخت اولين قسط وام دريافتي

حساب وام پرداختني                                         ***

         بحساب مازاد تخصيص نيافته                                                   ***

بابت استهلاك اولين قسط وام دريافتني

حساب تنخواه گردان حسابداري                       ***          

         بحساب اعتبار برنامه ... ماده ...                                 ***  

بابت تخصيص اعتبار اولين قسط وام پرداختني

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم

 

 

 

عمليات مربوط به بستن حسابها در شهرداري  

عمليات مربوط به بستن حسابها در شهرداري و تهيه و تنظيم صورتحساب هاي مالي به ترتيب زير ميباشــد.

1.بستن حسابهاي تنخواه گردان پرداخت

2.بستن حساب تنخواه گردان حسابداري

3.تعديلات يا اصلاحات پايان دوره

4.بستن حسابهاي اعتبار(بودجه اي)

5.بستن حسابهاي موقت

6.بستن حسابهاي دائمي

7.تهيه و تنظيـم گزارشهـا يا صورتحسابهاي مالـي شامل صـورتحساب درآمـد و هزينـه صورتحساب مازاد ـ صورتحساب ترازنامه ـ صورتحساب تفـريغ بودجه ـ يادداشتـهاي پيوست صورتحسابهاي مالي

1- بستن حساب تنخواه گردان پرداخت

قبل از تهيه و تنظيـم تراز عمـليات اسفنـد ماه مقدمتاً از طـرف امـور مالـي شهـرداري به اداره كارپردازي و يا تداركات و يا هر فردديگـري كه به نحـوي از انحـاء تنخـواه‌گردان«پرداخـت » در اختيار دارد طي دستورالعملي ابلاغ ميگردد تا نسبت به واريز تنخواه خـود حداكثر تا پايان وقـت اداري و آخرين روز از اسفند ماه اقدام نمايد .

در اجراي اين دستورالعمل متصدي و يا متصديان تنخواه گردان اسناد هزينه هاي انجام شده را در وقت مقرر تحويل و باقيمانده وجه تنخواه گردان را نيز بحساب بانكي واريز مينمايند . امور مـالـي وفق مقررات اسناد تحويلي را مورد رسيدگي قـرار داده و بر اسـاس اعلاميه بانكي مبني بر واريـز وجه باقيمانده بحساب بانك و بر مبناء اسناد ارائه شده در قالب برنامه هاي مربوطه حساب هزينـه ها را بدهكار و معادل آن تنخواه گردان«پرداخت» را بستانكار خواهد نمود. لازم به يادآوريست كه در پايان دوره مالي نيازي به درخواست وجه در مقابل حواله هاي پرداخت شده ، نخواهد بود بنا بر اين در اينگونه موارد، بر اسـاس حواله هاي پرداختـي حسـاب اعتبـار برنامه مربوطه بستانكار و حساب تنخواه گردان حسابداري بدهكار ميگــردد.

مثال ـ در پايان سال مالي منتهي به 29/12/66 در شهرداري نظــرآباد تصميم به بستن حسـاب تنخواه گردان پرداخت ميگردد. تنخواه گردان آقاي هاديزاده بالغ بر 000/1500 ريال است .

در اين تاريخ اسناد هزينه هاي انجام شده از محل برنامه اداري و مالي شهـرداري بملـبغ 000/148 ريال و اعلامـيه بانكي مبني بر واريز 2000 ريال بابت باقيمـانده وجـه تنخـواه گردان بوسيــله آقاي هاديزاده بحسـاب جاري هزيـنه هاي عمومـي شهــرداري بشرح زير به حسابداري تحويل گرديد.

برنامه مالي و اداري

ماده 6 ـ  سوخت و روشنائي 000/51    ريال

ماده 7 ـ   مواد و لوازم مصرف شدني   00/120   ريال

ماده 5 ـ   خريد خدمات      000/13    ريال

          اعلاميه بستانكار بانك     000/2ريال

مبني بر واريز به حسابهاي هزينها     ـــــ

                          00/150 ريال

بر اساس مدارك فوق ثبت عمليات مربوط به بستن حساب تنخواه گردان آقاي هاديزاده باين شرح است .

