تاریخچه مختصری از بورس اوراق بهادار
واژه بورس از نام خانوادگی شخصی بنام « واندر بورس» گرفته شده است. وی دراوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ۱ بلژیک زندگی می کرده وصرافان شهر درمقابل خانه او به داد و ستد کالا، پول و اوراق مختلف می پرداختند. نام او بعدها به محل داد و ستد پول ، کالا ، اسناد مالی و تجاری نهاده شد
اولین بازار متشکل سرمایه در جهان درشهرآنورس بلژیک درسال ۱۴۶۰ میلادی بوجود آمد. رشد بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاری واقتصادی با انقلاب صنعتی اروپا، و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره، از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است. دراوایل قرن هفدهم درشهرآمستردام توسط کمپانی معروف استعماری « هند شرقی» بورس اوراق بهادار تشکیل گردید. این شرکت سهام خود را دراین بورس عرضه نمود.
دومین بورس معتبر دنیا بورس لندن است که درسال ۱۸۰۱ میلادی با انتشارچهارهزار سهم پنجاه پوندی به مبلغ دویست هزار پوند باعضویت پانصد نفر افتتاح وآغاز بکار کرد. دراوایل شروع بکار این بورس، اوراق بهادار خارجی وداخلی مورد دادوستد قرار می گرفته است. بورس نیویورک دراواخر قرن هجدهم تاسیس شد که باتوجه به بورس آمریکا، ازنظر حجم معاملات در مقام اول قرارگرفت، در آمریکا اولین محل شناخته شده بعنوان بورس اوراق بهادار در نیویورک درمحوطه ای در زیرسایه درخت نارون بزرگی درخیابان وال استریت بود که بعدها به قهوه خانه ای در نزدیکی همان محل انتقال یافت. باجمع آوری مبالغی بعنوان ورودیه ازدلالان(کارگزاران) وگسترش عملیات، بورس وال استریت تقویت شد و به مجتمع بزرگی مبدل گردیدکه بعدها بنام بورس نیویورک رسماً به ثبت رسید.
تعداد کارگزاران بورس نیویورک درحال حاضر به چند هزار بالغ میگردد. سایر بورسهای سهام درآمریکا - بوستون - لوس آنجلس - شیکاگو- فیلادلفیا- بالتیمور- سالت لیک سیتی - دیترویت - پیتسبورگ - سین سیناتی - میدوست - و ... در ژاپن نیز بورسها و بانکهای پویاوجود دارد بطوریکه دردنیا ازهرده بانک بزرگ دنیا نه بانک به ژاپن تعلق دارد. تقریباً ازهرشش نفر ژاپنی یکنفرسهامدار شرکتهای تولیدی وصنعتی بوده و درآمریکا تقریباً ازهرپنج نفر یک نفر ودرانگلستان تقریباً ازهردو نفر یک نفر سهامداران بورس هستند. دیگر بورسهای دنیا عبارتند از: زوریخ - فرانکفورت - وین- وکزامبورک و غیره
درحال حاضردراکثرکشورهای دنیا تشکیلات بورس وجود دارد. فدراسیون بورسهای جهان با حدودسی و شش عضو به عنوان یک سازمان هماهنگ کننده بین- المللی نسبت به همکاری و تشریک مساعی بین بورسها ،تهیه و ابلاغ ضوابط عملیاتی، حفاظت از منافع و حقوق صاحبان سهام و توسعه بازار سرمایه، فعالیت مینماید.
تاریخچه ای از بورس اوراق بهادار در ایران
ایجاد بورس اوراق بهاداردرایران به سال ۱۳۱۵برمیگردد که یک کارشناس بلژیکی و یک کارشناس هلندی جهت تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند. پس از جنگ جهانی دوم وکودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ مجدداً درسال ۱۳۳۳ با واگذاری ماًموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی وصنایع و معادن ایران و بانک مرکزی و وزارت بازرگانی تحقیقات از سرگرفته شد. دراین بین در سال۱۳۴۰ نظام اقتصادی سرمایه داری غرب با توجه به گستره سیاسی و اقتصادی با ایران، بورس ایران بعنوان یکی ازابزارهای استراتژیک اقتصادی متولد شد. غربیها باتوجه به عدم نیازبه سرمایه گذاریهای بومی دست به جلب مردم ایران زده وباجمع آوری سرمایههای کوچک، این سرمایه گذاری ها را بومی و مردمی جلوه دادند و صنایع مونتاژ و تکنولوژی عقب مانده صادراتی خود رادرایران مستقر کردند. باتوجه به شرایط فرهنگی وسنتی جامعه و عدم اطمینان ازسرمایه گذاری دربورس و عدم قبول خطر، بالاخره پس ازدوازده سال درسال۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران به مجلس شورای ملی ارسال و در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ تصویب شد. بدلیل عدم آمادگی محافل صنعتی و بازرگانی بالاخره در بهمن ماه ۱۳۴۶ با ورود سهام بانک صنعت و معدن به بورس، فعالیت خود را آغاز نمود. به دنبال برقراری معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده دربورس، فعالیت بورس تهران در پانزدهم بهمن سال ۱۳۴۶ باورود ومعاملات سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی -شرکت نفت پارس- اوراق قرضه دولتی- اسناد خزانه - اوراق قرضه سازمان گسترش ومالکیتهای صنعتی- اوراق قرضه عباس آباد شروع بکارکرد. پس ازیازده سال تعداد شرکتهای پذیرفته شده دربورس به صد ودوشرکت با سرمایه دویست و سی میلیارد ریال و حجم معاملات صد و پنجاه میلیارد ریال در سال ۱۳۵۶ رسید.
عوامل عمده محدودیت و نسبی بودن رونق معاملات در بازار بورس تا سال ۱۳۵۷ به قرار ذیل میباشد: