مقدمه
مديريت ورزشي يكي از مديريتهاي جديدي است كه از چند دهه پيش در دانشگاههاي معتبر جهاني به عنوان يكي از گرايشها و تخصصهاي رشته تربيت بدني و علوم ورزشي در سطوح مختلف كارشناسي، كارشناسي ارشد و مقطع دكتري جايگاه ويژهاي براي خود يافته است. امروزه نگرش دانشگاهي و علميبه اين گرايش دستاوردها و يافتههاي پژوهشگران و متخصصان اين رشته ميباشد. مديريت ورزشي بيان سازماندهي، برنامهريزي، هدايت و كنترل فعاليتهاي ورزشي است و ورزش به عنوان پديده اجتماعي در ابعاد مختلف تاثيرگذار است. فلسفه وجودي مديريت در تربيت بدني بيانگر اين حقيقت است كه مقوله تربيت بدني و ورزش به عنوان يك تشكيلات گسترده و در عين حال پيچيده نياز به داشتن مديران ماهر و كارآمد در سطوح مختلف دارد. پس بنابراين وجود مديراني كارآمد و اثر بخش براي سازمآنها و بويژه سازمانهاي ورزشي امري بديهي و اجتناب ناپذير است.
هدف از اين تحقيق آشنايي با فرآيند مديريت در حيطه تربيت بدني و ورزش ميباشد.
تعريف ورزش
بيشتر مردم با تجربه و تمرين به معناي ورزش پي بردهاند همچنين از ديدگاه اكثر مردم، ورزش به مفهوم تفريح كردن است ولي در عين حال ممكن است نوعي كار (براي ورزشكاران حرفهاي) راهي براي استخدام شدن (تورهاي ورزشي) و يا نوعي تجارت (آژانسهاي بازاريابي ورزشي) به شمار آيد.
شنايدر و اشپرايترز (1989) ورزش را فعاليت جسميآدميكه تحت عنوان قوانين مدون انجام ميگيرد تعريف كردهاند.
نظر لوئي (1998) ديدگاه نوعي را با اين تعريف ارائه كرد كه ورزش بايد:
- سرشت بازي داشته باشد
- شامل پارهاي عناصر رقابتي باشد
- مبتني بر دلاوري جسميباشد
- شامل عناصري از مهارت، تدبير و بخت باشد
- نتيجه آن ناآشكار باشد
تعريف كاربردي ورزش
پيتر فلونيگ و ميلر با اين تعريف ورزش كه عبارت است از: هرگونه فعاليت، تجربه، فعاليتهاي شركتهاي تجاري در جهت ايجاد تناسب اندام تفريح فعاليتهاي قهرماني يا اوقات فراغت، تعريفهاي پيشين ورزش را گسترش داده و جامعتر ساختند. از ديدگاه آنها ورزش رقابتي است كه بر قوانين يا تجهيزات ويژهاي نياز ندارد، ورزش شامل فعاليتهايي مانند تمرين بدني، دويدن و حركات موزون كه در اينجا نيز به همان معنا به كار ميرود، است. يعني طيف گستردهاي از فعاليتهاي جسماني و فعاليتهاي تجاري مرتبط با آن را در برميگيرد.
تعريف مديريت ورزشي
مديريت ورزشي عبارت است از فرآيند تنظيم برنامهها و نظارت بر فعاليتهاي ورزشكاران.
اداره فعاليتهاي ورزشي سرگرم كننده و امكاناتي كه اين فعاليتها در آنها انجام ميشود نيازمند تواناييها و مهارتهايي است. سمتهاي اين بخش براي افرادي است كه بتوانند مسابقات را برنامهريزي كنند، نحوه كاركرد امكانات ورزشي را بدانند، بر بودجه امكانات ورزشي نظارت كنند. از مهارتها و تواناييهاي بسياري كه در حوزههاي تخصصي ساير رشته ها وجود دارد استفاده كنند.
مديريت ورزشي به 3 حوزه تقسيم ميشود:
1- مديريت مسابقه ورزشي
2- مديريت خطرات
3- مديريت مكانهاي ورزشي
1-مديريت مسابقه ورزشي
رويدادها در اين حيطه ميتواند يك رقابت يك رقابت ورزشي، اجراي يك سيرك يا اجراي يك اثر هنري مانند نمايشنامه، اجراي يك قطعه طولاني موسيقي يا برنامه حركات موزون ساز و آواز باشد. هر رويداد در اين حيطه موجوديت نمايشي خاص است.