حساب هزينه ـ           برنامه اداري و مالي                       000/148

ماده 6 ـ   سوخت و روشنائي           000/15

ماده 7 ـ   مواد و لوازم مصرفي       000/120     

ماده 5 ـ   خريد خدمات 000/13

            

     بحساب اعتبار ـ برنامه اداري و مالي                                     000/148

                       ماده 6 ـ سوخت و روشنائي       000/15

                     ماده 7 ـ مواد و لوازم مصرفي       000/120

                     ماده 5 ـ خريد خدمات                 000/13

بابت برگشت از اعتبار مربوطه

حساب بانك ها ـ جاري هزينه   000/150

           بحساب تنخواه گردان پرداخت                  000/150

بابت تسويه حساب با آقاي هاديزاده

حساب تنخواه گردان حسابداري                    000/148

           بحساب اعتبار ـ برنامه اداري و مالي                                     000/148                                                                          

           ماده 6 ـ سوخت و روشنائي         000/15

           ماده 7 ـ مواد و لوازم مصرفي       000/120

         ماده 5 ـ خريد خدمات                   000/13

بابت برگشت از اعتبار مربوطه

 

2- بستن حساب تنخواه گردان حسابداري

يكي ديگر از اقداماتي كه در پايان سال مالـي و قبـل از تهـيه و تنظيـم تراز عملـيات ميبــايست در شهرداري صورت پذيرد بستن حساب تنخواه گــردان حسابداري خواهد بود . براي اين منظــور مقدمتاً صورت مغايرت بانكهاي پرداخت تهيه و مـوجودي هـاي نقـدي اعم از موجـودي بانكي يـا صندوق بانكـي يا صندوق دقيقـاً مورد رسيدگـي قرار خواهد گـرفت و نسـبت به رفع مغايرت هاي كشـف شده و اقلام باز اقدام باعمال حساب ميگــردد.

پس از تهيـه و تنظيم صورت مغايرت بانكـي و رفع مغــايرت ها و اختـلاف مربوطــه موجودي بانـك بحساب تمركز درآمد عمومي انتقال داده خواهد شـد .

منظور از انتقال موجودي حسابهاي بانكي بحساب تمركز درآمد ، انتقال موجـودي حساب بانـك هزينه هاي عمـومي و اختصـاصي مياشد كه با ايـن اقلام ، حسـاب بانك هزينـه بستانكار و حساب تنخواه گردان حسابداري بدهكار و بر اساس اعلاميه بانكي حسـاب تمركز درآمد بدهكار و حسـاب اعتبار تخصيصي بستانكار ميگــردد.

چنانچه كليه هزينه ها پرداختني به حسابهاي فوق منظور شده باشد و هيچگونه وجهي بابت پيش پرداخت يا علي الحساب از محل موجودي تنخواه گردان حسابداري پرداخـت نشده باشـد علـي الاصول ميبايست حساب تنخواه گردان حسابداري صفـر گردد .

 

حساب تنخواه گردان حسابداري                           ***

               بحساب بانك ها ـ جاري هزينه                                           ***

             بحساب اعتبارات برنامه مالي و اداري                                   ***

             ماده . . . .                 ***

             ماده . . . .                 ** *

بابت واريز موجودي حساب بانك بحساب درآمد عمومي و منظور نمودن حواله هاي پرداختني بحساب تنخواه حسابداري

حساب بانك ها ـ جاري درآمد عمومي                 ***

                         بحساب اعتبارات تخصيصي                                         ***

بابت برگشتي تنخواه گردان واگذار اول دوره

حساب تنخواه گردان حسابداري                           ***

                         بحساب اعتبار تخصيصي                                           ***

بابت اعتبار تحقق نيافته پيش پرداخت شده

3- تعديلات يا اصــلاحات

بخش مهمـي از مبـاحث حسابداري به تعديلات يا اصلاحات اختصاص دارد كه مباني اين بحث بر اساس يكي از اصول متداول حسابداري بنام « اصل وضع هزينه يك دوره از محل درآمد همان دوره» استوار گرديده است .

بموجب اين اصل حساب هزينه هاي تعهـد شده و پرداخت نشده ، درآمدهاي تحقق يافته و وصول نشده – پيش پرداخت هزينه ها پيش دريافـت درآمدها – استهلاك دارائيهاي ثابت – ذخيـره مطالبـات مشكوك الوصـول و همچنين موجـودي كالا در پـايان دوره در حسابهاي مربوطه اصلاح ميگردد بنحويكه بتوان در پايان دوره عملكـرد صورتحسابهـائي ارائه داد كه حتي المقدور بيانگر وضعيت واقعي موسسه باشد .

در مؤسسات دولتي و شهـرداريها كه حسابداري آنان بر مبناء حسابداري نقدي نگهداري ميشود چندان نيازي به انجـام تعديلات پايان دوره نخواهد بود ولي در مؤسسات بازرگاني تعديلات پايان دوره تمام و كمال بموقع اجرا گذاشته ميشود و بالاخره در برخي موسسات روش حسابداري نيمه تعهـدي است بدين معنـي كه برخـي از معاملات مانند هزينه ها به صورت تعهدي و پاره اي مانند درآمدها را بصورت نقدي در دفاتر ثبت مي نمايند.

به موجب دستورالعمل وزارت كشور كه در اجراز ماده 43 آئين نامه مالي شهرداري مصوب 12 تيرماه 1346 مشتمل بر 8 فصل و 55 بند تهيه و بكليه شـهرداريهاي كشور ابلاغ شده است از نقطه نظـر مباني ثبت فعاليتـهاي مالي و روش حسـابداري در شهرداريهـا روش نقدي خـواهد بود« بدين معني كه درآمد در جمع اقلام وصـول شده تا پايان سـال مالي و نيـز هزينه از جمع اقلام پرداخت شده تا پايان دوره عمـل بودجه كه 15 ارديبهشـت ماه سال بعد ميباشد تشكيل ميشود».

در مورد درآمدهائيكه عملاً برگ تشخيص يا پيش آگهي صـادر ميشـود و يا دين ، مؤدي نسبت به آنها تحقق پيدا ميكنـد حسابهاي انتظامي تشكيـل و در آنها ثبت ميگــردد تا اقلامي از درآمدها مذكور كه در طول سال مالي بحيطه وصول در نيامده است عنداللـزوم در پيش بيني درآمدهاي بورجه سال بعد منظور شود .

در مورد هزينه ها آن قسمت كه در طول سال مالي تحقق يافتـه ولي پرداخت آن تا پايان دوره عمل بودجه صورت نگرفته است در حساب ديون شهـرداري منظـور ميگـردد تا از محل اعتباراتي كه در بوجه بعنوان پرداخت ديون پادار و بتصويب ميرسد پرداخت شود.

جمع اقلام درآمدهاي وصـول نشده تا پايان سال مالـي نسبت به هر يك از منابع درآمـد و هزينه هاي تحقق يافته و پرداخت نشده تا پايان دوره عمل بودجه بايد در گزارش وضع مالي سالانه كه همراه با تفريغ بودجه جهت رسيدگي و تصويب ميرسد پرداخت شود.

جمع اقلام درآمدهاي وصول نشده تا پايان سال مالي نسبت به هر يك از منابع درآمـد و هزينه هاي تحقق يافته و پرداخت نشده تا پايان دوره عمل بودجه بايد در گزارش وضـع مالي سـالانه كه همـراه با تفريغ بودجه جهت رسيدگي و تصويب انجمن تسليم ميگردد درج و در صورتهاي ريز اقلام مذكور ضميمه گزارش فوق الذكر شود.

بطوريكه ملاحظه ميشود دستور العمل وزارت كشور نيز از اصـل وضـع هزينه يك دوره از محل درآمد همان دوره تا حدودي پيروي نموده و ميتوان روش حسـابداري شهرداريها را نيمه تعهدي توصيف نمود.

لذا در پايان دوره مالي پس از بستن حساب «تنخـواه گردان پرداخت» و « حسابداري» و نقل موجودي حسابهاي بانكي هزينه هاي اختصاصـي و عمومي بحساب تمركز درآمدهاي مربوطه ، هزينه هاي تحقق يافته و پرداخت نشده بحسـاب هزينه هاي هر برنامه منظور و بحساب تعهدات پرداختني بستانكار ميگردد.

نحوه ثبت تعديلات در پايان دوره به شرحي خواهد بود كه ذيلاً نشان داده شده است :

حساب هزينه برنامه . . . .ماده . . .                                 ***

             بحساب تعهدات پرداختني                                                    ***

بابت انجام تعهدات هزينه در پايان دوره

حساب هزينه تخصيصي                                       ***      

             بحساب اعتبار برنامه . . .                                                       ***

بابت تعديلات مربوط به اعتبار پايان دوره

حساب تعهدات دريافتني                                     ***

   بحساب درآمد . . .                                                             ***

بابت درآمدهاي تحقق يافته و دريافت نشده

بايد توجه داشت كه حساب تعهـدات پرداختني از جملـه حسابهاي دائمي ميباشد كه بـا ساير حسابهاي دائمي از طريق تراط اختتاميه و تراط افتتاحيه به سال بعد نقـل و بمـوقع تأديه گردد.

