راه اندازی و نحوه عملکرد در مرغداری

• 
• 

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط فرشته حنایی

بازدید: 34123

 

به نام ایزد یکتا

راه اندازی و نحوه اجرای مرغداری

استاد محترم     :  جناب دکتر صفری

دانشجو           :           فرشته حنایی

 به شماره دانشجویی : 91238049270527

نحوه آغاز يک پروژه مرغداری :

اولويت استانها

از نظر آب و هوا و جهت تعيين يك اقليم مناسب براي پرورش مرغ بايد گفت كه با توجه به بسته بودن سيستم پرورش و قابل كنترل بودن آن پرورش اين حيوان تقريباً‌ در تمامي نقاط امكان‌پذير مي باشد و به بيان ديگر در هر ناحيه‌اي كه امکانات زيربنائي مناسب از قبيل: آب، برق، سيستمهاي ارتباطي و ... وجود دارد، پرورش مرغ امكان‌پذير است.

همچنين تاثيرات آب و هوايي و تغييرات دمايي در يك منطقه را مي‌توان با بكارگيري تمهيدات ويژه و امكانات مناسب كنترل نموده و از تاثيرات سوء‌ آنها بر روي نتيجه قابل انتظار جلوگيري كرد.

انتخاب زمين :

جهت انتخاب زمين مناسب براي اجرا بايستي مواردي از قبيل: در دسترس بودن امکانات رفاهي مانند جاده هاي ارتباطي مناسب، نزديکي برق، آب و ... را مد نظر قرار داد و حتي الامکان سعي نمود تا زمين مورد نظر به گونه اي انتخاب گردد که سرمايه گذار جهت آماده سازي آن و تهيه امکانات کمترين هزينه را متحمل گردد.ضمن اينکه مکان مورد نظر بايستي داراي حداقل ضوابط جهاد کشاورزي جهت اجراي پروژه باشد که برخي از اين ضوابط عبارت اند از:

الف ) داشتن حداقل فاصله يک کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان گوشتي
ب) داشتن حداقل فاصله دو کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان داشتي
ج) داشتن حداقل فاصله دو الي سه کيلومتري با مناطق مسکوني و مواردي از اين قبيل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعاليت از سوي سازمانهاي ذيربط لازم مي باشد.
  نحوه گرفتن مجوزهاي قانوني :

مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتي پرورش مرغ مادر، تخمگذار و گوشتي کاملاٌ شبيه ديگر رشته ها و به صورت زير است:

1-تهيه طرح توجيهيفني با رعايت کليه ضوابط فني و قانوني
2- تهيه نقشه جانمائي ساختمانها و تاسيسات
3-مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکيل پرونده
4-ادامه باقي مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزي شهرستان

طراحي ساختمانها:

جهت نگهداري و پرورش مرغ عموماٌ سالنهاي بسته اي در نظر گرفته مي شوند که در طراحي آنها مي توان شيوه هاي گوناگوني را به کار گرفت. هم اکنون يکي از رايج ترين مدلهاي طراحي وساخت سالنهاي مرغداري، سالنهاي بدون پنجره يا اصطلاحا window less مي باشند که در اين نوع ساختمان کمترين ميزان پنجره بکار رفته و معمولا هواکشهاي بسيار بزرگ به همراه پدهائي که در ديواره هاي جانبي قرار مي گيرند وظيفه تامين هواي مورد نياز را بعهده دارند.

از لحاظ بهداشتي و کنترلهاي ديگر نيز اين نوع ساختمانها قابل کنترل تر مي باشند. به هر حال صرفنظر از نوع طراحي هاي انجام گرفته موارد ديگري نيز در نوع ساخت و سازها دخالت دارند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره داشت:

1)نوع مصالح در دسترس
2) نوع اقليم و آب و هواي منطقه
3)طول مدت فصل گرما و سرما
4) ميزان رطوبت

و مواردي از اين قبيل که هرکدام به نوبه خود تاثير به سزائي را در نوع طراحي و ساخت بناها خواهند داشت .

  اقدامات لازم قبل ورود جوجه :

رمز موفقيت پرورش طيور گوشتي، اجراي يك برنامه مديريتي مشخص و مؤثر قبل از ورود جوجه‌ها به فارم و طي دوران پرورش است. از آنجا که اجراي برنامه هاي تغذيه اي و بهداشتي در فارمهاي چند سني مشکل است بهتر آن است که از روش يکباره پر و يکباره خالي استفاده شود. جهت دستيابي به نتايج بهتر رعايت مسائل زير پيش از ورود جوجه ها ضروري است :

1) به‌منظور حفاظت از گله‌ها در مقابل بيماريها از نظافت و ضد عفوني شدن صحيح و كافي تجهيزات سالن و محوطه اطراف سالنها مطمئن شويد.

2) بستر در محوطه مادرهاي مصنوعي بايد هم سطح و يكنواخت باشد. بستر ناهموار ايجاد درجه حرارت غير يكنواخت در كف سالن نموده و باعث مخفي شدن جوجه‌ها در بين پوشال بستر و يا در زير دانخوريها و آبخوريها و محروم شدن از آب و دان در مرحله رشد مي‌شود .

3) سعي كنيد كه هر سالن را با جوجه مربوط به يك گله مادر پر نمائيد، اگر اين كار عملي نيست حداقل هر سالن را با جوجه‌هاي مربوط به گله‌هاي مادر همسن پر نمائيد. اين امر رقابت بين طيور را كاهش مي‌دهد .

4) زمان رسيدن جوجه به فارم را مشخص نموده و براي دريافت جوجه آمادگي كامل داشته باشيد.

5) هيترها را كنترل و از صحت كار آنها مطمئن شويد و با توجه به وضعيت هواي محيط 24 تا 36 ساعت قبل از ورود جوجه آنها را روشن نمائيد. در اين صورت قبل از ورود جوجه بستر كاملا گرم و درجه حرارت هواي سالن مناسب پذيرش جوجه مي‌باشد.

