تاریخچه روابط عمومی وزارت امور خارجه

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط علی حسنی

بازدید: 1783

تاریخچه روابط عمومی در وزارت امورخارجه :

نقش و اهمیت وزیر به آزادی عمل وی بستگی داشت که از صدراعظم به دست می آورد صدراعظمی که در همه امور از جمله مناسبات خارجی فصل الخطاب بود. این نقش همچنین به ویژگی های شخصیتی صدراعظم و وزیر امورخارجه نیز بستگی داشت. برای نمونه ، ميزرا حسين خان ( سپهسالار ) كه نقشي بارزتر از پيشينيان و چانشينان خود ايفاء كرد. مقام هاي سفارت و كنسولي مانند ديگر منصب ها به پيشنهاد دهنده قيمت بالاتر، فروخته مي شد. قيمت هايي كه گاه پيشنهاد مي شد. بسيار بالا بود. اين مناصب منابع درآمدي مهمي را از راه فروش گذرنامه و ديگر اوراق مسافرتي ، توزيع نشان ها و استفاده از نامه هاي ديپلمات براي مقاصد تجاري براي صاحب آن در برداشت. ( براي ديدن شكل گونه هاي متفاوت از تذكره ها نك : لكوين د ويلمورين ، ص 45 ، مهدوي و افشار ص 150 ) منادصب تفليس ، بغداد و استانبول بسيار خواهان داشتند، زيرا شمار زيادي ايراني در اين شهر ماندگار بودند و چنئين فعاليت هاي قضايي كه از جانب سفير يا كنسول انجام مي گرفت. بسيار سودآور بود. در دوره پهلوي 57 – 1304 ش / 78-1925 بنيان مديريت مناسبات خارجي تغييري زياد نكرد. فرآيند تصميم سازي در تهران، جايي كه رضاشاه همه تصميمات را در آنجا مي گرفت. متمركز بود. از 32 – 1320 ش /53 – 1941 قدرت شاه محدود بود، زيرا با اشغال كشور از جانب متفقين تا سال 1324 ش /1945 و پس از آن ، مناسبات خارجي بيرون از كنترل شاه بود، اما ژس از كودتاي 28 مرداد 1332 / اوت 1953 كه قدرت سلطنت اعاده شد، شاه بر همه سياست ها چيرگي يافت. شاه از راه ديدارهاي رسمي يا به حضور پذيرفتن رجال مملكتي، مذاكرات مربوط مسائل كليدي را زير نظر مستقيم خود داشت. بنابراين وزير امورخارجه نسبت به اعضاي ديگر كابينه جايگاه ژايين تري داشت. وزير خارجه بيشتر وقت ها يك ديپلماتا يا يك سياستمدار بود. ( ارتش ايالات متحده ، 1963 ، ص 349 – 280 ) با وچود اين ، تغييراتي بنيادين از نظر اداري در وزارت امورخمارجه در دوره پهلوي پديد آمد. در 1313 ش / 1934 در نمودار سازمان وزارتخانه وزارتخانه بازنگري كاملي شد. همراه اين واقعيت كه حق كاپيتولاسيون در 1307 ش / 1928 ملغي شد و اينكه مهاجرت به روسيه متوقف گرديد. تركيب ( سازماني ) وزارتخانه نيز تغيير كرد. وزارت امورخارجه همچنان توسط وزيري كه معاوني او را ياري مي داد. مديريت مي شد همچنين اداره رمز و بخش بازرسي و چهار اداره سياسي به نام اداره هاي اول تا چهارم ، بخش اطلاعات انتشارات و ترجمه بخش اخبار و نيز بخش هاي تشريفات ، گذرنامه و مهر و موم و حسابداري شكل گرفت. شمار سفرا افزايش يافته بود و ‍اژن ، آمريكاي لاتين ، لهستان ، سوئد و مصر را در بر مي گرفت. در برابر به شمار نمايندگان خارجي در ايران ، نمايندگاني از كشورهاي ليتواني ، فنلاند ، عراق و روماني افزوده شد.

          پس از 1313 ش / 1934 پاره اي اصلاحات جزئي براي تنظيم وظايف و رويارويي وزارتخانه با چالش هاي تازه انجام شد. حدود سي سال بعد، براي نمونه ، شمار اداره هاي كل سياسي افزايش يافته و به شش اداره كل رسيد. در همين مدت دوايري جداگانه در امور خليج فارس و سازمان هاي بين المللي و همكاري هاي بين المللي ايجاد شده بود. همچنين شمار سفراي ايراني باز افزايش يافت كه گوياي حضور كشورهاي مستقل جديد پس از 1324 ش / 1945 بود. از اين پس وزارت خارجه مسئول همه نمايندگي هاي ديپلماتيك نزد كشورهاي خراجي و سازمان هاي بين المللي بود. نمايندگي هاي خارجي در ايران نيز از راه اين وزارتخانه با حكومت تعامل داشتند. براي تامين اهداف سازماني ، در وزارتخانه چندين بخش سياسي ، شامل ادارات كل كشورهاي اسلامي همجوار اتحاد جماهير شوروي و اروپاي شرقي ، اروپاي غربي ، ايالات متحده و امريكاي لاتين ، كشورهاي عربي و هند ، ژاكستان و جنوب آسيا سازماندهي شد.

گرچه شمار وزارتخانه ها متغير بود ، وزارت خارجه عضو ثابت هيئدت دولت بود. هر چند وزارت امورخارجه كوچك ترين وزارتخانه بود، پرسنل آن از ورزيدگي و خبرگي بالايي برخوردار بودند و حقوق دريافتي بهتر نسبت به كارمندان ديگر دولت داشتند. بسياري از آنان متعلق به خانواده هاي اشراف كشور و بيشتر از سلسله قاجار بودند . كارمند رسمي ( ثابت ) داشت كه 294 نفر از آنان ديپلمات و 51 نفر كادر اداري بودند. اين وزارتخانه هم چنين كادر محلي نيز در استخدام داشت . تا سال 1333 ش / 1954 كادر ديپلماتيك وزارتخانه براي سال ها ( بدون محدوديت زماني ) بدون بازگشت به وطن در مامورت خارج به شر مي بردند. اين ترتيب ( روش كار ) تغيير كرد. و به دوره چهار ساله ( ماموريت در خارج از كشور ) و يك سال الزام بهخدمت در مركز، براي آگاهي از امور كشور، محدود گرديد. ( ارتش ايالات متحده )

در 1349 ش / 1970 به جز 75 نفر كادر اداري حدود 400 نفر در استخدام اين وزارتخانه بودند. ديگر كاركنان مختخصصان مامور از وزارتخانه هاي ديگر را شامل بودند كه براي ماموريت هاي اقتصادي استخدام شده بودند. اين ماموران تنها به نخست وزير يا سازمان برنامه و بودجه پاسخگو بودند. ايران نمايندگي هاي ديپلماتيك در حدود چهل كشور جهان به ويژه در اروپا ، خاورميانه و سازمان ملل داشست و با كشورهاي تايوان ، ويتنام جنوبي و كره جنوبي داراي رابطه بود، اما مناسباتي با چين ، ويتنام شمالي و كره شمالي نداشت. از 1347 ش ش /1968 دايره نمايندگي ها به كشورهاي افريقايي گسترش يافت.

مشاغل وزارت امورخارجه از منزلت بالايي برخوردار بودند و افراد از عالي ترين لايه هاي جامعه جذب آن مي شدند. از 1349 ش / 1970 سازمان وازرتخانه مشتمل بود بر يك وزير كه قائم مقام و چهار معاون ( هر يك به ترتيب مسئول امور سياسيي ، امور پارلماني ، امور بين المللي و امور اقتصادي بودند ) او را ياري مي كردند. در سطح بعدي مدير كل آسيا وافريقا ، مدير كل اروپا و امريكا و پنج مدير كل كاركرد گرا ( شامل اداري امور اقتصادي امور فرهنگي و اجتماعي ، اطلاعات و مطبوعات ، بازرسي و امور مالي و رئيس امور كنسولي قرار داشتند اين مديران كل به نه زيرمجموعه سياسي كه هر يك جنبه هاي جغرافيايي كوچك تري را ژوشش مي دادند، تقسيم مي شدند. افزون بر آن بخش هاي براي امور حقوقي و معتاهدات سازمان هاي بين المللي همكاري بين المللي امور اقتصادي و اداره بازرسي كل وجود داشت.

ديپلمات هاي حرفه اي پيش از پذيرش ، معاوينه ، مصاحبه و آزمون مي شدند. شرايط ورود شامل حداكثر سن سي سال درجه كارشناسي در علوم سياسي حقوق اقتصادي و يا زبان خارجي بود. از 1329 ش / 1950 بيش رداوطلان متعلق به مركز مطالعات عالي بين المللي دانشگاه تهران بودند. پس از معاينه نخستين از داوطلبان آزمون كتبي پنج روزه و پس از آن آزمون شفاهي پنج روزه در زمينه هاي حقوق ريا، تاريخ ، علوم سياسي ، زبان ، روابط بين الملل و روانشناسي انجام مي گرفت.

بر پايه اين آزمون ها ، گزينش نهايي براي تكميل كادر .ورد نياز انجام مي شد. پس از پذيرش كارمند تازه كار به عنوان يك كارآموز استخدام شده و ميان بخش هاي مختلف وزارتخانه به شكل گردشي مشغول به كار مي شد. كارآموز پس از سپري كردن اين دوره دو ساله به مقام وابستگي نايل شده و به اداره مشخصي معرفي مي شد. او در آنجا ملزوم بود دو سال ديگر خدمت كند. وي پس از اين چهار سال به پستي در خارج از كشور مامور مي شد. در اصل ، ارتقا در وزارتخانه براساس توانايي ، تجربه و سن بود.

در دوره جمهوري اسلامي از سال 1357 ش / 1978 تحولي بزرگ در كار وزارتخانه پيدا شد. بسياري از ديپلمات هايي كه داوطلبانه از كار خود كناره نگرفته يا به خارج نگريخته بودند، به سبب داشتن پيشينه سياسي نامطولب يا نگرش نادرست ، از كار بر كنار شدند. براي بازتاب اين تحول سياسي ، دانشكده روابط بين الملل در 1362 ش / 1983 به منظور تربيت ديپلمات ها و كاركنان وزارتخانه تاسيس شد. همچنين دفتر مطالعات سياسي وبين الملي ريال كانون فكر وزارتخانه گرديد. بر همين اساس رويكرد پيشين ايران داير بر توسعه روابط با كشورهاي غربي دگرگون شد. حكومت جمهوري اسلامي بر روابط با كشورهاي همسايه به ويژه خليج فارس آسياي مركزي و قفقاز تاكيد كرد. روابط بهتر با كشورهاي جهان سوم اولويت دوم روابط خارجي شد. افزون بر آن جمهوري اسلامي ايران با قطع رابطه با ايالت متحده ، اسرائيل و تا سال هاي اخير ، افريقاي جنوبي با همه كشورهايي كه موضعي مشابه ايران داستند. خواستار برقفراري رابطه بود. افزون بر وزارت امورخارجه سازمان هايي ديگر وجود دارند كه د ر صدور انقلاب نقش آفرين هستند. اين فعاليت ها هميشه همسو با سياسي كه در عرصه بين المللي تعقيب مي شود. نيست . ايران با بيش از يكصد و بيست كشور رابطه دارد كه از نظر شماره ، يك دگرگوني بزرگ نسبت به وضع پيش از 1357 ش / 1978 محسوب نمي شود. هر چند جمهوري اسلامي نمايندگي هاي بيشتر براي تحقق اهداف سياست خارجي خود در افريقا و امريكاي لاتين داير كرده است.

نويسنده : علی حسنی

این کاربر 3 مطلب منتشر شده دارد.