در صـورتيكه تا پايان دوره عمـل بودجه مبـالغي از هزينه هاي تعهد شده كه براي آن در حساب تعهدات پرداختني ذخيره در نظر گرفته شده باشد الغاء گردد مانده حساب مذكور ميبايست بحساب مازاد تخصيص نيافته منتقل گردد.

4- بستن حسابهاي اعتباري (بودجه اي)

همانطوريكه در مثال فوق ملاحظه ميگردد پس از بستن حسابهاي تنخواه گردان‹پرداخت›

و ‹حسابداري› و نقل مانده هاي حسابهاي بانكي «پرداخت» بحساب تمركز درآمدها و ثبت تعديلات لازم در مورد هزينه ها رابطه زير همواره بين حسابهاي بودجه برقرار مي شود.

    

لذا با بستـانكار كردن حسـابهاي اعتبار تخصيصي و اعتبـارات برنامه ها و بدهكار كردن حساب اعتبارت مصـوب معـادل مجمـع مانده هاي در حساب فوق حسـاب هاي بودجـه خواهد شد. همانطوريكه ميدانيم حسابهاي بودجه اي از جمله حساب انتظامي است كه به منظور كنترل تخصيص سريع بجاي اعتبارات در اول دوره مالي در دفاتر افتتاح و در پايان دوره بطريقي كه گفته شد بسته ميشود.

حسابهاي بودجه اي در جلو گيري از پرداخت هزينه هاي غيرقانوني نقش مؤثري خواهـد داشت و باعث ميگردد اعتباات مصوبه بيشتر از اعتبار تعيين شده خرج نشده و با اعتبـار پيش بيني شده و به غير از آنچه در بودجه پيش بيني شده است انجام نگردد.

بموجب ماده 93 قانون محاسبات عمومي مصوب 1365 در صورتيكه بر اسـاس گـواهـي خلاف واقع ذيحسـاب نسبت به تأمين اعتبـار و يا بر اثر اقدام و يا دستـور وزير يا رئيس مؤسسه اي يا مقامات مجازا از طرف آنها زائد بر اعتبـار و يا بر خـلاف قانون ديني برذمه دولت ايجاد شود و هريك از اين عمليات در حكم تصرف غيرقانوني در وجوه اموال دولتي محسوب خواهد شد.

5- بستن حساب هاي موقت در پايان دوره

حسابهاي موقت يا حسابهاي اسمـي به سر فصلهـاي از دفتـر كل اطلاق ميگردد كه در اول دوره ايجاد و در پايان همان دوره بسته ميشود.

مانند حسـاب درآمد وصـول شده و هزينـه انجـام شده يا به عبـارت ديگر حسابهـاي موقـت در مؤسسات بازرگاني و انتفاعي در پايان دوره بحسـاب عملكـرد و سود و زيـان بستـه ميشـود تــا بدينوسيله سود يا زيان ويژه كه تأثير مستقيم در سرمايه مؤسسـه خواهد داشت تعيين گردد ولـي در مؤسسات غير انتفاعي و فاقد سرمايه مانند مؤسسات دولتي و شهرداريها مانده اينگونه حسـابها در پايان دوره بجـاي حسـاب سـود و زيـان بحسـاب خلاصـه «درآمد و هزينه» بسته ميشـود تا بدينوسيله كسري يا مازاد( افزوده) حاصله كه تأثيري مستقيم در حساب «مازاد تخصيصي نيافته» دارد مشخص گرددحساب مازاد تخصيـص نيافتـه را به سـرمايه و حسـاب هاي «مازاد تخصيص يافته» و «درآمـدو هزينه» را ميتـوان به ترتيـب به حساب اندوخته سرمايه اي و خلاصه سود زيان تعبيــر

نمود و عبارت سود يا زيان ويژه در مؤسسات انتفاعي مترادف با عبـارت كسري يا مازاد ويــژه در موسسه غير انتفاعي ميباشد .

ثبت عمليات مربوط به بستن حسابهاي موقت در دفتر روزنامه بمنظور نقل آن بحسابهاي دفتر كل بطريقي است كه ذيلاً ملاحظه ميگــردد.

حساب درآمد                                                               ***

               بحساب «درآمد و هزينه»                                                  ***

بابت بستن حسابهاي موقت در پايان دوره

حساب خلاصه «درآمد و هزينه»                                 ***

                   بحساب هزينه برنامه ....                                                   ***

بابت بستن حسابهاي موقت در پايان دوره

حساب خلاصه«درآمد هزينه»                                   ***

                   بحساب مازاد تخصيص نيافته                                           ***

بابت بستن حساب«درآمد و هزينه»

بديهي است در حالتـي كه حسـاب «درآمد و هزينه» مانده بدهكار دارد و يا بعبارت ديگر حساب«درآمد و هزينه» كسري نشان ميدهد عكس ثبت فوق عمل ميشود يعني حساب مازاد تخصيـص نيافته بدهكارو حساب«درآمد و هزينه» بستانكار خواهد شــد.

     بدهكار                         حساب اسناد دريافتي                               بستانكار

بحساب تراز افتتاحيه 000/224

          

بدهكار                                   حساب افتتاحيه                                   بستانكار

بحسابهاي متفرقه       000/124/1               از حسابهاي متفرقه       000/124/1

بستن حسابهاي دائمي

درپايان هر سال حسابهاي دائمي به تراز افتتاحيه بسته ميشود. اقداميكه در تراز نامه آورده ميشود به اين حساب بسته ميشوند.

گزارشها و يا صورتحساب هاي مالي

عمده گزارشهاوصورتحسابهاي مالي كه در پايان دوره مالي از طـرف شهرداريها ميبايست تهيه و تسليم مديران و مقامات قانوني گردد به دو بخش تقسيم ميگــردند .

الف) گزارشهاي اصلي شامل :

ـ صورت «درآمد و هزينه»

ـ صورت «مـازاد»

ـ صورت «ترازنامه»

ب) گزارشهاي فرعي شامل :

ـ صورت وضعيت صندوق

ـ صورتهاي مقايسه فعاليتهاي مالي

ج)يادداشتهاي پيوست صورتحسابهاي مالي

صورت درآمد هزينه صورتي است كه بوسيله آن بتوان مازاد يا درآمـد بر هزينه يا مازاد هزينـه بر درآمد كسر ويژه مربوط به يك دوره مالي را مخص نمود. صورت درآمد و هزينه در مؤسسات غيـر انتفاعي و شهرداريها مترادف صورتحساب سود و زيان در مؤسسات انتفاعي و بازرگاني ميباشــد.

مـازاد و كسـري ويژه

ما به التفاوت جمع گردش بدهكار هزينه ها و بستانكار درآمدها در صورت حساب درآمد و هزينـه را مازاد يا كسري ويژه ميگويند در صورتيكه جمع گردش هزينه ها بيشتر باشد كسري و چنانچـه جمع گردش درآمدها بيشتر باشد مازاد ويژه (يا افزوده) حاصل خواهد

شد مازاد يا كسري ويژه در مؤسسات غير انتفاعي و شهرداريها مترادف سود يا زيان در مؤسسات انتفاعي و بازرگاني ميباشد.

شكل و اجـزاء صورتحساب درآمد و هزينههمانطوريكه در صفحه بعد ملاحظه ميگردد صورتحساب درآمد و هزينه از سه قسمت تشكيل شده است . قسمت اول اختصاص بعنوان حساب دارد كه در سطـح اول آن نام شهـرداري و در سطــح بعدي عنوان صورتحساب و در قسمت آخر تاريخ صورتحساب قيد شده است .

قسمت دوم و سوم صورتحساب اقلام درآمدها و هزينه هـا درج ميگـردد تا با كسـر از جمع كـل هزينه ها و درآمدها كسري و يا مازاد براي يك دوره مالي مشخص ميـگردد.

در اصـطلاح حسابداري جمع كل هزينه ها را گـردش هزينـه ها و جمع كل درآمـدها را گــردش درآمدها گويند . لذا همانطوريكه گفتـه شد در صورتيكه جمع گردش درآمدها بيشـتر از جمــع گردش هزينه ها باشد مبلـغ حاصله را مازاد و چنـانچه جمع گـردش هزينه ها بيشتر از جمع گردش درآمدها گردد مبلغ حاصله را كسري مينــماند كه اقلام حاصله در نهايت بحساب مازاد تخصـيص نيافته بر حـسب مورد بدهـكار و يا بسـتانكار خواهد شــد

شهرداري .......صورت درآمد و هزينه براي

دوره مالي منتهي به 29/12/66

                             درآمد ها             29/12/           29/12/66                 افزايش/كاهش

                         درآمد .....               ***                     ***                           ***

                         درآمد .....               ***                     ***                           ***

                         درآمد .....               ***                     ***                           ***

                         درآمد .....               ***                   ***                           ***

           كسر ميشود:

                   هزينه ها

                        هزينه برنامه ...       ***                   ***                           (***)

                         هزينه برنامه ...       ***                   ***                             ***

                       هزينه برنامه ...       ***                   ***                           (***)

                       هزينه برنامه ...       ***                    ***                          ***

             كسري مازاد ويژه                                                                              ×××

                          مدير امور مالي                       شهردار                         انجمن شهر

شهرداري . . . .

صورتحساب مازاد

براي سال منتهي به 29/12/ **

                     مازاد

                   مازاد تخصيص يافته بمنظور :

                   ـ هزينه هاي سرمايه اداري                       *

                   ـ سرمايه گذاري در ساير مؤسسات           ×                 ××      

 

                 مازاد تخصيص نيافته :

               ـ مانده اول دوره                                    *

               +) مازاد درآمد بر هزينه هاي دوره         *                     × ×

               +) تعهدات انجام شده                             *

               -) تعهدات ايجاد شده                           (*)

                 مازاد در پايان دوره                                                                                 **

 

 

 

صورتحساب مازاد

مابه التفاوت دارائي و بدهي در سازمانهاي غير انتفاعي از جمله شهرداريها را «مازاد» ميگوينــد.

هر گاه تمام يا قسمتي از اين مازاد به امر خاصي از قبيل سـرمايه گـذاري در ساير مؤسسـات و يا بمنظور انجام هزينه هاي سرمايه اي اداري اختصاص داده شود اين مبلغ درا مازاد تخصيص يافته و ما باقي را مازاد تخصيص نيافته ميگويند و تحت همين نام نيز در دفاتر مالي ثبت ميگــردد.

بنابراين حساب مازاد در دفتر كل شهرداريها يك حساب اصلي و حساب مازاد تخصيص نيافته و حساب مازاد تخصيص يافته حسابهاي فرعي اين حساب اصلي ميباشند.

از طــرف دريگر همانطوريكه قبلاً نير به آن اشاره شد است در پايان دوره مالي كليه حساب هاي موقت بحساب درآمد و هزينه بسته ميشود و مانده بدهكار يا بستانكار اين حساب كه در اصطلاح حسابـداري مازاد يا كسـري ويژه (خالص) ناميده ميشـود بر حسب مورد بحساب مازاد تخصيص نيافته منتقل ميگردد.

بنابر اين حساب مازاد كه متـرادف حساب سـرمايه در مؤسسات انتفاعي ميباشد بر خلاف حساب سرمايه در موسسات انتفاعي و شركتهاي بازرگاني تغييرپذير بوده و لازم است اين تعديلات كه در طول دوره مالي اتفاق مي افتد طي گزارشي تحت عنـوان صورت مازاد ضمن ساير صورتحسابها بة اطلاع مديران و اشخاص ذينفع برسـد.

صورتحساب مازاد ممكن است طبق نمونه صفحه بعد بطـور جداگانه تهيه و به تراز نامه پيـوست شود و يا در سمت چپ ترازنامه تحت عنوان محاسبه و درج گــردد.

سايردارايي ها + سرمايه گـذاري در ساير مؤسسات + دارائي هاي ثابت = مازاد تخصيص يافته (بدهي هاي بلند مدت + بدهي هاي جاري) ـ دارائي هاي جـاري = مازاد تخصيص نيافته

صورتحساب ترازنامه

صورتحساب ترازنامه يا بيــلان گزارشي است كه بموجب ان وضعيت مالي شهرداري در يك تاريخ معين مشخص ميگردد. تهيه و تنظيم و تسليـم اين صورتحساب در پايان سال مالي قانوناً الزامـي است ولي بمنظور كنترل و آگاهي بيشتر از وضع يك مالي شهرداري مكن است در پايان هر سه ماه نيز اقدام به تنظيم بيلان ادواري شود براي تهيه و تنظيم صورت ترازنامه ادواري و ساير گزارشهاي