6) ضمن جلوگيري از وزش هوا از وجود هواي كافي داخل سالن بخصوص زماني كه از حرارت مستقيم استفاده مي‌كنيد مطمئن شويد.

7) بازاء هر 1000 قطعه جوجه در محدوده مادرهاي مصنوعي 10ـ8 عدد آبخوري آويز ثابت و 6 عدد آبخوري كمكي كوچك كله قندي و يا پلاستيكي، يعني جمعاً 16ـ14 عدد آبخوري در نظر گرفته شود. اين آبخوريها قبل از جوجه‌ريزي بايستي با آب تميز پر شده و درجه حرارت آب آبخوريها بايد حدود 15ـ10 درجه سانتيگراد باشد. همچنين در سيستم آبخوري نيپل نيز بايستي از آبخوريهاي كمكي استفاده شود.

8) اضافه كردن مولتي ويتامين در چند روز اول به آب آشاميدني مفيد مي‌باشد. زيرا ممكن است ويتامين موجود در دان بعلت گرما كاهش يافته باشد.

9) ايجاد فضاي اضافي جهت تغذيه در چند روز اول لازم مي‌باشد. حداقل 20% از فضاي مادرهاي مصنوعي در روي بستر با صفحات مقوائي و يا كفي كارتن پوشانده شود و در آنها هميشه مقدار كمي دان تازه وجود داشته باشد. در اين صورت همواره طيور به دان دسترسي خواهند داشت. بلافاصله قبل از ورود جوجه به سالن دانخوريها را پر نمائيد.

10) شروع تغذيه بايستي با دان كرامبل با اندازه مناسب و بدون گرد و پودر دان باشد.

11) دانخوريها و آبخوريها را مستقيماً زير و يا خيلي نزديك به مادرهاي مصنوعي ندهيد تا طيور براحتي بتوانند در اطراف آنها حركت نمايند.

12) با استفاده از دماسنجي كه بتواند حداقل و حداكثر درجه حرارت را نشان دهد، درجه حرارت محوطه مادرهاي مصنوعي و درجه حرارت سالن را كنترل نمائيد.

13) قبل از جوجه‌ريزي، هيترها را از نظر صحت كار آنها، آبخوريها را از نظر پاكيزگي و عاري بودن از پوشال و درجه حرارت مناسب آب، دانخوريها را از نظر وجود دان كافي و در دسترس بودن آنها كنترل نمائيد.

- تراكم جوجه‌ريزی

يكي از ضروريات اصلي رشد، حفظ سلامتي و كيفيت عمومي زيست و تامين فضاي كافي براي هر پرنده مي‌باشد. ميزان فضاي در نظر گرفته شده بستگي به مجموعه‌اي از فاكتورها نظير: وزن طيور در هنگام كشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرايط آب و هوائي منطقه و فصل دارد. بدين جهت براي محاسبه ظرفيت جوجه‌ريزي بايستي بطور دقيق از ابعاد داخلي سالن‌ها مطلع باشيم.

در تابستان و بخصوص در واحدهايي كه امكان بروز مشكلات وجود دارد بايستي تراكم جوجه‌ريزي را كم نموده و در سالنهائي كه از تهويه مناسبي برخوردار نمي‌باشند بايستي دقت بيشتري نمود و تراكم جوجه‌ريزي در آنها را نيز كاهش داد.

سالنهاي باز: تراكم جوجه‌ريزي در سالنهاي باز براساس فصل و نوسانات درجه حرارت متفاوت بوده و بايستي در تابستان از تراكم جوجه‌ريزي در سالنهاي مذكور كاسته شود.

-تخليه جوجه ها

طولاني شدن زمان تخليه جوجه باعث دهيدراته شدن جوجه‌ها و در نتيجه افزايش تلفات و كاهش پتانسيل رشد مي‌گردد.توجه به کليه نکات زير هنگام جوجه ريزي لازم و ضروري است:

ـ مطمئن شويد كه تحويل و توزيع جوجه‌ها در سالنها بطور صحيح انجام شده است. از انبار كردن جعبه‌هاي حاوي جوجه در منطقه مادر مصنوعي خودداري كنيد.

ـ جعبه‌ها را به آرامي نزديك به‌دان و آب در محدوده مادرهاي مصنوعي تخليه نمائيد.

ـ جعبه‌هاي خالي را در يك طرف سالن‌ها جمع نمائيد تا براحتي بتوانيد آنها را به خارج از سالن انتقال دهيد.

ـ جوجه‌ها بايد سرزنده و شاداب و بدون نقص ظاهري باشند.
ـ جوجه‌ها بايستي در محدوده مادرهاي مصنوعي قرار گيرند كه روشنائي آنها از مادرهاي مصنوعي و يا از لامپهاي سالن كه در بالاي مادرهاي مصنوعي هستند تامين مي‌گردد. در صورتي كه سالن داراي شرايط قابل كنترل باشد محصور كردن طيور در محدوده مادر مصنوعي ضرورتي ندارد ولي در صورتي كه تعداد جوجه‌ها كم باشد و همچنين در سالنهاي باز مفيد مي‌باشد.

1الي 2 ساعت پس از استقرار، وضعيت توزيع جوجه‌ها در زير مادرهاي مصنوعي و ميزان دسترسي آنها را به آب و دان كنترل نمائيد.

-كنترل رطوبت

رطوبت نسبي سالن بايد 70ـ50 درصد باشد، رطوبت سالن باعث حفظ كيفيت بستر شده و از خشك شدن زياد بستر و ايجاد گردوغبار جلوگيري مي‌نمايد. رطوبت بالاتر را بايد با افزايش تهويه كاهش داد. افزايش تهويه باعث از دست رفتن گرما و صرف هزينه اضافي است. وسائلي كه بسرعت و به درستي بتوانند رطوبت را اندازه‌گيري نمايند تا حدي غير معتبر مي‌باشند و احتياج به كاليبره كردن مكرر داشته و بدين جهت كنترل رطوبت را مشكل مي‌سازند. ايجاد رطوبت نسبي بالاتر براي جوجه يكروزه استرس جابجائي جوجه از جوجه‌كشي تا مزرعه را كاهش داده و رطوبت كمتر، شانس دهيدراته شدن جوجه را افزايش مي‌دهد.

افزايش آبخوري براي جوجه يكروزه:

براي جوجه يكروزه بازاء هر 1000 قطعه جوجه 6 آبخوري كوچك كله قندي و يا سيني در نظر بگيريد. اين آبخوري‌ها هيچگاه نبايد خالي باشند و مرتباً بايد تميز و مجدداً با آب تميز و تازه پر شوند. بسيار مهم است كه روز اول ورود جوجه‌ها به سالن آب در آبخوريها به‌ميزان كافي وجود داشته باشد تا جوجه‌ها براحتي بتوانند به‌آب دسترسي پيدا كنند. سطح آب در آبخوريها با بزرگ شدن جوجه‌ها بايستي كاهش يابد تا از ريخت و پاش آب بوسيله جوجه‌ها جلوگيري شود.

تقريباً 48 ساعت پس از جوجه‌ريزي بايد آبخوريهاي كمكي جمع شوند. ارتفاع آبخوريهاي آويز بايد هم سطح پشت پرنده باشد. تنظيم آبخوريها مرتباً بايد كنترل شده تا ضمن توزيع آب به‌ميزان كافي از ريزش آب و هدر رفتن آن نيز جلوگيري شود.

صرفنظر از نوع سيستم آبخوري همواره بايد بازاء هر 3 متر عرض سالن يك رديف آبخوري در نظر گرفته شود. (توزيع يكنواخت آب در سالن(

-مديريت دانخوري ها

طول دانخوري زنجيري براي هر پرنده حداقل 5/2 سانتيمتر و تعداد دانخوري بشقابي براي 1000 قطعه 20ـ18 عدد منظور شود.
حداقل يك رديف دانخوري بشقابي براي هر 5 متر عرض سالن لازم است. در دوران پرورش دانخوريها بايد بطرف بالا كشيده شوند، بطوري كه لبه دانخوري همسطح پشت طيور باشد. سطح دان در دانخوريها بايستي به اندازه‌اي باشد كه ضمن دسترسي طيور به دان از ريخت و پاش و ضايع شدن آن جلوگيري شود، كنترل مرتب اطراف دانخوريها از نظر وجود يا عدم وجود دادن، مقدار دان موردنياز در دانخوريها را نشان مي‌دهد. همچنين به‌منظور پيشگيري از ماندن دان در دانخوريها و كهنه شدن و احتمالا كپك زدگي دان، بايد همه روزه پس از مصرف كامل دان قبلي، دان در دانخوريها توزيع شود.

- مديريت بستر

بستر ممكن است از پوشال چوب، خرده كاغذ يا كاه خرد شده باشد. از مصرف تراشه چوب سفت كه داراي تانن زيادي است و همچنين تراشه چوب‌ريز و خاك اره‌اي كه اگر بوسيله جوجه خورده شود باعث سوراخ شدن چينه دان و سنگدال مي‌شود خودداري كنيد. به‌منظور پيشگيري از بروز بيماري آسپرويلوز، از مصرف بستر پوسيده و كپك زده خودداري نمائيد. بهترين بستر، تراشه چوب سفيد با كيفيت خوب است.
كاه در صورتي كه به‌صورت صحيح عمل‌آوري و نگهداري شده باشد مي‌تواند بستر مناسبي باشد.
جهت جلوگيري از ايجاد تاول سينه، سوختگي سينه و قرمزي و سوختگي مفصل خرگوشي كه باعث تنزل كيفيت و كم شدن ارزش لاشه مي‌گردد از بستر نرم با كيفيت مناسب استفاده شود. از مصرف پوشال پودر شده، مرطوب و يا كلوخه خودداري نمائيد. بستر با كيفيت خوب داراي 35ـ30 درصد رطوبت مي‌باشد. ارتفاع بستر 7ـ5 سانتيمتر توصيه شده است. هيچگاه بستر قديمي را مجدداً استفاده نكنيد. هميشه بستر قديمي را خارج و براي هر نوبت جوجه‌ريزي از بستر تازه و جديد استفاده نمائيد.

 

-مديريت نوردهي وروشنائي

غالباً در پرورش طيور گوشتي از برنامه نوردهي دائمي استفاده مي‌شود، ولي در هر روز بايد ساعاتي را نيز به تاريكي اختصاص داد. خاموشي در ساعاتي از روز باعث عادت كردن طيور به تاريكي شده و از وحشت آنها در موقع قطع برق و نتيجتاً تجمع و خفگي طيور پيشگيري مي‌نمايد. در هنگام طراحي سيستم روشنائي، يك رديف لامپ در بالاي محدوده مادرهاي مصنوعي بايد در نظر گرفته شود تا طيور بطرف منبع حرارتي، آب و دان هدايت شوند.
روشنايي سالن با استفاده از لامپهاي معمولي و يا لامپهاي فلورسنت تامين مي‌گردد و نكته ضروري و اساسي اين است كه نور بطرف يكنواخت در سالن توزيع گردد. اداره رفاه طيور در انگليس، شدت نور حداقل، 10 لوكس در سطح پرنده و متوسط 20 لوكس در كل سالن را توصيه مي‌نمايد. همچنين بسيار مهم است كه امكانات كم كردن شدت نور و تاريك كردن سالن وجود داشته باشد تا بتوانيم مواردي مثل خود خوري را كنترل كنيم.

 

 

 

-مديريت تهويه و هوادهي

هر اندازه توان رشد پرنده افزايش يابد نياز به تامين اكسيژن و دفع حرارت بدن نيز افزوده مي‌گردد. بنابراين نياز به تهويه در آشيانه‌هاي امروزي به مراتب بيش از سابق است. علاوه بر تامين هواي مورد مصرف مستقيم پرنده، حفظ كيفيت هواي سالن‌ها نيز ضروري است. لذا سيستم تهويه سالن مرتباً بايستي بازنگري گرديده در صورت لزوم اصلاح شود.

-كنترل درجه حرارتبدن

دانستن عوامل اصلي تنظيم كننده دماي بدن پرنده كه بستگي به تهويه و درجه حرارت محيط دارد مفيد است. پرنده قادر است آرايش پرهاي محافظ بدن خود را براساس دماي بدن تغيير دهد. در هواي سرد پرها بصورت عمود بر بدن قرار مي‌گيرند و هواي ساكن محبوس در بين آنها بصورت لايه‌اي عايق كننده عمل مي‌نمايد و برعكس با افزايش درجه حرارت، پرها روي سطح بصورت خوابيده آرايش مي‌يابد و اجازه مي‌دهد حرارت توليد شده در بدن به آساني به خارج دفع شود. سپس پرنده تلاش مي‌نمايد با تنفس دهاني و تبخير آب داخل دهان، خود را خنك كند.

با توجه به اینکه آماده سازی و ضد عفونی مرغداری از اصول اساسی برای یک پرورش بهداشتی و موفق بوده لذا در این مطلب سعی شده است مراحل مختلف آماده سازی و ضد عفونی مرغداری بصورت مختصرجهت استفاده مرغداران گرامی شرح داده شود .

الف -شستشو وضد عفونی نمودن سالنهای مرغداری :

اولین کار بعد از ارسال گله به کشتارکاه،تخلیه کود بستر است باید تمامی کود بستر به خارج از سالن منتقل گردد  ابتدا بهتر است کود  موجود در سالن با فرمالین ضد عفونی شده و سپس نسبت به حمل آن  اقدام گردد وکامیونهای حمل پس از  بارگیری و قبل از ترک سالن  پوشانده شوند و همچنین چرخهای آن صد عفونی گردند تا از پراکنده شدن کود در محوطه مرغداری خود داری گردد بعد از جارو کشی وپاکسازی سالن از بقایای کود ،پر وسایر بقایای آلوده کننده ،تجهیزات غیر ثابت سالن از قبیل آبخوریها ، دانخوریها، و سایر قطعات باید از سالن خارج وجهت شستشو به محوطه سیمانی در خارج از سالن منتقل گردد.

سالن وتجهیزات ثابت موجود در آن بایستی ابتدا خیسانده وسپس باآب تحت فشار شسته شود استفاده از آبگرم جهت شستشوتوصیه میگردد سپس شستشو باآب همراه موادضد عفونی کننده انجام گیرد پس از این مرحله سالن مجدداًبا آب تمیز تحت فشار آبکشی شود

باید دقت شودکلیه قسمتهای داخلی وخارجی سالن کاملاً شسته و تمیز گردد  شستشو بایستی  از سقف شروع شده وسپس به سمت  پائین شستشو را  ادامه دهید و دقت  شود کلیه نقاط از قبیل گوشه های سالن ومنافذ بخوبی و با حوصله شستشو شوند ولازم است در مورد مکانهای ذیل دقت لازم را داشته باشید :

1) محل استقرار هوا کش ها

2) هواکش ها ومحورهای آن

3) لوله های آب

4) زوایای سالن

تجهیزات غیر ثابت  نیز پس از تعمیرات لازم وشستشو با مواد ضد عفونی کننده وآبکشی می تواند در این مرحله به سالن منتقل شود .

لازم بتوضیح است که قبل از شستشوی سالن نسبت به قطع برق اقدام نمایید .سالن تمیزوخالی فرصت مناسبی بری تعمیر و نگهداری است لذا قسمتهای مختلف سالن که نیازبه اصلاح دارد بایستی نسبت به آن اقدام نمود کف سالن رابااستفاده از سیمان درزگیری نموده وترک خوردگی ودرزهای دیوارها وسقف را مسدود نمایید.

ب- شستشو وضد عفونی لوازم وتجهیزات :

کلیه لوازم وتجهیزات مرغداری ازقبیل دانخوری وآبخوری وآنهائیکه قابل شستشو می باشندبه خارج از سالن منتقل کرددوباید در مرحله اول با آب گرم شسته وغوطه ور شوند لوزم فوق را مجدداً با آب گرم وبرس شسته وسپس با ماده ضد عفونی کننده موثر  ضد عفونی گردد .

ج- پاکسازی وشستشو محوطه :

سه لوح آسفالته وبتونی محوطه مرغداری پس از شستشو سالنها با آب فشار قوی باید کاملاً تمیز گردد.

اسپری ماده ضد عفونی کننده مانند فرمالین بر روی سطوح اعم از آسفالت شده وبتونی الزامی است وآهک پاشی سطوح غیر قابل شستشوی محوطه مرغداری پس از انتقال لوزم وتجهیزات مرغداری به داخل سالنها با آب آهک تازه انجام پذیرد .

برای کنترل پرندگان وحشی نسبت به نصب توری درپنجره هااقدام نمایید وتمامی قسمتهای دیوارها و سقف رادرصورت وجودسوراخ تعمیر نمایید در مرحله آخروپس ازریختن بستروقبل ازجوجه ریزی   داخل سالن را با استفاده از مخلوط پرمنگنات و فرمالین  بصورت گاز ضد عفونی نمایید  این عمل در صورتی موثر خواهد بود که سالن را کاملاً بسته وکلیه منافذ وسوراخها را مسدود نمایید.

قبل از رسیدن جوجه ها مخزن آب را با آب تمیز وتازه پر کرده وامکان دسترسی به آب را در طول ۲۴ساعت اولیه فراهم نمایید هیتر ها را  نیز روشن کرده تا  دمای مناسب برای جوجه فراهم گردد و کلیه حوضچه های ضدعفونی رابا محلول ضدعفونی کننده تازه پرنمایید . درانتخاب جوجه نیزدقت کافی را بکار برده وپس از کسب اطلاعات لازم نسبت به خرید جوجه اقدام نمایید.

