بورس كالا بازاری متشكل و سازمان يافته‌ است كه در آن به طور منظم كالا يا كالاهاي معيني با روش هايي مشخص مورد معامله قرار مي‌گيرند . معمولا در اين بازار تعداد زيادي از عرضه‌كنندگان، كالاهاي خود را به خریداران عرضه مي نمايند.هرچند از نظر تئوري طبقه‌بندي‌هاي متعددي براي بورس كالا وجود دارد؛ اما با گسترش بازارها، عملا چندين نوع ازنظام هاي اقتصادي بورس كالا در قالب يك تشكل متمركز قرار گرفته است. به طور معمول بورس‌هاي كالايي را در کنار بورس‌هاي اوراق بهادار تعريف مي‌كنند. رسم است كه كالاهاي خام و فرآوري ‌نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و... در بورس كالا داد و ستد ‌مي شوند.

توجه:
نحوه خرید و فروش در بورس کالای ایران در مقاله زیر آمده است: نحوه خرید و فروش در بورس درحال حاضر زمينه هاي فعاليت بورس كالای ایران عبارتند از :
• فلزات و مواد معدني (كاني هاي فلزي)
• محصولات شیمیایی و پتروشيمي
• محصولات كشاورزي
• معاملات آتی ( Future )

اهداف و مزاياي بورس كالا
بي شك از مهمترين اهداف تاسيس بورس كالا ايجاد بازاري قانونمند، شفاف سازي معاملات و قيمتها ، حذف واسطه گريهاي غيرضروری و مبادله آزاد كالا بين عرضه كنندگان و تقاضا كنندگان است. حضور مستمر نهادهاي نظارتي ، توليدكنندگان، مصرف‌ كنندگان و تجار به همراه حضور كارشناسان و ناظران ، بازاري شفاف و عاري از خلل در روند عرضه و تحويل كالا را نويد مي دهد. در واقع خريداران و فروشندگان در بورس كالا با خيالي آسوده ازخريد و فروش خود ، از مزاياي مترتب بر قوانين و مقررات حاكم بر بورس برخوردار مي‌شوند.

مهمترين اهداف بورس كالا را مي توان به شرح زير خلاصه نمود:

• ايجاد بازاري منسجم ، سازمان يافته و قانونمند براي تسهيل داد و ستد نقدي و آتي كالا ، که در آن قيمت ها به صورت شفا ف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف مي شود.
• سامان دهي بازار كالاهاي خاص نظير محصولات فلزی کشاورزي ، انرژي و پتروشيمي از طريق مكانيزم اجرائي ناظر بر تعهدات و منافع طرفين معامله.
• كشف قيمت كالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نياز بازار.
• حذف واسطه گري و واسطه هاي غيرضروري در معاملات و خريد و فروش مستقيم بين فروشنده و خريدار.
• كاهش نوسانات مخل بازار و امكان انتقال ريسك.
• كاهش ريسک بين فروشنده و خريدار به دليل اجراي عمليات از طريق اتاق پاياپاي.
• امكان انجام معاملات نقدي و آتي كالا با استفاده از ابزارهاي مناسب .
• فراهم سازي تسهيلات مالي براي خريد و فروش.
• تحليل آماري وضعيت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پيش‌بيني نوسانات بازار كالاها به منظور كمك به طرفين معاملات در برنامه ريزي و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از يک بازار سنتي به سمت بازار مدرن سرمايه و کالا و تعامل بهتر و قوي تر با بازارهاي بين المللي.
• استفاده از مكانيزم فروش سلف در جهت كسب نقدينگي براي بنگاه هاي توليدي
• استفاده از مكانيزم معاملات آتي در جهت كاهش ريسك بازار و نيز رونق بخشيدن به بازار كالا و حفظ منافع توليد كنندگان و مصرف كنندگان

به طور كلي، مراجعه كنندگان به بورس كالا را مي توان در دو دسته بندي جداگانه قرار داد:

• دسته اول كساني هستند كه مي‌خواهند از ريسك نوسان كاذب قيمت ها در امان باشند و در واقع بورس‌هاي كالا، به عنوان خطرپوش شناخته مي‌شوند، مانند توليدكنندگان كالا، مصرف‌ كنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول كساني هستند كه از نوسانات قيمت استفاده كرده و سود خود را حداكثر مي كنند. در بورس‌هاي كالا، اين گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته مي‌شوند.

توليدکنندگان و بازرگانان مواد اوليه:

همواره يكي از بزرگترين مشكلات توليد كنندگان در ايران مشكل تهيه مواد اوليه به دليل عدم شفافيت بازار، نامعلوم بودن روند آتي قيمت محصولات و ناكارآمدي نظام تعيين قيمت و توزيع محصولات بوده است. ايجاد بورس كالا ، آهنگ نويد بخشي براي رفع مهمترين بخش از فرآيند عمليات يك واحد توليدي است.
توليدكنندگان مي توانند با استفاده از ابزارهاي داد و ستد در بورس ، در برابر نوسانات قيمت ايمن شوند و با خريد و فروش قراردادهاي سلف و آتي، ريسك قيمت را پوشش دهند. بازرگانان نيز مي توانند با همين روش با اطمينان خاطر بيشتري از قيمتهاي آتي براي صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصميم‌گيري نمايند.

مصرف‌كنندگان:

صنايعي که مواد عرضه شده در بورس كالا را به عنوان مواد اوليه خود دريافت مي نمايند، نقش بسيار مهمي در بازاربرعهده دارند. طبيعتا اين صنايع نيز براي برنامه ريزي توليد خود، تمايل دارند از خطرات ناشي از نوسان قيمتها ايمن شوند و با برآوردي مطمئن از قيمت تمام شده، به توليد اقتصادي بپردازند. براي اين گروه، بورس كالا مکان مطمئني براي خريد مواد اوليه، دريافت اطلاعات موثق در مورد روند قيمت‌ها و در نتيجه تضمين سود شرکت است.

سازمان‌هاي ناظر ، ارائه كنندگان خدمات جنبي و كارشناسان تحليل گر بازار:

هر چند اين نهادها و افراد به طور مستقيم در مبادلات شركت نمي‌كنند، اما وجود آنها در رونق يا امنيت بازار ضروري است. شرکتهاي بيمه، بانكها، انبارها، شركتهاي حمل و نقل، اتاق پاياپاي وكارشناسان تحليل گر از جمله ارائه دهندگان اين خدمات و تسهيلات هستند