مديريت موفق هر مسابقه نيازمند توجه به نكات زير است:
- استخدام و آموزش كاركنان - برنامهريزي جهت ارائه خدمات پزشكي و اورژانس
- مديريت خطرها - اجازه امكانات لازم
- مديرت آموزش و نحوه استفاده از نوشيدنيها - مديريت دفتر صندوق و امور مربوط به بليط
- مديريت خدمات غذايي
- حفظ و نگهداري ساختمآنها
- بازرگاني تبليغ و ارتباط عمومي
- حفظ صحيح اجازه نامه ها و گواهيها
- گفتگو جهت عقد قراردادها با حمايت كنندگان
- بازاريابي و فروش اقذام تازه
- مديرت جمعيت
- مديريت پاركينگ جمعيت
- ارزشيابي نتيجه نهايي
1-1 برنامهريزي زمان مسابقه:
برنامهريزي اين قسمت در بر دارنده تعيين نوع رويدادها، محل برگزاري و زمان برگزاري ميباشد.
هدف از ايجاد امكانات نوع و رويدادي كه در آن برنامهريزي ميشود را تعيين ميكند ممكن است در يك مجموعه چندين فضاي فعاليت وجود داشته باشد. كه در اين شرايط امكان برنامهريزي چند رويداد در يك محل و در يك زمان را فراهم ميسازد. بنابراين افراد مسئول برنامهريزي بايد به جزئيات توجه داشته باشند و ياداشتهاي دقيقي از محل تهيه كنند.
1-2 گفتگو و عقد قراردادها:
هنگاميكه يك رويداد به طور رسميبرنامهريزي شد اين رويداد ثبت ميشود. تا در زمان تعيين شده به اجرا در آيد. در اين مرحله گفتگوهاي مقدماتي هماهنگ كننده و حمايت كننده يا نماينده مسابقات انجام ميشود. در اين گفتگوها موضوع قرارداد مانند هزينه اجاره، امكانات و قيمتهاي بليطها تعيين ميشود.
1-3 ايجاد هماهنگي لازم:
پس از عقد قراردادها، هماهنگ كننده مسابقات طرح انجام فعاليتهاي اجرائي و ترتيب انجان آنها را براي هر يك از كاركنان طراحي خواهند كرد. اين روش وسيله طرح اجراي مسلبقات است. هدف ديگر اين روش ساختن ترتيب انجام كارها و مشخص ساختن زمان لازم براي انجام وظيفه يا كار مشخص است. با اين روش پيشرفت كارها با مشكلات با توجه به قرارداد اصلي روشن خواهد بود. در اين روش شرايط اغلب با مرور قرارداد و شرح وظايف مشكلات مرتفع ميشود.
1-4 اجراي مسابقه:
پس از برنامهريزي و پيش بيني اقدامات روز مسابقه از راه رسيده در ساعات تعيين شده روز برگزاري درها باز ميشود و جمعيت به داخل ميآيند و مسابقه شروع ميشود در اين زمان هماهنگ كننده رويداد متوجه ميشود كه او در برنامهريزي و همهنگي وقايع و مواردي مانند پاركينگ، توزيع جمعيت و روشهاي ارائه نوشيدنيها و كنتال جمعيت موفق بوده و مؤثر عمل كرده است.
2 – مديريت خطر
مديريت خطر يك عنصر پيوسته با هر عمل مرتبط با مديريت امكانات است و ما نميتوانيم اهميت وجود يك مدير خطر را ناديده بگيريم و مديريت خطر مدتهاست كه در صنعت بازرگاني مورد توجه است
فهرست زير حيطههايي را روشن ميكند كه مديران خطر در ورزش و مكانهاي اجتماع عموميروزانه در آنها حضور دارند:
• هدايت منطقه برنامههاي آموزشي: از علائم ساده و قابل فهم براي اعلام سياستهاي استفاده از امكانات توسط هواداران استفاده شده است
• براي كاهش مسئوليتهاي احتمالي همه چيز ثببت شده است
• از انجام فعاليتهايي كه خلل زياد و فايده اندك دارند خودداري گرديده است
• تمام امكانات و وسايل بازي بازرسي شده است
• اطمينان يابد كه نظرات كافي و صحيح انجام شده است
• اطمينان يابد تمام كاركنان آموزش ويژه و توانا هستند
• پيش بيني انجام اقدامات اضطراري و پزشكي صورت گرفته است
• راههاي تخليه اضطراري جمعيت مهيا و آماده استفاده است
• گزارش حوادث افراد صدمه ديده و نحوه تخليه جمعيت نوشته شده است
نكته: مديران مسابقات و مكانهاي ورزشي از يك مدير خطر تمام وقت استفاده ميكنند.
2- مديريت مكانهاي ورزشي:
مديريت مكانهاي ورزشي فرآيند برنامهريزي اجرا، هماهنگي و ارزشيابي عمليات روزانه يك مكان ورزشي است. مفهوم مهم در مديريت امكانات درك چگونگي انجام موفق اين رويدادهاست كه بستگي به مالكيت امكاتات دارد. بسياري از امكانات ورزشي داراي مالكيت خصوصي هستند كه توسط يك فرد يا شركت اداره ميشود. نمونه اينگونه مكانهاي ورزشي در اكثر نقاط جهان وجود دارد.
وظايف عموميمديريت ورزش
o مكاتبات
* مديريت اطلات نگارش * پيش برد اطلاعات * نگه داشتن يادداشتهاي بازي و آمارها
* مصاحبه * تشويق * تبليغ * تامين بودجه
o سخنراني در مجامع:
* دانش علم و تمرين و ورزش راهناميي تمرينها * امتحان و ارزشيابي * تجويز تمرين
* طراحي * برنامههاي فعاليت * پايش برنامههاي فعاليت
* مربيگري بدن سازي * هماهنگ سازي ورزش * مشاوره
o ثبت مدارك ارتباط جمعي:
* مديريت سازمان بودجه بندي * حسابداري * همانگ سازي
* مديريت پرسنل * مديريت امكانات * كنترل
* هدايت * ارزشيابي * راهنمايي
• تاريخچه ورزش حرفهاي
ريشههاي ورزش حرفهاي را ميتوان از يونان باستان دنبال كرد جايي كه بازيهاي المپيك در سال 776 قبل از ميلاد آغاز شد. در آن زمان گروهي از ورزشكاران حرفهاي به نام « اتلتاي » وجود داشت اين ورزشكاران مرداني بودند كه حقوق خوبي دريافت ميكردند و از ميان سربازان ارتش به خدمت گرفته و به طور اختصاصي براي مسابقات خشن وجدي آن زمان تربيت ميشدند. ورزشكاران درقبال شركت در رقابت و برنده شدن اغلب پاداشهايي به شكل جوايز يا پول دريافت ميكردند. بيس بال اولين ورزشي است كه رشته ورزشي تيمياست كه حرفه ها را به كار گرفت. بعد از بيس بال حاكي و بعد از ان فوتبال و بعد از آن بستكبال به وجود آمد ورزش حرفهاي تيميبيش از صد سال است كه بوجود آمده است آغاز فعاليت حرفهاي زنان 100 سال است كه بوجود آمده است.
جنبههاي خاص ورزش حرفهاي 4 ويژگي خاص دارد كه ان را از ساير منابع جدا ميسازد:
1- وابستگي يكديگر 2- ساختار تشكيلات ارتباطهاي كار
3- مديريت 4- نقش تلويزيون از جمله اين ويژگيهاست
• مهارتهاي مديريت
مقوله مديريت در قلمرو ورزش داراي نقش حساس تر و مهمتر از موقعيت مربيگري است
مدير لايق و كارآمد شخصي است كه مافوق قدرت قانوني خود ميتواند بر افراد تاثير بگذارد. مدير يعني فردي كه از ورزشكاران خود بيش از حد انتظار دارد. چرا كه او با تاثير گذاري بر ورزشكاران موجب ميشود كه آنها سخت تر و فعال تر تلاش كنند
مربي در مقام و موقعيتي قرار دارد كه ميتواند براي ورزشكاران خود تصميمات ميژهاي اتخاذ كند به بيان ديگر مربي فردي است كه براي اداره تيم داراي قدرت قانوني است اما اين موضوع بيانگر اين حقيقت نيست كه شخص به صرف مبي بودن به طور خودكار مديري مؤثر و شايسته نيز باشد.
نكته: يك مربي در صورتي يك مدير شايسته خواهد بود كه مهارتهاي لازم براي مديريت و رهبري ورزشكاران را داشته باشد. در اين حالت متوجه خواهد شد كه پيشرفت قابل توجهي در اثر بخشي و كيفيت مربيگري خود كسب كرده است.
• نظريههاي عموميدر مديريت و رهبري
1- نظريه مبتني بر خصايص مديريت رهبري
بر اساس باورهاي عمومييك مدير يا رهبر ميبايد داراي خصيصه هوشي و ذكاوت، قاطعيت، جذبه، شجاعت و قدرت و اعتماد به نفس و از هر لحاظ كامل باشد
نظريه مبتني بر خصوصيات مديريت به دليل محدوديتها ي ذاتي علل نامبرده ذيل موقعيت خود را از دست داده است.
* اين خصوصيات احتياجات ورزشكاران يا افراد پيرو را ناديده ميگيرد
* اين خصوصيات اهميت نسبي ويژگيهاي ديگر را نميتواند به روشني بيان كند
*خصوصيات مورد نظر عوامل موقعيتي را ناديده ميگيرد
2- نظريههاي رفتاري مديريت و رهبري
در اين نظريه 2 ساختار مورد بحث است:
ساختار اوليه عامل تجربه
* ساختار اوليه: در حوزه مربيگري زماني است كه مربي در تلاش براي دستيابي به يك هدف، نقش تشكيلاتي خود را مشخص و آن را اجرا كند.
او هنگاميميتواند پايه اوليه را پايه گذاري نمايد كه طرحهاي تمريني خود را سازماندهي كرده باشد، مسئوليتها را واگذار كرده باشد ،راهبردهاي تهاجميو تدافعي تهيه و تنظيم كرده باشد و به طور كلي هدفهاي فردي و گروهي را بهبود و توسعه داده باشد.
* عامل توجه: به قابليت شما در حيطه مربيگري با وجود توقعات و انتظارات بالاي ورزشكاران در عين حال احترام، به عقايد و احساسات آنها گفته ميشود.
• بهترين نكتهاي كه در رابطه با نظريههاي رفتاري مديريت ميتوان گفت اين است كه اين تئوريها در مورد رفتارها، ايدههايي را به ما ميدهد كه ديگران در ارزيابي خود را از مديريت، خيلي مهم ميدانند
3- نظريه اقتصادي در مديريت و رهبري
براي افرادي كه ساهاست در زمينه مديريت مطالعه و تحقيق ميكنند اين موضوع روشن شده است كه پيشبيني مديريت و رهبري موفق، پيچيده تر از بررسي چند خصيصه رفتاري يا رفتار قابل ترجيح است. در هر صورت اين موضوع به نتايج ثابتي دست نيافته و منجر به تمركز نوري عوامل وضعي گرديد.
1- سبك مديريت دستوري
وجه تمايز اصلي سبك مديريت دستوري از ديگر سبكها در اين است كه مربي ساختار اوليه وظايف و فعاليتهاي ورزشكاران را تعيين و آنها را براي نيل به هدفهاي وظيفه راهنمايي ميكند. اين نوع مديريت و رهبري بسيار بر « وظيفه مداري » و « وظيفه گرايي » تاكيد دارد و نتيجه نهايي آن توسعه و بهبود مهارتهاي ورزشي است.
در اين سبك به عقايد و احساسات ورزشكاران كمتر عنايت ميشود.