در رابطه با استفاده گاز فرمالین + پرمنگنات جهت ضد عفونی رعایت نکات ذیل ا لزامی است :

۱-استفاده از لباس کار – ماسک ودستکش مناسب

۲- قبل ازشروع عملیات ضدعفونی با فرمالین کلیه درب ها ،پنجره هاومنافذ را ببندیدتا امکان خروج گاز وجود نداشته باشد

۳- میزان حداقل مصرف پرمنگنات ۱۰ گرم وفرمالین ۲۰سی سی برای هر متر مکعب حجم سالن بوده وحداقل حرارت سلن کمتر از ۲۵ درجه سانتیگراد ورطوبت نسبی ۶۵ درصد نباشد .

۴- دقت شود که ابتدا پرمنگنات را در ظرف ریخته وسپس فرمالین را به آن اضافه نمایید

۵- درب وپنجره ها بعد از ۲۴ ساعت باز کرده وقبل از اینکه وارد سالن شوید تهویه را  روشن نموده تا دود خارج شود.

 

 

 

نکات  فنی در احداث سالن های مرغداری گوشتی
نگرشی به روند رشد طیور گوشتی در دهه های گذشته :
درسال 1364 = 2کیلو درمدت 7 هفته
درسال 1374 = 2 کیلو در مدت 6 هفته
درسال 1384 = 2 کیلو در مدت 5 هفته
درسال 1394 = 2 کیلو
مبین این امر است که در چند دهه اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای در عملکرد طیور، به ویژه جوجه های گوشتی صورت گرفته است که این امر ناشی از بهبود عوامل مدیریتی (استفاده از افراد مجرب و با دانش بالا در صنعت )، تغذیه ای، ژنتیکی، بهداشتی و بکارگیری فن آوری نوین در صنعت طیور می باشد.
بمنظور رسیدن به حداکثر توان ژنتیکی سویه های امروزی باید با نگاهی تازه و متفاوت به صنعت طیور نگریست. زمانی می توان به بیشترین عملکرد و بازده دست یافت که بتوان تمام نیازهای پرنده را به طور دقیق و بموقع تامین نمودو در راستای این برآورد نیاز,  یکی از موارد مهم عوامل تأثیرگذار بر تولید را که تأسیسات و تجهیزات می باشد نباید از نظر دور داشت . همانگونه که شاهد می باشیم راندمان تولید در فصول مختلف سال از نوسان و راندمان معنی داری برخوردار میباشد و این امر به جهت تامین نیاز سالنهای مرغداری در شرایط و زمانهای خاص با اقلیمی مشخص می باشد. بعنوان مثال به هیچ عنوان نمی توان تراکم جوجه ریزی را در فصول مختلف سال حفظ نمود چرا که حداکثر های پیش بینی شده در سالنها از نیاز واقعی سالنها کمتر یش بینی گردیده و تامین نیاز پرنده صورت نمی پذیرد. از طرفی افزایش روز افزون هزینه های نیروی انسانی و انرژی و همچنین چالشهایی که با کثرت استفاده از نیروی انسانی بروز می نماید، اهمیت استفاده از تأسیسات و تجهیزات نوین را چندین برابر نموده است.
تفاوتی که بخش طیور با سایر بخشهای کشاورزی دارد هزینه های بالای تاسیسات وتجهیزات در آنها میباشد. در سنوات قبل از 1340 که مرغ بصورت صنعتی وارد کشور گردید سالنهای مرغداری با تبعیت از سالنهای پیشنهادی مشاوران خارجی بنا شده و سیستم تهویه و تجهیزات آنها بر اساس شرایط دیکته شده از سوی افرادیکه با شرایط کشورمان آشنایی بالایی ندارند ارائه گردیده است. البته نباید از نظر دور داشت که اطلاعات آن مقطع زمانی بسیار متفاوت با این مقطع زمانی میباشد و نیاز پرنده در آن مقطع با توجه به اطلاعات آورده شده در ابتدای مقاله نیز تفاوت فاحشی با جوجه های گوشتی امروز داشته است. بررسی بر روی ابعاد سالنهای مرغداری نشان می دهد، همیشه مرغدارانی که سالن های بزرگ داشته اند از سود بالاتر نسبی برخوردار بوده و جزء موفق ترین افراد صنعت بوده اند. واقعیت این است که با افزایش ابعاد سالن ها، هزینه تولید به ازاء هر متر مربع کاهش می یابد.
سالنهای بنا شده مرغداری که قبلا بنا گردیده است غالبا به طول 96 متر و عرض 12 متر بنا گردیده که بسته به نوع سیستم تهویه با یک طول و یا دو نیم سالن چهل و پنج متری ملاحظه میگردد . هرچند سالن های بزرگ موجب افزایش بازده و کاهش هزینه تولید می شوند، با این حال استفاده از آن ها بستگی به عواملی همچون بکارگیری تجهیزات پیشرفته جهت فراهم نمودن نیازهای مرغ، ملاحظات کارشناسی و مهندسی هنگام ساخت سالن ها، سیستم های گرمایشی و تهویه مورد استفاده و فراهم آوردن امکان مدیریت این سالن ها دارد.
هزینه ساخت خود سالن تنها بخشی از کل هزینه است و سایر هزینه های مربوطه نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. جهت مشخص شدن این موضوع بهتر است مقایسه ای را بین دو سالن با سیستم دستی ( آبخوری آویز اتومات – دانخوری سینی و سطلی – تهویه عرضی یا طولی ) و سیستم تمام فول ( آبخوری نیپل – دانخوری بشقابی – مه پاش – پد و پنجره اینلت) انجام دهیم.

 

 

مقایسه نکات ظرفیت ، ابعاد ، تهویه و سیستمهای گرمایشی در سالنهای اتومات و دستی :

1- فضاي مورد نياز پرورش و ظرفیت

الف - فضاي مورد نياز مرغ گوشتي صنعتي در سيستم پرورش سالنهاي باز در بستر و سالن با دانخوري دستي يا اتوماتيك يك متر مربع فضاي مفيد به ازاء 9  قطعه مرغ
ب – فضاي مورد نياز مرغ گوشتي صنعتي در سيستم پرورش سالنهاي بسته در  بستر و يا سالن با دانخوري دستي يا اتومات زنجيري  10 قطعه مرغ  در يك متر مربع فضاي مفيد به ازاء (شرايط موجود واحد هاي داراي پروانه)

ج -  فضاي مورد نياز مرغ گوشتي صنعتي در سيستم پرورش سالنهاي بسته در بستر و سالن با دانخوري اتوماتيك بشقابي – آبخوري نيپل به ازاي يك متر مربع فضاي مفيد 5/1 عدد آبخوري – سيستم خنك كننده پد سلولزي متناسب با ظرفيت سالن – سيستم مه پاش طولي – سيستم هيتر استاندارد و سيستم تهويه تونلي در سالنهاي كمتر از 45 متر و تهويه تركيبي در سالنهاي بالاتر از عرض 12 متر و طول 45 متر به ازاء هر متر مربع مفيد سالن  15  قطعه مرغ ( شرايط موجود واحد هاي داراي پروانه)- ميزان فضاي مورد نياز ساير ابنيه در مرغداريهاي گوشتي بر اساس 20 و نهايتا  25 درصد فضاي پرورش - در سالنها ي رديف الف تهويه بصورت طبيعي انجام ميگيرد و در صورت وجود هواكش در سالن كاربرد آن جابجايي هواي زير سقف ميباشد .

فضاي مورد نياز با توجه به شرايط كشورمان در خصوص سن و وزن پرورش اعلام گرديده است و جهت بهره برداري بيشتر جدول زير كه از كتاب راهنماي كامل پرورش طيور اقتباس گرديده عينا منعكس ميگردد :

آنچه ميبايست در تعيين ظرفيت سالنها در عمل مورد توجه قرار  گيرد وزن نهايي مرغ و مقدار برداشت وزن زنده از واحد سطح مي باشد. لذا با توجه به شرايط كشورمان و جوجه ريزي بالاتر از ظرفيت و بعضا ماندگاري مرغها بيشتر از 45 روز لازم است پيش بيني لازم صورت پذيرد.
-در سالنهای با سیستم پرورشی تمام اتومات ظرفیت اعطایی از سوی وزارت جهاد کشاورزی پانزده قطعه در متر مربع میباشد و در سایر سالنها که فاقد تجهیزات لازم بوده و غیر اتومات میباشند ظرفیت 10 قطعه در متر مربع اعطا میگردد.

2- ابعاد

مسئله مهم در زمینه احداث سالن های بزرگ توجه به سیستم تهویه و گرمایشی سالن ها می باشد.اکثر سالن هایی که در ایران به صورت تونلی ساخته می شوند دارای طول کمتر از 50 متر و عرض حدود 12 متر هستند تا در فصول سرد، دارای هوای یکنواختی باشند. با این وجود در این سالن ها نیز هنوز دمای سالن یکنواخت نیست، ضمن اینکه در محل ورود هوا یعنی ابتدای سالن معمولا هوای تمیز و در قسمت خروجی، هوای آلوده با گاز بالا وجود دارد . در این سیستم اختلاف دما در دو قسمت سالن می تواند بیش از 5 درجه سانتیگراد باشد در حالیکه در شرایط مطلوب این مقدار باید کمتر از 2 درجه باشد. در صورتی که طول سالن بیشتر از مقدار مذکور باشد شرایط وخیم تر می شود. بدیهی است تفاوت وزنی مرغ در قسمتهای مختلف سالن به عینه مشاهده میگردد که خود تاییدی بر تفاوت شرایط سالن میباشد . بدین منظور در سالن های بزرگ از دریچه های ورود هوا (inlet) بر روی دیوار استفاده میگردد که این دریچه ها دارای ابعاد متفاوت و تعداد آنها برای سالن با توجه به ابعاد سالن و ابعاد دریچه اینلت متفاوت می باشد.

 

نمونه دریچه ورود هوا

در هوای سرد، سیستم تهویه تونلی از کار افتاده و هواکش های حداقل، به همراه دریچه های ورود هوا عمل تهویه را انجام می دهند. دریچه های ورود هوا بر اساس فشار استاتیک سالن کار می کنند و نیاز به فن آوری بالایی دارند.
در این سیستم با استفاده از ورودی های هوا و با تنظیم فشار منفی سالن، سرعت و مسیر جریان هوا درسالن قابل تنظیم است. به علت اینکه هوای ورودی با هوای گرم نزدیک سقف ترکیب می شود هوای گرم نزدیک سقف بر روی سر پرنده ها منتقل شده و در نتیجه در مصرف سوخت صرفه جویی می گردد. همینطور با افزایش دمای هوای ورودی قابلیت نگهداری رطوبت آن افزایش یافته و رطوبت نسبی هوا کاهش می یابد و بدین ترتیب موجب کاهش رطوبت بستر می شود.

 

طریقه مخلوط شدن هوا در سالنها با پنجره اینلت

تفاوت درجه حرارت در قسمتهای مختلف زیر سقف - ورودی و وسط سقف

بدیهی با اجرای سیستم تهویه ترکیبی ( ورودی هوا طولی و عرضی توام ) می توان سالن با ابعاد متفاوتی بنا نمود در سایز اقتصادی در بنای این سالنها ابعاد 15*70 میباشد که کمترین هزینه را برای احداث و دریافت ظرفیت 15000 قطعه مرغ گوشتی در بر خواهد داشت.
سالنهای با سیستم تهویه عرضی هم میتوانند با عرض 9 تا 10 متر و طول حتی بیش از 150 متر بنا گردد ولی به جهت راندمان پایین سیستم گرمایشی و عدم امکان کنترل مناسب شرایط سالن و بروز نقاط کور درسالن و .... توصیه نمی گردد.
امروزه بیشتر سالن های جدید بیشتر مرغداران با توجه به کسب اطلاعت بیشتر از عملکرد سالنهای با سیستم تهویه ترکیبی به سمت و سوی ساخت این سالنها روی آورده اند و سیاست دولت در راستای طرح هدفمندسازی یایانه های انرژی نیز به این سمت و سو می باشد.
ارتفاع در سالنهای مرغداری نیز یکی از نکاتی است که باید توجه خاص به آن نمود و در سالنهایی که به روش بستر پرورش مرغ صورت پذیرد ارتفاع 2.5 متر برای کنار سالن مرغداری مناسب می باشد.
در زیر مقایسه برآورد هزینه ساخت یک سالن ده هزار قطعه ای با سیستم تمام اتومات و سیتم دستی آورده شده است.