مالي و ضمائم مربوطه نيازي به بستن حسابهاي دفتر كل در پايان دوره شـش ماهه و يا سه ماهـه نميباشد و براي اين منظور از فرمي بنام كار برگ ده ستوني كه بر اساس تراز آزمايـش پايان دوره تهيه شده است استفاده خواهد شد . دارائي ها و بدهي ها و مازاد اركان اصلي ترازنامه را تشكيل ميدهد كه رابطه زيرهمواره بين آنان ميبايست برقرار باشد.

مازاد + بدهي = دارائي

                                          

شهــرداري . . . .

ترازنامه منتهي به 29/12/000

  دارائي ها                                                                                                         بدهيها ي و مازاد

دارائي هاي جاري                                                                                  بدهي هاي جاري

صندوق                                      ***                                                بستانكاران                                                                   

بانك                                         ***                                                          اسناد پرداختني                   ***  

بدهكاران                                   ***                                                 سپرده اشخاص             ***

اسناد دريافتني                         ***                                                 تعهدات جاري                    ***

پيش پرداخت ها                       ***                                    بدهي هي طويل المدت

                                                                                                                 وام پرداختني            ***

                                                                                                              مازاد

ساير دارئيها                                                               مازاد تخصيص يافته بمنظور   سرمايه گذاري                                                                         در ساير موسسات ***  

دارائي ثابت    

زمين و ساختمان                       ***                                      

ماشين آلات و تأسيسات             ***                                                                     مازاد تخصيص نيافته           ××

وسايل فني و مهندسي             ***                                                     مانده حساب در اول دوره   ***

اثاثيه اداري                               ***                                                    اضافه ميشود :

وسائط نقليه                             ***                                                     مازاد طي دوره             ......     .......     ........

دارائي ثابت   ***

- ساير دارائيها ***

                                                                                                      ***                                                                                                        ***                          

بطوريكه ملاحظه ميشود عنوان ترازنامه از سه سطر تشكيل گرديده است . سطر اول نام شهرداري سطر دوم نام صورتحساب و سطر سوم اختـصاص به تاريخ دارد. در طرف چـپ ترازنامه بدهي ها و مازاد ثبت شده است كه دارائيها خود به دارائي جاري و ثابت تقسيم گرديده است و بدهـي ها نيز به دو طبقه كه عبارتند از بدهيهاي جاري و بدهي طويل المدت قابل تقسيم است .

صورتحسابهاي فرعي يا جنبي

به منظور راهنمائي وكمـك به دستگاه مديريت علاوه بر صورتحسـابها ئيكه معمولاً در پايان دوره مالي تهيه و ارائه ميگـردد در طـي دوره مالي و با فاصلـه كوتاه نيز گزارش و صورت حســابها ئي جداگانه تهيه ميگردد كه اهم آن بقرار زير است .

ـ درآمدهاي وصولي و هزينه هاي انجام شده يك دوره و مقايسه آن با درآمدهاي وصولي و هزينه هاي انجام شده دوره قبل

ـ نمودار فعاليت هاي مالي يكساله و مقايسه ان با برآوردهاي بودجه و يا فعاليت هاي سـال قبــل

ـ صورت وضعيت صندوق شامل :

ـ صورت وضعيت صندوق شامل :

الف) صورت دريافتي و پرداختي صندوق و بانك

ب) صورت پيش بيني وضعيت صندوق

در صورت«دريافتي و پرداختي» موجودي نقد اول دوره با كليه دريافت هاي طي دوره جمع خواهد شد سپـس وجـوه پرداختـي در طي دوره از آن كسـر ميگــردد تا بدين ترتيب موجودي نقـدي شهرداري در پايان دوره مشخص ميگردد . صورت «دريافتي و پرداختي» صندوق و بانك ممكــن است روزانه يا ماهيانه و يا در پايان هر سه ماه تهيه و تنظيم گردد.

نمــونة :

                                                       شهرداري .....

