انواع روابطعمومي، روابطعمومي توجيهگر، تبيينگر و تحليلگر روابطعمومي را ميتوان از نظر معيار اثرگذاري و سودمندي و ميزان كارآيي و مفيدبودن وياريرساني به مديريت و سازمان و تسريع تسهيل و درجهت اهداف آن و اجراي برنامهها به روابطعمومي توجيهگر، روابطعمومي تبيينگر و روابطعمومي تحليلگر طبقهبندي كرد. در فضاي اجتماعي و فرهنگي مناسب، فرهنگ مديريتي مطلوب و مبتني بر شايستهسالاري و به شرط متخصص بودن و كارشناس بودن مدير بخش روابطعمومي امكان توليد روابطعمومي تحليلگر فراهم ميشود. روابطعمومي تحليلگر يك روابطعمومي كارآمد است.
اين روابطعمومي باتوجه به فلسفه وجودي سازمان، اهداف اصلي و فرعي آن و امور حركت ميكند. روابطعمومي تحليلگر داراي برنامه ادواري منظم – روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و سالانه است. براي روبرويي با بحرانها و چالشها كه ناگهان و خارج از اراده حادث ميشود داراي طرحهاي معين است. اين نوع روابطعمومي براي بهرهگيري از فرصتهاي مناسب كه پيش ميآيد نيز داراي طرحهاي بهرهگيري و بهرهبرداري است در يك جمعبندي ميتوان گفت كه روابطعمومي تحليلگر يك روابطعمومي علمي، سيستماتيك، فعال، نوآور، قابل انعطاف و اثرگذار است كه به مقام مشاور مديريت ارتقا مييابد و سازمان را در دستيابي به اهدافش ياري مينمايد و در تهيه و تدوين سياستها و خط مشيهاي سازمان سهيم و شريك است. در مقابل روابطعمومي تحليلگر روابطعمومي توجيهگر قراردارد.
همچنانكه پيشتر بيان شد در فضاي نامناسب سياسي، اجتماعي و فرهنگي و باوجود مديران و فرهنگ مديريتي نامساعد و پايين بودن دانش تخصصي مدير واحد روابطعمومي، نوعي پديدار ميشود كه به آن روابطعمومي توجيهگر مينامند. اين نوع روابطعمومي يك مشاطهگر بزككننده و توجيهگر است كه بيشتر شايسته تبليغاتچي با معني منفي كلمه است. اين روابطعمومي فاقد برنامهريزي ادواري و مدون است كه به صورت منفعل به دنبال حوادث و رويدادها ميدود و با منطقي سطحي و استدلالهايي غيرقابل باور و با غوغاسالاري و فعاليتهاي ارتباطي پرخرج و عمدتا پر هزينه و پر زرق وبرق سعي در توجيه رويدادها، اقدامات و تصميمات مديران سازمان دارد. در فاصله بين اين دو روابطعمومي، روابطعمومي تبيينگر وجوددارد، كه در خوشبينانهترين شكل آن تنها به اعلام و بيان رويدادها و گزارش و تشريح اقدامات سازمان ميپردازد.
اين نوع روابطعمومي اگر داراي برنامه مدون ادواري روابطعمومي هم باشد، اين برنامهها فاقد انطعاف، نوعآوري، جذابيت و اثربخشي است. روابطعمومي تبيينگر يك روابطعمومي سطحي محافظهكار با لحني كليشهاي، تكراري و قالبي است. يكي از عوامل موثر براي گذار از روابطعمومي توجيهگر به روابطعمومي تحليلگر، وجود انجمنهاي حرفهاي و تخصصي فعال و پرتحرك است.
