مقاله حســابـــداری

• 
• 

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

بازدید: 3195

مقدمه : امروزه با پیشرفت روزافزون صنعت و تجارت و به دلیل تنوع و پیچیدگی حسابهای سازمانهای مختلف اقتصادی و همچنین لزوم اعمال مدیریت برتر در مؤسسات از یک طرف و نیاز مدیران به استفاده از اطلاعات مالی سازمان تحت مدیریت خود از طرف دیگر

 

 

حسابداری

مقدمه : امروزه با پیشرفت روزافزون صنعت و تجارت و به دلیل تنوع و پیچیدگی حسابهای سازمانهای مختلف اقتصادی و همچنین لزوم اعمال مدیریت برتر در مؤسسات از یک طرف و نیاز مدیران به استفاده از اطلاعات مالی سازمان تحت مدیریت خود از طرف دیگر، موجب گردیده که حسابداری به صورت یک فن نوین به عنوان ابزار نظام اقتصادی به کار گرفته شود، به طوری که در حال حاضر نه تنها مدیران از مؤسسات خصوصی از فواید این فن برخوردارند، بلکه صاحبان صنایع و بانکها نیز از ثمرات یک سیستم حسابداری کارآمد به نحوی چشمگیر منتفع می گردند.

تعریف حسابداری

حسابداری عبارت است از فن ثبت، طبقه بندی و تلخیص فعالیتهای مالی یک موسسه و تفسیر نتایج حاصله از آنها

مراحل حسابداری

با توجه به تعریف فوق، عملیات حسابداری در یک موسسه دارای چهار مرحله به شرح زیر    می­باشد:

1-  مرحله ثبت داد و ستدهای مالی: در این مرحله کلید معاملات روزانه یک موسسه (پس از صدور سند) در دفتری به نام دفتر روزنامه به ترتیب تاریخ وقوع، ثبت می گردند.

2-  مرحله طبقه بندی حسابها: در این مرحله معاملات ثبت شده در دفتر روزنامه، به صورت طبقه بندی شده به دفتر دیگری موسوم به دفتر کل منتقل می گردند، به طوری که دفتر مذکور (دفتر کل) حاوی کلیه حسابهای طبقه بندی شده موسسات می باشد.

3-  مرحله تلخیص فعالیتهای مالی: منظور از این مرحله خلاصه کردن و جمع بندی حسابهای دفتر کل به صورت خاصی است که از روی آن بتوان حداکثر اطلاعات را در خصوص تهیه صورتهای مالی ذیل بدست آورد:

الف – تهیه صورت سود و زیان: تعیین نتیجه عملیات ( هزینه و درآمد) موسسه طی یک دوره مالی

ب – تهیه ترازنامه: نمایش وضع مالی (دارایی و بدهی) موسسه در یک تاریخ معین

4-  مرحله تفسیر صورتهای مالی خلاصه شده : در این مرحله صورتهای مالی که در مرحله سوم تلخیص گردیده، مورد تجزیه و تحلیل قرار قرار می گیرند. به عبارت دیگر هدف نهایی بازرگانان یا صاحبان موسسه، تفسیر نتایج حاصله از صورتهای مالی است تا از طریق آن بتوانند در جهت بهبود وضع مالی، کاهش هزینه ها ، افزایش درآمدها و در نهایت اعمال مدیریت برتر، تصمیمات مقتضی را اتخاذ نمایند.

دفتر داری و روشهای آن

به طوری که قبلاً توضیح داده شد، بخشی از حسابداری در مراحل اولیه به دفترداری موسوم است. به طور کلی دفترداری عبارت از فن ثبت معاملات در دفاتر حساب یک موسسه می باشد که به دو صورت زیر انجام می یابد:

الف – دفترداری ساده یا یک طرفه: قبل از توسعه و گسترش حجم عملیات مالی موسسات و به طور کلی پیش از تکامل و پیشرفت فن حسابداری، عملیات دفترداری در موسسات فردی و کوچک به مقتضای سلیقه و ذوق دفتردار، فقط به صورت یادداشت نوع و مبلغ معامله انجام می­شد و معاملات موسسه اصطلاحاً به صورت ساده و یک طرفه ثبت می گردید که اشکالات متعددی را در پی داشت.