                             صورت خلاصه وجوه دريافتي و پرداختي                 ارقام

1-موجودي در آغاز دوره

               بانك                                                     *

         صندوق                                                   *                                          *

2-دريافتيها

   درآمد.....                                                 *                                         *

درآمد.....                                                

جمع دريافتي                                        *                                             *

                                                  

3- پرداختيهـا

هزينه برنامه .....                                            *

هزينه برنامه ......                                            *                                           *

مانده قابل مصرف براي پرداختي هاي شهرداري                                         **

 

و اما صـورت پيش بيني وضعيـت صندوق و بانك مفهومي مخالف صورت «دريافتي و پرداختي» را خواهد داشت . بدين معني كه صـورت «دريافتي و پرداختي» صنـدوق و بانك موجـودي واقعــي مؤسسه را مشخص ميكند در صورتيكـه پيش بيني وضـعيت صندوق و بانك پيش بيني موجودي نقد در آينده را تعيين خواهـد نمـود . اطلاعات لازم جهت تهيه اين گزارش مالي از منابع مختلفي كسب ميگردد و پيش بيني اقلام وصولي در طي دوره آينده بر اساس اقلام وصولي دوره مشابه قبل تعيين خواهدشد و پيش بيني اقلام پرداختي طي دوره آتي از منابع متعـددي منجمله هزينه هاي انجام شده اقتباس ميشود .

    

                        

شهـرداري ......

صورت پيش بيني وضعيت صندوق و بانك

1-موجودي در آغاز دوره                                                                  ارقـام

بانك                                                         *

صندوق                                                                                           *

2- پيش بيني اقلام وصولي طي دوره

جمع موجودي واقعي و قابل پيش بيني                                                       *

3- پيش بيني اقلام قابل پرداخت طي دوره

هزينه برنامه                                           *

هزينه برنامه                                           *

هزينه برنامه                                         *                                           *

برآورد موجودي (يا كمبود) صندوق و بانك در پايان دوره               (**)                                                                                                                              

منابع و ماخذ :

حسابداري شهرداري – علي تاجيك – انتشارات ونوس – پاييز 1380

حسابداري مالي – مهدي جبلي – انتشارات رها – 1382

حسابهاي شهرداريها – دكتر حميد رضا حيدريان – انتشارات منير - 1381

دفاتر مالي شهرداري كرج

فهرست مطالب

فصل اول                                                                                                            صفحه

خصوصيات حسابداري شهرداري ............................................................................ 1

روش حسابداري ..................................................................................................... 1

روش نگهداري حسابها............................................................................................ 2

بودجه ..................................................................................................................... 3

تهيه وتنظيم بودجه ................................................................................................... 3

فصل دوم

تعاريف ................................................................................................................... 7

حسابهاي عمومي (بامانده بدهكار)............................................................................ 8

حسابهاي عمومي (بامانده بستانكار)........................................................................... 8

بستانكاران ............................................................................................................... 9

بانك /صندوق ........................................................................................................ 9

پيش پرداخت وعلي الحساب .................................................................................. 11

تنخواه گردان ......................................................................................................... 13

تامين اعتبار.............................................................................................................. 21

فصل سوم

طبقه بندي عمليات .................................................................................................. 24

طبقه بندي هزينه ها.................................................................................................. 26

انواع درآمد............................................................................................................ 28

وام دريافتي وسايرمنايع اعتبار.................................................................................. 29

استقراض ازيك حساب براي استفاده درحساب ديگر............................................. 31

سپرده هاووجوه اماني ............................................................................................ 33

فصل چهارم

دارائيهاي جاري ................................................................................................... 37

دارائيهاي ثابت .................................................................................................. 38

عمليات مربوط به خريد دارائي ثابت ................................................................. 42

فروش .زائل كردن .حذف دارائي ثابت ............................................................. 44

مشاركت ياسرمايه گذاري دربخش خصوصي وعمومي ..................................... 45

بدهي هاي جاري ............................................................................................... 46

فصل پنجم

عمليات مربوط به بستن حسابها درشهرداريها....................................................... 50

بستن حساب تنخواه گردان پرداخت .................................................................. 50

بستن حساب تنخواه گردان حسابداري .............................................................. 53

تعديلات يا اصلاحات ....................................................................................... 55

بستن حسابهاي اعتباري (بودجه اي )................................................................... 57

بستن حسابهاي موقت ........................................................................................ 58

گزارشهاوصورتحسابهاي مالي ........................................................................... 60

صورتحساب مازاد.............................................................................................. 64

ترازنامه ............................................................................................................. 65

صورت پيش بيني وضعيت صندوق وبانك ......................................................... 70