 

راه‌اندازی یک مرغداری ۲۰ هزار قطعه‌ای چقدر تمام می‌شود؟
 
یک واحد صنعتی قبل از هر چیز به امکانات سخت‌افزاری نیاز دارد؛ یعنی این که باید زمینی برای آن فراهم کرد و پس از آن است كه ساختمان‌ها یا سوله‌های آن طراحی و ساخته می‌شود. هر واحد صنعتی نیاز به امکانات ضروری همچون آب، برق و گاز دارد که بسته به این که واحد صنعتي در یک شهرک صنعتی احداث شود یا این که در خارج از شهر باشد، متفاوت است.

به گزارش كسب و كار، ابزارآلات گرمایشی و سرمایشی و تکنولوژیک (ماشین آلات) که قلب تولید یک واحد صنعتی هستند، از دیگر ملزومات احداث آن است. همه این امکانات بسیار هزینه‌بر هستند و عدم تهیه هرکدام از آنها ایجاد واحد صنعتی را متوقف می‌کند. هر چند قبل از عملیات کلنگ‌زنی، نیاز به گرفتن مجوزهایي است که در بعضی واحدها هزينه كسب آنها بسیار زیاد است. مثلا مجوز یک واحد مرغداری صنعتی ۲۰ هزار قطعه‌ای ۲ تا ۳ میلیون تومان هزینه دارد.

تهیه زمین، اولین گام
هر واحد صنعتی بسته به نوع تولید و حجم تولیدات، به مقداری زمین نیاز دارد. به عنوان مثال اگر کسی بخواهد یک واحد مرغداری صنعتی احداث کند، حتما باید در خارج از شهر زمین تهیه کند و دیگر اینکه به مراجعه‌کنندگانی که کمتر از ۱ هکتار زمین داشته باشند، اصلا مجوز داده نمی‌شود. ۱ هکتار زمین در اطراف یک شهرستان، حداقل ۴۰ میلیون تومان هزينه دارد. البته اين هزينه در استانی مانند تهران، بسیار بیشتر است. در یک هکتار زمین می‌توان یک واحد مرغداری ۲۰هزار قطعه‌ای راه‌اندازی کرد. البته زمین اگر ناهموار باشد، باید هزینه‌ای هم برای مسطح کردن آن متقبل شد. زمین‌هاي کشاورزی، مسکونی یا بایر هم هر كدام قيمت متفاوتی دارد.

تأمین برق و آب
واحدهای صنعتی معمولا در خارج از شهر احداث می‌شوند و ممکن است زمینی که خریداری شده، با نزدیک‌ترین تیر برق فاصله زیادی داشته باشد. در چنين وضعيتي باید برای وصل کردن واحد صنعتی به شبکه برق، هزینه زیادی متحمل شد که این هزینه تماما از جیب سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. قبل از هر چیز باید تیرهای برق و کابل و سیم و دیگر ملزومات را خرید. به عنوان مثال برای هر صد متر یک تیر برق نیاز است که اگر مثلا واحد صنعتی ۴۰۰ متر با شبکه برق فاصله داشته باشد، ۴ تیر برق نیاز است که با سایر هزینه‌ها در حدود ۴۰ میلیون تومان هزينه دارد. حالا تصور کنید که برای یک واحد مرغداری که خارج از شهر است، چقدر هزینه باید کرد؟ نکته‌ای که درباره مرغداری وجود دارد این است که این واحدها حداقل باید ۱ کیلومتر از واحد همجوار فاصله داشته باشد؛ پس نمی‌توان دو واحد با هم هزینه اتصال یا کشیدن برق را متحمل شوند. در اینجا باید سعی شود که چند واحد که لزوما مرغداری نیستند، از یک مسیر برق مشترک استفاده کنند.

البته در شهرک‌های صنعتی، دیگر چنین مشکلی وجود ندارد و قبلا شرکت آن را وصل کرده است که همین امر مي‌تواند یک مزیت باشد. هر واحد صنعتی به آب هم نیاز دارد که اگر از طریق لوله‌کشی شهری بتوان به دست آورد، هزینه آن بسیار پایین‌تر است و باید فقط هزینه لوله‌کشی را داد و یا عوارضی هم پرداخت کرد؛ اما معمولا واحدها برای تهیه آب به حفر چاه اقدام می‌کنند که گرفتن مجوز چاه بسیار سخت است و در بسیاری از مناطق به خصوص مناطق مرکزی کشور، به علت پایین بودن سفره‌های زیرزمینی مجوزداده نمی‌شود. کندن چاه برای یک واحد مرغداری در استانی مثل اصفهان، نزدیک به ۱۰ میلیون هزینه برمی‌دارد.

سوله و انبار؛ هزینه گل‌درشت
هر واحد صنعتی احتیاج به یک یا چند سوله دارد که یکی از هزینه‌بردارترین مراحل احداث واحد صنعتی است. البته این هزینه باز هم بسته به نوع تولید و این که ارتفاع سوله و مساحت آن چقدر باشد، متفاوت است. یک واحد مرغداری ۲۰ هزار قطعه‌ای احتیاج به ۲ سوله حدودا ۴۵ در ۱۵ متري دارد که برای ساخت هر کدام از آنها حداقل باید ۱۳۰ ميليون تومان هزینه کرد. علاوه بر سوله‌ها باید برای واحد صنعتی یک یا چند انبار در نظر گرفت که معمولا هزینه آن از سوله کمتر است. یک انبار مناسب برای یک مرغداری که مساحتی حدود ۱۲ در ۲۶ متر داشته باشد، نزدیک به ۷۰ میلیون تومان هزینه برمی‌دارد.کیوسک نگهبانی یا اتاق استراحت کارگران و یا کارفرما نیز، هزینه‌ای ایجاد می‌کند که معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان می‌شود.

سوخت و انرژی

سوخت از جمله مهم‌ترین ملزومات یک واحد صنعتی است و با توجه به هدفمند کردن یارانه‌ها این روزها بسیار پرهزینه شده است. البته بسته به این که از گازوئیل، گاز یا سوختی دیگر استفاده کرد، هزینه‌ها هم متفاوت خواهد بود. در یک واحد مرغداری اگر سوخت گازوئیل باشد، باید قبل از هر چیز یک تانکر خرید و قيمت یک تانکر ۳۶ هزار لیتری این روزها ۵ میلیون تومان است. در زمستان طبیعی است که میزان مصرف سوخت بالاتر می‌رود، اما برای هر دوره ۵۵ روزه ۳۶ هزار لیتر گازوئيل کافی است. اگر از گاز استفاده شود، باید ملزومات گازکشی فراهم شود. در مجموع هزینه گازکشی نزدیک به ۳۰ میلیون تومان است. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد، این است که درست است که هزینه گازکشی بسیار بیشتر است، اما برای سال‌ها می‌توان از آن استفاده کرد و به نظر می‌رسد که استفاده از گاز در طولانی مدت بسیار به‌صرفه‌تر باشد.

ابزار و ماشین‌آلات :

ابزارآلات و ماشین‌ها عناصر مهم و اصلي توليد در يك واحد صنعتی هستند. در واحدهای صنعتی که بیشتر بر ماشین تکیه دارند - مثل یک کارخانه آرد یا هر تولیدی دیگر- طبیعی است که این امر مهم‌تر است. در یک واحد مرغداری یک آسیاب برای خرد کردن دان و یک میکسر و بالابر نیاز است که در مجموع ۱۰ میلیون تومان خرج دارد. همچنین ماشین‌های سرمایشی و گرمایشی هم مورد نیاز است تا دمای محیط واحد زیاد دچار تغییر نشود. در یک واحد مرغداری مثلا به ۸ فن ۱۲۰ در ۱۲۰برای هر سوله، و هم چنین یک فن ۶۰ در ۶۰ نیاز است که در مجموع ۱۵ میلیون تومان هزینه برمی‌دارد. هزينه آب‌خوری و دان‌خوری‌های اتوماتیک نزدیک به ۳۰ میلیون تومان است. هزینه دیگری که یک واحد صنعتی حتما باید متحمل شود، مربوط به حصارکشی اطراف مجموعه است که بستگی به نوع مصالح (آجر، بلوک یا دیوار آماده) به کار رفته دارد. اگر از آجر استفاده شود، معمولا برای ۲هکتار ۳۰ میلیون تومان تمام می‌شود.

 

 

تکمیل کار:

بعد از احداث واحد صنعتی، برای پیش‌برد روند تولید، به یک سرمایه در گردش نیاز است که در یک واحد مثل مرغداری که بازگشت سرمایه سریع‌تر است و هر دو ماه یک بار صورت می‌گیرد، به حداقل ۱۵۰ میلیون تومان سرمایه نیاز است که معمولا خرج خریدن جوجه یا دان و سایر هزینه‌های جاری می‌شود. البته نکته‌ای که در اینجا باید ذکر شود این است که نیروهای انسانی و کارگران واحد صنعتی را نیز باید در نظر گرفت که بخش اساسی تولید هستند. در یک واحد مرغداری مکانیزه، حداقل به ۲ کارگر نیاز است که ماهیانه ۷۰۰ هزار تومان به آنها پرداخت می‌شود. در مجموع می‌توان گفت که برای احداث یک واحد مرغداری صنعتی ۲۰ هزار قطعه‌ای، بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان هزینه لازم است که اگر سرمایه در گردش را هم به آن اضافه کنیم ۶۰۰ تا ۶۵۰ میلیون می‌طلبد.

نتیجه گیری:

1) احداث سالنهای بزرگ با سیستم تمام اتومات مقرون به صرفه تر از دیگر سالنهای با سیستم دستی میباشد و میتوان علاوه بر فراهم نمودن زمینه دریافت افزایش راندمان تولید ، تا 25 درصد در هزینه های ساخت و ساز و احداث سالنها صرفه جویی نمود .
2) یکی از مشکلات موجود در سالنهای مرغداری که عمدتا باعث بروز سکته و آسیت در سنین بالای چهار هفته در مرغان گوشتی میگردد بحث تامین هوای ناکافی در سالنها است که با اعمال صحیح طراحی و اجرای سالنهای با سیستم تهویه ترکیبی و نوین که پیشنهاد گردیده است میتوان آنرا برطرف نمود .
3)اجرای سالنهای اتومات علاوه بر بالا بردن راندمان تولید و کاهش ظریب تبدیل نیاز به کارگر کمتر و تردد کمتر کارگر در سالن داشته و هزینه کارگری و معضلات آنرا را به کمتر از یک چهارم تقلیل خواهد داد و براحتی میتوان یک سالن 15000 قطعه ای را با یک کارگر مدیریت نمود  .
4) هزینه سوخت در سالنهای با سیستم تهویه ترکیبی به جهت بازیافت انرژی از زیر سقف سالن تا هفتاد درصد کاهش می یابد مشروط بر اینکه ایزولاسیون سالن رعایت شده و ابعاد سالن نیز مناسب پیش  بینی گردد .
5) با توجه به سیستمهای تحت وب و یا سامانه های تلفن همراه میتوان کلیه شرایط اعمال مدیریت در سالنهای مرغداری را به صورت اتومات از راه دور و حتی بدون نیاز به بودن مدیر فارم در مرغداری مدیریت نمود .

پایان