ب – دفتر داری مترادف یا دو طرفه (دوبل): آنچه امروزه مبنا و اساس حسابداری جدید را تشکیل می دهد، ثبت معاملات در دفاتر حساب به صورت دو طرفه می باشد. بدین معنی که هر معامله حداقل دو حساب را تحت تأثیر قرار می دهد.

در این روش مبلغ یک یا چند حساب از یک طرف معامله، معادل مبلغ یک یا چند حساب از طرف دیگر معامله خواهد بود. بنابراین هر معامله متضمن ثبت حداقل یک «حساب بدهکار» و یک «حساب بستانکار» می باشد. استفاده از این روش موجب کاهش وقوع اشتباهات ثبتی و جلوگیری از «جا افتادن اقلام» از هر طرف حساب خواهد شد و بعلاوه با توازن اقلام می توان ضمن تنظیم و طبقه بندی حسابها، مبنایی برای تعیین نتیجه عملیات و نمایش وضعیت مالی موسسه ایجاد نمود.

پاره ای از مفاهیم و اصطلاحات عمومی در حسابداری

دارایی: دارایی یک موسسه عبارت است از وجوه نقد، اموال ، مطالبات و حقوق مادی متعلق به آن موسسه

بدهی : بدهی یک موسسه عبارت است از کلیه قروض آن موسسه به اشخاص حقیقی و حقوقی (اعم از صاحبان موسسه و غیره)

سرمایه : سرمایه به طور کلی عبارت از آورده های نقدی و غیرنقدی صاحب یا صاحبان موسسه که جهت ایجاد یا راه اندازی موسسه به کار گرفته می شود و به عنوان بدهی به صاحب یا صاحبان موسسه تلقی می گردد.

درآمد: منافعی است که از انجام معاملات، خدمات و یا بطور کلی (از منابع دیگر) عاید یک شخص حقیقی یا حقوقی می گردد.

هزینه : هزینه وجوهی است که عموماً به منظور کسب درآمد و جهت انجام فعالیتهای بازرگانی و یا تولیدی و به طور کلی اداره امور یک موسسه صرف می گردد.

سود و زیان : اصطلاحاً به حساب یا صورت حسابی اطلاق می گردد که نتیجه عملیات مالی یک موسسه را پس از وضع کلیه هزینه ها و درآمدها، طی یک دوره مالی نشان می دهد و نتیجه آن سود و یا زیان ویژه موسسه می باشد.

ترازنامه (بیلان) : ترازنامه عبارت از صورتی است که وضعیت دارایی ها، بدهی ها و سرمایه یک موسسه را در یک تاریخ معین نشان می دهد.

دوره مالی: مدت زمانی است که فعالیتهای مالی یک موسسه با آن شروع یا تجدید و در پایان دوره مذکور حسابها بسته و نتیجه عملیات و وضعیت مالی موسسه تعیین می گردد. در ایران معمولاً دوره مالی از اول فروردین ماه شروع و در پایان اسفند هر سال خاتمه می یابد که به آن سال مالی اطلاق می گردد.

وضعیت مالی: مفهوم این اصطلاح همان مفهوم ترازنامه (بیلان) یک موسسه می باشد.

صورتهای مالی: منظور از صورتهای مالی ، حساب یا صورتحساب سود و زیان، ترازنامه(بیلان) و ... یک موسسه می باشد که معمولاً به صورت رسمی در پایان هر دوره مالی تهیه و تنظیم می­گردند.

برخی از اصول و موازین متداول در حسابداری

اصول و موازین حسابداری، نظریه ها و قواعد هماهنگی است که به وسیله خبرگان فن و انجمنهای رسمی حسابداری برای اجرای یکنواخت و هرچه صحیح تر فن مربوطه اعم از چگونگی نگاهداری حساب و تعیین نتیجه عملیات و نمایش وضعیت مالی یک موسسه به کار گرفته می­شود.

در ذیل چند اصل متداول از این اصول به صورت نمونه ذکر می گردد:

اصل ادامه فعالیت: به طور کلی در عملیات حسابداری فرض بر این است که موسسه و عملیات آن در آینده ادامه داشته و از روندی برخوردار خواهد بود و بر همین مبنا در تهیه و تنظیم صورتهای مالی، ارزش فروش دارایی ها، مورد نظر نخواهد بود.

اصل اندازه گیری (سنجش اعداد) : عملیات حسابداری در صورتی قابل ثبت خواهد بود که بر مبنای واحد پولی رایج کشور سنجیده شود. به عبارت دیگر اقلامی که در دفاتر ثبت می­گردند فقط نماینده ارزش مادی حسابها می باشند نه معرف تعداد یا اندازه آنها.

اصل تفکیک شخصیت حقیقی از شخصیت حقوقی: در حسابداری اصل بر آن است که شخصیت حقیقی صاحب موسسه از شخصیت حقوقی آن، مستقل و متمایز است به طوری که صاحب یا صاحبان موسسه نیز مانند اشخاص ثالث ، حسابی جداگانه در دفاتر موسسه خواهند داشت. به عبارت دیگر، اموال شخصی و بدهی های شخصی صاحب موسسه ارتباطی به خود موسسه نخواهد داشت.

اصل واقعیت: انجام مراحل مختلف حسابداری به خصوص عملیات ثبت اسناد و دفاتر براساس واقعیت موجود صورت گرفته و بر مبنای حدس و گمان نمی­باشد. به طور مثال مادامی که معامله ای به وقوع نپیوسته و مبلغ آن معین و محرز نیست. نباید آن را در دفاتر ثبت کرد.

اصل توازن دارایی ها با بدهیها و سرمایه: بر اساس این اصل همواره جمع دارایی های یک موسسه با مجموع سرمایه و بدهی های آن برابر می باشد. به عبارت دیگر سرمایه یک موسسه برابر است با تفاوت دارایی ها با بدهی های آن موسسه.

دارایی ها = بدهی ها + سرمایه

شناخت ماهیت حساب

اساس حسابداری امروزه مبتنی بر عملیات دفترداری دوبل می باشد، بدین معنی که هر معامله بازرگانی متضمن حداقل دو عمل متقابل است و در واقع در یک معامله دست کم دو حساب «گیرنده و دهنده ارزش» دخالت دارند که هر یک ، طرف دیگری واقع می­شود.

قبل از تشریح ماهیت و جنبه های دوگانه حساب، به ذکر توضیحاتی در خصوص شکل و ویژگیهای حساب به عنوان اولین ابزار دفترداری و حسابداری می پردازیم.

تعریف حساب : حساب عبارت است از جدول یا صورتی که فعالیت مالی خاص یک شخص یا موسسه در آن ثبت می گردد و مشتمل بر قسمتهای زیر است:

1-   عنوان حساب

2-   تاریخ ثبت معامله

3-   عناوین حسابها و شرح مختصر معامله

4-   ستون عطف

5-   ستون بدهکار (مبلغ )

6-   ستون بستانکار (مبلغ )

7-   مانده گیری و توازن

در اینجا دو نمونه از فرم حسابها به شرح ذیل درج می گردد: (شکل شماره 1 و 2)

                              صفحه..                                       عنوان : حساب صندوق

(شکل شماره 1)

 

                             صفحه...                                           حساب صندوق                                 

(شکل شماره 2 )

فرم کامل یک حساب

 

 

                                              بدهکار                             عنوان حساب                              بستانکار  

(شکل شماره 3)

فرم ساده و اختصاری حساب

طبقه بندی حسابها: حسابهای یک موسسه را می توان به پنج دسته کلی زیر تقسیم نمود:

1-   حسابهای دارایی

2-   حسابهای بدهی

3-   حساب سرمایه

4-   حسابهای درآمد

5-   حسابهای هزینه

بطور کلی حسابهای یک موسسه با توجه به ماهیت آنها دارای مانده بدهکار و یا مانده بستانکار می­باشد. از این رو در طبقه بندی فوق ،حسابهای دارایی، دارای مانده بدهکار، حسابهای بدهی و سرمایه دارای مانده بستانکار و حسابهای درآمد و هزینه به ترتیب دارای مانده های بستانکار و بدهکار خواهند بود.

اهم حسابهای مربوط به هر یک از عناوین فوق به شرح زیر می باشد:

1-  حسابهای دارایی: شامل حساب های صندوق ، بانک ، بدهکاران، اسناد دریافتنی، موجودی ملزومات، اثاثه ، وسائط نقلیه ، زمین و ساختمان، سرقفی ، پیش پرداخت و ... می­باشد.

2-   حسابهای بدهی : شامل حساب های بستانکاران ، اسناد پرداختنی ، پیش دریافت و ... می­باشد.

3-   حساب سرمایه : مانند حساب های سرمایه، اندوخته ها ، ذخائر و ...

4-   حسابهای درآمد: مانند حساب های کارمزد دریافتی، درآمد متفرقه ، درآمد معاملات ، وجه التزام و ...

5-   حسابهای هزینه : مانند حساب های هزینه حقوق، هزینه آب و برق و تلفن و ...

ماهیت بدهکاری و بستانکاری حساب ها

روش اول : بطوری که قبلاً بیان شد اساس دفترداری و حسابداری امروزه مبتنی بر دو طرفه بودن حساب واصطلاحاً حسابداری دوبل می باشد. همانطوری که در هر معامله بازرگانی حداقل دو نفر شرکت دارند، در دفتر داری دوبل نیز چون حسابها، جای اشخاص را می گیرند. بنابراین در هر معامله حداقل دو حساب دخالت می کنند:

حسابهای گیرنده ارزش     و       حسابهای دهنده ارزش

حساب گیرنده ارزش را در اصطلاح حسابداری بدهکار و حساب دهنده ارزش را بستانکار می نامند.

مثال :

آقای احمدی یک تعمیرگاه لوازم برقی در اول آذرماه سال 1378 تأسیس نموده و عملیاتی را به شرح ذیل طی ماه مزبور انجام داده است.

الف – اول آذرماه: افتتاح حساب جاری به شماره 200 نزد بانک ملی شعبه فردوسی و واریز مبلغ 000/000/5 ریال به عنوان سرمایه به حساب مزبور

ب – پنجم آذرماه: آقای احمدی محلی برای دایر کردن تعمیرگاه به مبلغ 000/000/3 ریال خریداری و چک شماره 101 را صادر و به فروشنده تسلیم کرده است.

پ – پانزدهم آذرماه: آقای احمدی برای شروع عملیات ، تعدادی اثاثه شامل میز وصندلی و فایل کابینت به مبلغ 000/800 ریال به طور نسیه از شرکت سپید خریداری و فاکتور مربوطه را دریافت کرد. توافق گردید مبلغ 000/500 ریال از بدهی تعمیرگاه امید در تاریخ بیستم آذرماه و بقیه در بهمن ماه پرداخت گردد.

ت- بیستم آذرماه: آقای احمدی چک شماره 102 را به مبلغ 000/500 ریال بابت پرداخت بخشی از بدهی تعمیرگاه امید صادر و به شرکت سپید تسلیم کرد.

ث – بیست و پنجم آذرماه: آقای احمدی نصف اثاثه خریداری شده را مازاد بر احتیاج تشخیص داد و آن را به قیمت خرید، یعنی 000/400 ریال به طور نسیه به شرکت تابان فروخت. طبق صورتحساب صادره توافق گردید مبلغ 000/300 ریال از طلب تعمیرگاه احمدی در تاریخ سی ام آذرماه و بقیه در تاریخ بیست و پنجم دی ماه از شرکت تابان دریافت شود.

ج- سی ام آذرماه: آقای احمدی، مبلغ 000/300 ریال بابت بخشی از طلب تعمیرگاه احمدی از شرکت تابان دریافت و طی رسید بانکی به حساب جاری 200 واریز کرد.

ثبت عملیات حسابداری:

الف – بدهکار : حساب بانک (حساب جاری 200)          000/000/5 ریال

       بستانکار : حساب سرمایه                               000/000/5 ریال

ب – بدهکار : حساب ساختمان                                 000/000/3 ریال

    بستانکار: حساب بانک                                      000/000/3 ریال

پ – بدهکار : حساب اثاثه                                                 000/800 ریال

     بستانکار : حساب بستانکاران                                      000/800 ریال

ت – بدهکار : حساب بستانکاران                              000/500 ریال

   بستانکار: حساب بانک                                                000/500 ریال

ث- بدهکار : حساب بدهکاران                                  000/400 ریال

     بستانکار: حساب اثاثه                                                 000/400 ریال

ج- بدهکار : حساب بانک                                         000/300 ریال

   بستانکار : حساب بدهکاران                                 000/300 ریال

روش دوم : در این روش از طبقه بندی حسابها به شرح زیر و با استفاده از حسابهای T شکل عمل می­کنیم:

1-   حسابهای دارایی                           دارای مانده بدهکار

2-   حسابهای بدهی                            دارای مانده بستانکار

3-   حساب سرمایه                             دارای مانده بستانکار

4-   حسابهای درآمد                           دارای مانده بستانکار

5-   حسابهای هزینه                            دارای مانده بدهکار

نتایج فوق با در نظر گرفتن سیستم دفترداری دوبل، از معادله زیر در فعالیتهای مالی یک موسسه ناشی می گردد:

سرمایه + بدهی - دارایی

چون حساب سرمایه در یک تجارتخانه متأثر از سود و زیان آن موسسه نیز می باشد، به ترتیبی که درآمد حاصله بر میزان سرمایه افزوده و هزینه ها از میزان سرمایه خواهد کاست، پس :

(هزینه – درآمد + سرمایه )+ بدهی- دارایی

اینک با انتقال عامل هزینه از سمت راست معادله به سمت چپ ،معادله جدیدی به صورت زیر حاصل می گردد:

درآمد + سرمایه + بدهی – دارایی + هزینه

اگر معادله فوق را به طور فرضی در قالب شکل T قرار دهیم ، حساب یا جدول ذیل، راهنما و کلیدی برای شناخت و ماهیت بدهکاری و بستانکاری انواع مختلف حسابها می باشد. بنابراین حسابهای طرف راست شکل T دارای مانده بدهکار و حسابهای طرف چپ آن، دارای مانده بستانکار خواهند بود.            

بد                                                    شناخت ماهیت حساببس                                               

                                                                 دارایی                                                     بدهی                                                                                                                                          هزینه                                             سرمایه      

درآمد                                                                                                                                              

نمودار شناخت و ماهیت حساب

نتیجه اینکه حسابهای دارایی و هزینه دارای مانده بدهکار و حسابهای بدهی، سرمایه و درآمد دارای مانده بستانکار می­باشند:

دارایی + هزینه     =      بدهی + سرمایه + درآمد

                               مانده بدهکار                   مانده بستانکار

نتیجه کلی : برای تشخیص ماهیت بدهکار و بستانکار حسابها با استفاده از شکل T به شرح زیر عمل می­کنیم:

1-  هر افزایش درحسابهای دارایی در قسمت بدهکار حساب و بالعکس هر کاهش در سمت بستانکار آن ثبت می شود.

2-  هر افزایش در حسابهای هزینه در قسمت بدهکار حساب و بالعکس هر کاهش در سمت بستانکار آن ثبت می شود.