عوامل موثر در ارتقا روابطعمومي
امكان توسعه و پيشبرد روابطعمومي در هر جامعه و ارتقا به سطح روابطعمومي تحليلگر وجود اين عوامل زيربنايي است:
1- وضعيت مناسب سياسي و اجتماعي و فرهنگ مديريتي مبتني بر شايستهسالاري
2- مراكز آموزش عالي روابطعمومي مرتبط و متعادل با فضاي عملي كار روابطعمومي
3- ادبيات قوي روابطعمومي و ارتباطات
4- نهادهاي حرفهاي و تخصصي روابطعمومي فعال
5- نشريات تخصصي روابطعمومي
6- وجود بخشهاي دولتي حمايتكننده و متولي روابطعمومي
عامل نخست يعني وضعيت سياسي و اجتماعي و فرهنگي مساعد و فرهنگ مديريتي شايسته سالار، درحقيقت چارچوب و روند ساير عوامل را شكل ميدهد و در حقيقت تنها وجود مراكز آموزش عالي روابطعمومي نميتواند دليلي بر تربيت نيروي انساني روابطعمومي تحليلگر باشد. اين مراكز نامناسب، كاركردهاي خاص خود را دارند و خروجيهاي آنها فارغ از حداقل ويژگيهاي كار در يك محيط روابطعمومي تحليلگر ميباشند و يا در شرايط نه چندان مساعد نه اينكه ادبيات روابطعمومي وجودندارد، بلكه در اين شرايط ادبيات روابط عمومي خاص خويش توليد ميشود كه ويژگيهاي خاص خود را دارااست، ازجمله كلي گويي در كتابها و جزوات آموزشي، عدم وجود تحليلهاي دقيق و راهبردهاي علمي در آنها، پراكندگي و عدم انسجام موضوعي، عدم وجود مطالعات موردي در كتابها و جزوات و درنهايت عدم گيرايي و جذابيت آنها.
نهادهاي حرفهاي و تخصصي روابطعمومي در شرايطي نامساعد ممكن است؛ به گردهماييهاي محفلي و ناكارايي تبديل شوند كه تنها داراي فعاليتهاي نمايشي، مقطعي، موردي و غيرموثر باشند و هيچگونه سهمي و نقشي در توسعه آن ايفا ننمايند. نشريات تخصصي روابطعمومي نيز در شرايط نه چندان مطلوب داراي محتوايي نازل، تكراري و كليشهاي ميشوند و انتشار آنها به اسقاط يك تكليف اداري و اجباري شبيه است تا انجام اطلاعرساني موثر و آموزشدهي مفيد. هماكنون در جامعه ما مراكز آموزش عالي روابطعمومي متعددي وجوددارند كه قديميترين و اصليترين آنها دانشگاه علامه طباطبايي، دانشكده علوم اجتماعي است.
كتابها و نشريات آموزشي متعددي نيز سالانه در اين رشته به چاپ ميرسند. دو انجمن حرفهاي و تخصصي – انجمن علمي روابطعمومي و انجمن متخصصان روابطعمومي – اكنون در كشور فعال ميباشند، تا اين تاريخ چهار نشريه روابطعمومي – فصلنامه هنرهشتم، فصلنامه تحقيقات روابطعمومي – ماهنامه روابطعمومي ايران و فصلنامه كارگزار روابطعمومي در سطح كشور انتشار مييابد.
بنابر شرح وظيفهاي كه براي اداره كل تبليغات از زيرمجموعههاي معاونت مطبوعات و تبليغات وزارت فرهنگ و ارشاداسلامي و همچنين دبيرخانه اطلاعرساني نهاد رياست جمهور تدوين گرديدهاست، كه آنها حمايتكنندگان و پشتيبانيكننده روابطعمومي در بخش دولتي هستند. آيا اين عوامل كه ما آنها را در اينجا نهادهاي روابطعمومي كشور ميناميم، خواهندتوانست روابطعمومي ما را به سوي روابطعمومي تحليلگر رهنمون شوند؟ آنچه در قسمت دوم ميآيد بيان نقش انجمنهاي ملي، قارهاي و جهاني در ايجاد روابطعمومي تحليلگر است.