ابهامات صورتهاي مالي شركتهاي بيمه ایران
نحوه نمايش فعلي اطلاعات در صورتهاي مالي اساسي شركتهاي بيمه فهم آن را براي استفاده كنندگان از اين گزارشها كه معمولا داراي دانش متعارفي از حسابداري و عمليات بيمهگري هستند، با مشكل مواجه ميكند. نمايش نامفهوم ذخاير فني، ارائه اقلام تكراري و تورم درآمدها و هزينههاي بيمهگري، عدم ارائه ريز برخي از هزينهها و درآمدهاي بيمهگري به تفكيك هر رشته بيمهاي، عدم ارائه جزئيات حساب بدهكاران، نواقص استاندارد شماره 15 در رابطه با گزارشگري سرمايهگذاريها و كمبودهاي موجود در يادداشتهاي توضيحي از جمله اين موارد است كه مورد بررسي قرار ميگيرند.
1. نمايش فعلي ذخاير فني بيمهاي مشكلات زير را ايجاد ميكند؛
1-1. انعكاس ذخاير فني اول سال بهعنوان درآمد بيمهاي كه حاصل جمع و انتقال ذخاير فني كليه سالهاي مالي شركتهاي بيمه از آغاز فعاليت تا پايان سال مالي قبل بوده و ذخاير سالجاري بهعنوان هزينه برخلاف اصول شناخت درآمد و شناخت هزينه است. اين روش موجب تورم اين حسابها شده و با مصوبات شورايعالي بيمه نيز انطباق ندارد.
2-1. مانده ذخاير فني چه در پايان سال و چه در ابتداي سال از لحاظ ماهيت و اصول حسابداري حسابي دايمياست؛ بنابراين بايد در ترازنامه طبقهبندي شود. صرفا بايد هزينه ناشي از احتساب ذخاير بيمهاي براي عملكرد سالجاري كه ماهيت هزينهاي و موقت داشته در سود و زيان طبقهبندي شود. اين نحوه طبقهبندي موجب سادگي صورتهاي مالي خواهد شد.
2. نمايش عمليات تكراري در حسابها و صورتهاي مالي؛
مواردي از قبيل سهم صندوق تامين خسارات بدني، سهم وزارت بهداشت، سهم نيروي انتظامي، سهم بيمههاي اتكايي اجباري (25درصد بيمههاي اموال و 50درصد بيمههاي زندگي) يكبار بهعنوان درآمد حق بيمه و بار ديگر بهعنوان هزينههاي بيمهگري نشان داده ميشوند؛ اما شركتهاي بيمه فقط وصولكننده اين ارقام هستند. اين نحوه نمايش برخلاف اصول حسابداري است و موجب تورم اين حسابها ميشود. حتي اين وصوليها مشمول پرداخت كارمزد نمايندگان نيز نخواهد شد.
3. طبقهبندي نامطلوب حسابها؛
1-3. بهتر است حسابهاي هزينهاي و درآمدي به تفكيك هر رشته بيمهاي نگهداري شود. رعايت اين امر منجر به فراهم شدن امكان محاسبه قيمت تمام شده هر رشته بيمهاي و ارائه انواع گزارشهاي حسابداري مديريت خواهد شد.
2-3. حساب بدهكاران، تفكيك و تجزيه و تحليل شود. اين حساب از اقلام عمده داراييهاي جاري شركتهاي بيمه است. بيمهنامههايي كه بهصورت نسيه به فروش ميرسد (اعم از يكساله و چندساله) به اين حساب بدهكار ميشود. با تفكيك بيمهنامههاي نسيه بلندمدت و نمايش آن در داراييهاي نامشهود (بهدليل ماهيت غيرفيزيكي، عادي و تكراري آن) و نمايش بيمههاي يكساله در حساب بدهكاران كه با مفهوم داراييهاي جاري منطبقتر است، وضعيت اين حساب بهتر نمايش داده ميشود.
3-3. بهاي تمام شده هر رشته بيمهاي در يادداشتهاي توضيحي و بهاي تمامشده هر مركز هزينه در گزارشهاي مديريتي افشا شود.
4. سرمايهگذاريها بخش مهمي از عمليات بيمهگري هستند. ابهامات موجود در استاندارد شماره 15 در رابطه با طبقهبندي سرمايهگذاريهاي كوتاهمدت و بلندمدت و نحوه محاسبه ذخاير كاهش ارزش ميتواند به شفافيت صورتهاي مالي شركتهاي بيمه لطمه وارد كند. در حال حاضر شركتهاي بيمه هم داراي سرمايهگذاريهاي كوتاهمدت، با خصوصيت نقدشوندگي كه به منظور كسب سود تحصيل شدهاند و هم داراي سرمايهگذاريهاي راهبردي با هدف كسب مديريت هستند كه همگي بنا به صلاحديد مديريت و ابهام موجود در استاندارد سرمايهگذاريها به عنوان سرمايهگذاري كوتاهمدت طبقهبندي ميشوند. تجديدنظر در استاندارد سرمايهگذاريها (استاندارد ش 15) ميتواند به شفافيت بيشتر صورتهاي مالي شركتهاي بيمه و كيفيت سود، كمك موثري كند.
5. عدم تفكيك حسابهاي مربوط به بيمههاي زندگي و غيرزندگي در حسابداري شركتهاي بيمه بازرگاني؛
مصوبه شماره 42 شورايعالي بيمه ضرورت تفكيك حسابهاي بيمههاي زندگي و غيرزندگي را متذكر شده است؛ ولي در حال حاضر شركتهاي بيمه اين حسابها را بهصورت يكجا نگهداري ميكنند. احتمالا اين عدم تفكيك ناشي از سهم پايين بيمهنامههاي زندگي در پرتفوي شركتهاي بيمه و فقدان شركتهاي بيمه عمر تخصصي بوده كه ايجاد سيستم مجزاي حسابداري براي آنرا توجيهناپذير كرده است.