3-  هر افزایش در حسابهای بدهی و سرمایه در قسمت بستانکار حساب و بالعکس هر کاهش در سمت بدهکار آن ثبت می گردد.

4-  هر افزایش در حسابهای درآمد، در قسمت بستانکار حساب و بالعکس هر کاهش در سمت بدهکار آن ثبت می گردد.

اینک به جهت آشنایی بیشتر، اقلام ثبت شده در دفتر روزنامه تعمیرگاه آقای احمدی در دفتر کل (فرم T شکل) ثبت می گردد.

     

دفاتر تجارتی و نحوه ثبت آنها

انواع مختلف دفاتر تجارتی که در قانون تجارت از آنها نام برده شده عبارتند از:

1-   دفتر روزنامه

2-   دفتر کل

3-   دفتر دارایی

4-   دفتر کپیه

دفتر روزنامه و نحوه ثبت آن

تعریف دفتر روزنامه

مطابق ماده 7 قانون تجارت ، دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات و دیون و داد و ستد تجارتی و معاملات راجع به اوراق تجارتی (از قبیل خرید و فروش و ظهرنویسی) و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجارتی خود را به هر اسم و رسمی که باشد و وجوهی که برای مخارج شخصی خود برداشت می کند در آن دفتر ثبت نماید.

به بیانی دیگر دفتر روزنامه دفتری است که کلیه معاملات تجاری یک تاجر همه روزه و به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می گردد. (شکل شماره 4)

از خصوصیات دفتر روزنامه میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

الف – ثبت معاملات در دفتر روزنامه به ترتیب تاریخ: با استفاده از این خاصیت دفتر روزنامه، می توان کلیه فعالیتهای مالی یک موسسه را در هر زمان که مورد نظر باشد به سهولت تعیین و بررسی نمود.

ب – ثبت هر یک از معاملات در دفتر روزنامه به طور یک جا و کامل: نظر به اینکه در هنگام ثبت معاملات در دفتر روزنامه ، کلیه طرفهای حساب (بدهکار و بستانکار) هر معامله تجاری یک جا نوشته می شود با مراجعه به آن می توان هر یک از معاملات را با توجه به طرفهای حساب مربوط به آن بررسی نمود.

پ – جلوگیری از اشتباهات: با استفاده از خاصیت ثبت دو طرفه حسابها در دفتر روزنامه عمومی (به طور یک جا) از بروز قسمتی از اشتباهات احتمالی ثبتی، جلوگیری به عمل می آید.

         دفتر روزنامه 

(شکل شماره 4)

دفتر کل و نحوه ثبت آن

تعریف دفتر کل

به موجب ماده 8 قانون تجارت، دفتر کل دفتری است که تاجر باید کلیه معاملات را لااقل هفته ای یک مرتبه ازدفتر روزنامه استخراج و انواع مختلف آن را تشخیص، جدا کرده و هر نوعی را در صفحه مخصوص در آن دفتر بطور خلاصه ثبت کند.

دو نوع متداول دفتر کل به صورت زیر می باشد:

                                                       حساب دفتر کل                                                   صفحه...

(شکل شماره 5 )

                                                        

 

 

 

حساب دفتر کل                                               صفحه....

(شکل شماره 6)

 

(شکل شماره 6)

دفتر دارایی

به موجب ماده 9 قانون تجارت، دفتر دارایی دفتری است که تاجر باید هر سال صورت جامعی از کلهی دارایی های منقول و غیرمنقول و دیون و مطالبات سال گذشته خود را به ریز ترتیب داده و در آن دفتر ثبت و امضاء نماید و این کار باید تا پانزدهم فروردین ماه سال بعد انجام پذیرد.

گرچه نگهداری دفتر مذکور به موجب قانون الزامی می باشد ولی عملاً دفتر کل و دفتر معین اموال نقش دفتر دارایی را ایفا می نمایند.

