دفتر روزنامه
اولین مرحله حسابداری مرحله ثبت فعالیتهاست . در این مرحله ، اطلاعات مربوط به فعالیتهای مالی پس از تجزیه و تحلیل و تعین تاثیری که بر معادله حسابداری دارند
( تعیین حسابهای بدهکار و بستانکار ) و تنظیم سندهای مربوط در دفتری به نام دفتر روزنامه یا همان دفتر ثبت اولیه به ترتیب تاریخ وقوع ثبت می گردند .
باید به این نکته توجه کرد که ثبتی که در دفتر روزنامه انجام می شود ، ثبت دو طرفه نامیده می شود زیرا که هر دو طرف فعالیت مالی مورد توجه قرار می گیرد .بنابراین همواره توازنی بین حسابها برقرار می باشد . قبل از پیدایش ثبت دو طرفه ثبت یکطرفه یا دفترداری ساده (دفترداری یکطرفه ) معمول بود ؛ که در آن یک طرف هر فعالیت مالی مورد توجه قرار می گرفت . چنین سیستمی برای موسسات بزرگ امروزی به هیچ وجه قابل استفاده نیست زیرا به علت عدم ثبت کامل یک فعالیت مالی ، کنترل صحت عملیات انجام شده غیر ممکن می باشد . همچنین امکان تهیه صورتها و گزارشهای مالی درست و قابل استفاده وجود ندارد .
موسسات مختلف با توجه به نوع و حجم کار ، دفاتر روزنامه متعددی را مورد استفاده قرار می دهند . به طور کلی می توان دفاتر روزنامه را به دو گروه تقسیم نمود :
دفاتر روزنامه عمومی
ساده ترین و متداولترین نوع دفتر روزنامه ، دفتریست که آن را دفتر روزنامه عمومی یا دفتر روزنامه دو ستونی می نامند . این دفتر دارای دو ستون برای مبالغ بدهکار و بستانکار می باشد و برای انجام ثبت معاملات در تجارتخانه ها و موسسات کوچک کفایت می کند . البته با توجه به نوع کار وحجم فعالیتهای موسسات مختلف و به منظور کم کردن میزان کار دفترداری ، می توان ستونهای دیگری نیز به دفتر روزنامه دوستونی اضافه کرد .
دفاتر روزنامه اختصاصی
این دسته از دفاتر بیشتر در موسسات بزرگ که تعداد معاملات تکراری آنها بسیار زیاد است مورد استفاده قرار می گیرد . معمولا حدود هشتاد تا نود درصد کلیه فعالیتهای مالی این قبیل موسسات را می توان به چهار گروه تقسیم و هر گروه را در دفتر روزنامه خاصی ثبت کرد .
دفتر روزنامه ترکیبی
این دفتر ترکیبی از دفتر دفاتر روزنامه اختصاصی و عمومی است .
دفتر کل
دفتر کل عبارتست از دفتری که حسابها پس از طبقه بندی ، به طور جداگانه در آن نگهداری می شوند . این حسابها ممکن است به صورت صفحات یک دفتر و یا به صورت کارتها و اوراق آزاد باشد . البته طبق قانون تجارت ایران ، استفاده از کارت به عنوان دفتر کل ، مجاز نیست .
متداولترین فرم حسابهای دفتر کل ، در حقیقت همان فرم تی ( T ) است که هریک از طرفین آن به چند ستون تقسیم شده است و از چند قسمت اصلی به شرح زیر تقسیم می شود :
عنوان حساب : در بالای صفحات و یا کارتهای مربوط به هر حساب ، نام و شماره حساب مذکور نوشته می شود .
ستون تاریخ : در این ستون تاریخ ثبت شده در دفتر روزنامهکه همان تاریخ وقوع معاملات است ، نوشته می شود و نه تاریخ نقل اعداد از دفتر روزنامه به دفتر کل . این ستون نیز مانند ستون تاریخ دفتر روزنامه ، به دو ستون جداگانه برای تاریخ روز و تاریخ ماه تقسیم می شود . تاریخ سال در زیر کلمه تاریخ و تاریخ ماه را باید فقط در نخستین سطر هر صفحه و یا آغاز ماه جدید و تاریخ روز را برای کلیه اقلام تکرار کرد .