دفتر کپیه

به موجب ماده 10 قانون تجارت، دفتر کپیه دفتری است که تاجر باید کلیه مراسلات و مخابرات و صورت حسابهای صادره خود را در آن به ترتیب تاریخ ثبت نماید، دفتر مذکور اصطلاحاً دفتر ارسال مراسلات نیز نامیده می شود.

ضمناً در ماده 11 قانون تجارت مقرر گردیده است که احتیاجی به ثبت و امضاء دفتر کپیه در اداره ثبت شرکتها نمی باشد ولی باید اوراق آن دارای نمره ترتیبی باشد.

به دفاتر روزنامه، کل ، دارایی وکپیه که در قانون تجارت از آنها نام برده شده دفاتر قانونی می­گویند. علاوه بر دفاتر مذکور، تجار معمولاً برحسب نوع فعالیت موسسات خود دفاتر دیگری از جمله دفاتر معین نگهداری می نمایند.

دفاتر معین

این دفاتر جزء دفاتر قانونی محسوب نمی شوند ولی به جهت نقشی که در نگهداری ریز هر یک از حسابهای دفتر کل به عهده دارند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و معمولاً در اکثر موسسات مورد استفاده قرار می گیرند. هر یک از حسابهای دفتر کل می تواند بر حسب مورد ، شامل چندین حساب معین باشد. مثلاً حساب بدهکاران در دفتر کل ممکن است مشتمل بر تعداد زیادی بدهکاران اشخاص و موسسات مختلف باشد که حساب هر یک از آنها در دفاتر معین بطور جداگانه نگهداری می شود. جمع مانده حسابهای معین مربوط به هر حساب دفتر کل می بایستی با مانده حساب مربوط به دفتر کل در هر تاریخ برابر باشد.

به حسابهای معین اصطلاحاً ریز حسابهای دفتر کل نیز می گویند. مثلاً صورت ریز بدهکاران، صورت ریز بستانکاران و ... که عبارت از مانده حسابهای معین بدهکاران، معین بستانکاران و ... در دفتر کل می باشد.

تراز آزمایشی (خلاصه دفتر کل)

پس از ثبت و مانده گیری حسابها و بنابرآنچه در مورد خصوصیات حسابداری دوبل گفته شد، می توان از گردش عملیات یا مانده کلیه حسابهای دفتر کل در هر تاریخ لیستی تهیه نمود که جمع ستونهای بدهکار و بستانکار آن بایستی با هم متوازن باشد که به آن تراز آزمایشی می­گویند، به عبارت دیگر تراز آزمایشی عبارت استاز تراز گردش عملیات یا مانده حسابهای دفترکل در تاریخ مورد نظر.

با توجه به اینکه جمع مبالغی که در هنگام ثبت هر معامله در بدهکار یک یا چند حساب نوشته می­ شود با جمع مبالغی که در بستانکار یک یا چند حساب ثبت می­گردد، با هم برابر است. بنابراین جمع گردش عملیات بدهکار و بستانکار و یا جمع مانده های بدهکار و مانده های بستانکار بایستی متوازن باشد. تراز آزمایشی معمولاً در فواصل زمانی معین و غالباً در پایان هر ماه تهیه می شود.

تراز آزمایشی را بر حسب اینکه تراز گردش عملیات و مانده حسابها و یا اینکه صرفاً تراز مانده حسابها مورد نظر باشد می توان با استفاده از شکلهای شماره 7 و 8 که به آنها تراز آزمایشی 4 ستونی و 2 ستونی می گویند به شرح زیر تنظیم نمود.

موسسه.....

     تراز آزمایشی

در تاریخ.......

(شکل شماره 7)

تراز آزمایشی 4 ستونی

 

موسسه.....

تراز آزمایشی

در تاریخ.............

(شکل شماره 8)

تراز آزمایشی 2 ستونی

 

 

1-    ثبت عملیات عکاسی در دفتر روزنامه

1.                              دفتر روزنامه عکاسی نیما                                       صفحه.....