ستون شرح : معمولا در این قسمت شرح مختصری از معاملات نوشته می شود . البته بعضی از حسابداران فقط به نوشتن عبارت " به شرح دفتر روزنامه " اکتفا می کنند .
ستون عطف : در این ستون شماره صفحه دفتر روزنامه در مقابل هریک از اقلام نقل شده ثبت می گردد.
ستون مبلغ : در این فرم ، دو ستون مبلغ یکی برای مبالغ بدهکار در سمت راست و دیگری برای مبالغ بستانکار در سمت چپ وجود دارد .
باید توجه داشت که نقل اعداد از دفتر روزنامه به حسابهای مربوط در دفتر کل به منظور طبقه بندی فعالیتهای مالی می باشد .
دفتر معینa
در بعضی از موسسات جریان کار به ترتیبی است که نیاز به تهیه اطلاعات تفضیلی یا جزئیات بعضی از فعالیتهای مالی می باشد . این گونه اطلاعات را نمی توان به آسانی از دفترکلاستخراج نمود ، در نتیجه از دفاتری که جنبه کمکی و فرعی دارند و به نام دفتر معین خوانده می شوند ، استفاده می گردد .
دفتر معین برای هر حساب دفترکل که شامل حسابهای متعدد و جداگانه ای است ، نگهداری می شود و در نتیجه حساب مربوط در دفتر کل یک حساب کنترل خواهد بود ، که همواره مانده آن با جمع مانده های حسابهای مربوط در دفتر معین مطابقت دارد . دفاتر معینی که معمولا در موسسات نگهداری می شوند عبارتند از : دفتر معین بانک ، دفتر معین بدهکاران ، دفتر معین اموال ، دفتر معین بستانکاران .
دفاتر معین از دفاتر قانونی نیستند و می توانند به صورت کارتهای آزاد باشند ، معمولا برای سهولت مراجعه به صفحات دفتر معین ، حسابها در این دفاتر به ترتیب حروف الفبا نگهداری می شوند .
جدول حقوق و دستمزد سال 92 و پاره ای از قوانین کار
جدول مقایسهای تغییرات حقوق و مزایای کارگران
ردیف |
حداقل حقوق و مزایا براساس قانون کار در سال ( بریال ) |
1389 |
1390 |
1391 |
1392 |
1 |
حداقل حقوق ماهیانه =طبق مصوبه |
3030000 |
3303000 |
3897000 |
4871250 |
2 |
حقوق روزانه=حقوق ماهیانه تقسیم بر 30 |
101000 |
110100 |
129900 |
162375 |
3 |
دستمزد ساعتی=حقوق روزانه تقسیم بر 7.20 یا 7.33 (باتوضیح) |
13799 |
15020 |
17722 |
22152 |
4 |
اضافه کار ساعتی=دسـتـمزد ساعتی ضربدر 1.4 |
19290 |
21029 |
24810 |
31013 |
5 |
جمعه کار = دسـتـمزد ساعتی ضربدر 1.4 |
19290 |
21029 |
24810 |
31013 |
6 |
شبکاری ساعتی= دسـتـمزد ساعتی ضربدر 1.35 |
18628 |
20277 |
23924 |
29905 |
7 |
حداقل عیدی سالیانه=(2ماه حداقل حقوق ) |
6060000 |
6606000 |
7794000 |
9742500 |
8 |
حداکثر عیدی سالیانه=(3ماه حداقل حقوق) |
9090000 |
9909000 |
11691000 |
14613750 |
9 |
حق اولاد تا یک فرزند = 10% ضربدر حداقل حقوق(درسال 92 طبق مصوبه) |
303000 |
330300 |
389700 |
620000 |
10 |
حق اولاد تا دو فرزند و بیشتر = 2برابر ردیف بالا ( بشرط 720 روز سابقه بيمه) |
606000 |
660600 |
779400 |
1240000 |
11 |
سنوات یکسال کارکرد = یکماه حقوق |
3030000 |
3303000 |
3897000 |
4871250 |
12 |
سنوات یکماه کارکرد = سنوات یکسال تقسیم بر 12 |
252500 |
275250 |
324750 |
405938 |
13 |
حق بن و خواروبار = طبق مصوبه |
200000 |
280000 |
350000 |
350000 |
14 |
حق مسکن = طبق مصوبه |
100000 |
100000 |
100000 |
100000 |
15 |
بیمه سهم کارفرما = حقوق ماهانه ضربدر 20% |
606000 |
660600 |
779400 |
974250 |
16 |
بیمه بیکاری(سهم کارفرما) = حقوق ماهانه ضربدر 3% |
90900 |
99090 |
116910 |
146138 |
17 |
بیمه سهم کارگر = حقوق ماهانه ضربدر 7% |
212100 |
231210 |
272790 |
340987 |
18 |
حق سنوات روزانه ( کارگران روزمزد) |
200 |
200 |
250 |
300 |
19 |
درصد افزایش نسبت بسال قبل |
--- |
6 درصد رشد+ روزانه 304 |
7 درصد رشد + روزانه 1209 |
10 درصد رشد + روزانه 1948 |
مثال : محاسبه مزد روزانه در سال 1392 برای افرادی که حقوقشان در 91 بالاتر از حداقل بوده :
19485 + (1.10 x آخرین مزد روزانه در سال 91)
حال اگر بخواهیم در سال ۹۲ هزینه یک کارفرما به یک کارگر را ( بدون حق اولاد و اضافه کار و غیره )محاسبه نماییم بایستی اعداد زیر را با هم جمع نماییم:
حداقل حقوق ماهیانه+حق بن و خواروبار+حق مسکن = ۵،۳۲۱،۲۵۰ ریال(پرداخت به کارگر)
بیمه سهم کارفرما + بیمه بیکاری(سهم کارفرما) = ۱،۱۲۰،۳۸۸ ریال (پرداخت بابت بیمه)
سنوات هر ماه کارکرد + عیدی هر ماه کارکرد = ۱،۲۱۷،۸۱۳ ریال(به کارگر زمان تسویه)
پس در کل ، هر کارگر در سال ۹۲ مبلغ ۷،۶۵۹،۴۵۱ ریال برای کارفرما هزینه در بر دارد
تمام فرمو لهای محاسبه حقوق و دستمزد ( یکجا ) :
نحوه محاسبه ساعات کار روزانه:
ماده ۳۷- هنگامیکه حداقل مزد کارگران اعلام ميگردد ،اين مبلغ بر مبناي ماه شمسي ( 30 روزه ) اعلام شده ، ولي هنگام پرداخت آن بايستي به تناسب تعداد روزهاي ماه مورد نظر محاسبه گردد. (ماههای 29 روزه یا 31 روزه )
با توجه به اينكه ساعات كاري در هفته 44 ساعت میباشد اگر آنرا تقسیم بر 6 روز کاری در هفته بنماییم ساعت کاری روزانه 7 ساعت و 33 دقیقه میشود
توضیح ) :بسیاری از همکاران ساعت کار روزانه را 7.20در نظر گرفته که مجموع آن در 6 روز هفته معادل 44 ساعت بوده و صحیح است اما توجهی به (ساعات صرف غذا و غیره حداقل بمدت ربع ساعت را ) نداشته که جمع آن در 6 روز هفته 1.5 ساعت شده و عرفا بعدد 7.33 ، قوت می بخشد (طبق صراحت قانون زیر)
صراحت ماده 51 قانون کار=ساعات کار مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد . لذا قانوناًاوقات صرف غذا و استراحت جزء ساعت کار محسوب نخواهد شد.بدیهی است چنانچه بر اساس عرف و روال کارگاه از قبل اوقات مذکور جزء ساعت کار محسوب می گردیده، عرف و رویه مذکور کماکان معتبر خواهد بود .
حال برای محاسبه ساعات کار ماهیانه :
الف ) : بسیاری از حسابداران عدد 220ساعت را در نظر گرفته که از حاصل 30 روز ضربدر 7.33 یعنی 220 =7.33 * 30 بدست میاید (توجهی به 4 جمعه ندارند)
ب ) : تعدادی دیگر عدد۱۹۱ساعت را در نظر گرفته که از حاصل ۳۰ روز منهای ۴ جمعه یعنی
۱۹۱ =7.33 * ۲۶ و یا اینکه ۴هفته ضربدر 44 ساعت کار هفتگی (۴هفته = 28 روز) باضافه 2 روز ضربدر 7.33 ساعت یعنی 191= ( 7.33 * 2 ) + ( 44 * 4 ) بدست میاید که بسیار منطقی است
ج ) : اما دسته سوم عدد ۱۷۶ ساعت را در نظر گرفته که فقط از حاصل ۴ هفته ضربدر 44 ساعت کار هفتگی ( 176 = 44 * 4 ) بدست میاید
اما روش صحیح و منطقی همان محاسبه 191 ساعت میباشد
فرمول اضافه کاری :
(ساعات اضافه کاری * 1.4) * ( 7.33 : حقوق روزانه ) = ساعات اضافه کاری طبق ماده 59
فرمول حق ماموریت:
(ساعات ماموریت* 1.2 الی 1) * ( 7.33 : حقوق روزانه ) = ساعات حق ماموریت طبق ماده ۴۶
فرمول فوق العاده تعطیل کاری -شبکاری -نوبت کاری - سنوات خدمت - مرخصی استفاده نشده -محاسبه عيدي و موارد ضروری دیگر را در مطلب حسابداری حقوق و دستمزد خواهید یافت
پاره ای از قوانین کار
از لحاظ قانون كار، كارگران مشمول اين قانون كليه اشخاص حقيقي هستند كه در ازاء دريافت اجرت به دستور و به حساب شخص حقيقي يا حقوقي ديگري (كارفرما) انجام يك فعاليت جسمي و يا فكري را عهده دار بوده و در شمول مقررات استخدامي خاص، مصوب قوه قانونگذاري و يا مصوب مرجع مأذون از قوه مزبور، نيز قرار نداشته باشند.بديهي است در صورت بروز اختلاف و طرح موضوع در اداره كار محل تشخيص رابطه كارگري و كارفرمائي و احراز شمول قانون كار بر اين رابطه با هيأتهاي تشخيص و حل اختلاف مستقر در واحد كار و امور اجتماعي خواهد بود.
خاتمه قرارداد كار
ماده 24: در صورت خاتمه قرارداد كار كارفرما مكلف است براي هر سال سابقه كار بر اساس آخرين حقوق كارگر مبلغي معادل يك ماه مزد ( ثابت يا مبنا موضوع ماده 36 ) را به عنوان مزاياي پايان كار به كارگر پرداخت نمايد. .
ماده 31: چنانچه خاتمه قرارداد كار به لحاظ از كارافتادگي و يا بازنشستگيكارگر باشد كارفرما بايد بر اساس آخرين مزد كارگر به نسبت هر سال سابقه خدمت حقوقي بميزان 30 روز مزد به وي پرداخت نمايد.
حق السعی
ماده۳۴- کلیه دریافتهای قانونی به کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق کمک عائله مندی ، هزینه های مسکن ، خواربار ، ایاب و ذهاب ، مزایای غیر نقدی ، پاداش افزایش تولید ، سود سالانه و نظایر اینها دریافت می نماید را حق السعی می نامند .
ماده۳۵- مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود.
تبصره۱-چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد ، ” مزد ساعتی ” و در صورتیکه بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد ، ” کارمزد ” و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد ، ” کارمزد ساعتی ” نامیده میشود.تبصره۲- ضوابط و مزایای مربوط به مزد ساعتی ، کارمزد ساعتی و کارمزد و مشاغل قابل شمول موضوع این ماده که به پیشنهاد شورایعالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید ، تعیین می گردد حداکثر ساعات کار موضوع ماده فوق نباید از حداکثر ساعت قانونی کار تجاوز نماید.
ماده۳۶- مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل .
تبصره۱- در کارگاههائی که دارای طرح طبقه بندی و ارزیابی مشاغل نیستند ، منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل ، مزایایی است که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. از قبیل مزایای سختی کار ، مزایای سرپرستی ، فوق العاده شغل و غیره.تبصره۲- در کارگاههائی که طرح طبقه بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است ، مزد گروه و پایه ، مزد مبنا را تشکیل می دهد.تبصره۳- مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن ، خواروبار و کمک عائله مندی ، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمیشود.
مابقی قوانین و موارد ضروری دیگر را در مطلب حسابداری حقوق و دستمزد خواهید یافت