* مربياني كه اين سبك را به كار ميبرند معولا تمايل دارند كه:
- هدفهاي اجرايي و ورزشكاران با تيمها را مشخص نمايند
- واگذاري مسئوليتها به ورزشكاران براي عملكرد ورزشي
-
- برقراري يك سلسه مراتب به طرز مفيد و مناسب
-
- هر ورزشكار را به صورت فردي و به منظور اجراي حركات ورزش آموزش دهند
-
- تمامياطلاعات و آموزشهاي ضروري را تهيه و تدارك نمايند
-
- از دو روش تشويق و تنبيه جهت كنترل رفتار ورزشكاران استفاده نمايند
-
2- مديريت و رهبري حمايتي
-
اين سبك مديريت يا رفتار دوستانه، در دسترس و با ملاحظه توصيف شده است. مربي در اين روش مردم گرا ميباشد و سعي دارد كه ورزشكاران خود را با روحيه شاد و با نشاط نگهدارد.
-
در اين سبك وظايف و فعاليتهاي اختصاصي بويژه توسعه مهارتها كمتر توجه ميكند. نظريههاي رفتاري و رهبري اينگونه مديران را به عنوان مدير « پر توجه » توصيف و مشخص نموده است
-
مربياني كه از سبك مديريت و رهبري استفاده ميكنند تمايل دارند كه:
-
- علاقه قلبي خود را به ورزشكاران نشان ميدهند
-
- با ورزشكاران در ضمن كار بيشتر مشورت ميكنند
-
- سعي ميكنند هماهنگي را در درون تيم برقرار سازند
-
- با ورزشكاران دوستانه رفتار ميكنند و در دسترس آنها باشند
-
- ورزشكاران را به ابراز احساسات و علايق خود تشويق نمايند
-
- بيشتر تاكيد بر ياداشتهاي مثبت داشته باشند تا عامل نتيجه
-
3- مديريت و رهبري مشاركتي:
-
اين سبك مديريت و رهبري را « مديريت تيمي» مينامند زيرا مربي نيز مانند ورزشكاران در قبول مسئوليتها شريك و سهيم است. دراين شيوه مربي با به كاربردن سبك دموكراتيك تلاش ميكند تا از اطلاعات و توان فكري ورزشكاران در روند اتخاذ تصميم استفاده نمايد.
-
مربياني كه از سبك مديريت و رهبري مشاركتي استفاده ميكنند كه تمايل دارند:
-
- به اعضاي تيم اجازه ميدهند تا در تعيين هدفها نظرات خود را ابراز كنند
-
- به ورزشكاران اجازه ميدهند تا در خصوص چهارچوب تمرينات عقايد خود را بين نمايند
-
- در ارتباط با مشكلات و اختلافات نظرات ورزشكاران به بحث و مذاكره ميپردازند
-
- شرايطي را ايجاد ميكنند كه ورزشكاران به ميزان پيشرفت فعاليتهاي ورزشي خود نظارت داشته باشند
-
- از سيستم تشويق كه چگونگي ان را تيم مشخص ميكند (و نه مربي به تنهايي) استفاده ميكنند
-
- در موفقيتها و شكستهاي تيم خود را شريك ميدانند
-
a. مديريت بين المللي
-
ورزش بين المللي چيست ؟
-
براي تعيين بين المللي بودن يك ورزش حداقل بايد 2 عامل مد نظر قرار گيرد:
الف: سطح يا ساختار: اقدامياست كه يك سازمان انجام ميدهد ودر آن به بينالمللي بودن فعاليتها تاكيد ميكند.
ب- محيطي كه در ان فرد يا سازمان در درون يك تشكيلات ورزشي مشغول فعاليت هستند
§ تاريخ ورزش بين الملل
برخي معتقدند كه بازيهاي المپيك تابستاني سال 1973 تولد انقلابي جديد در بازيهاي بين المللي است چندين رويداد مهم در اين سال خاص به وقوع پيوست كه اثر هميشگي بر صنعت و و ميعادگاههاي ورزش بين الملل باقي گذارد كشته شدن 9 شركت كننده در بازيها در دهكده المپيك حركت تازهاي را در برپايي مسابقات ورزش بين المللي ايجاد كرد و موجب شد شيوههاي امنيتي مسابقات المپيك و ساير بازيهاي بين المللي برا هميشه دستخوش تحول شود قوانين و تحولات پس از فروريختن ديوار برلين در سال 1989 تاثير گستردهاي برتعريف تازه حوزه ورزش بين المللي گذاشته است. فروپاشي اتحاد شوروي و آلمان شرقي بطور واقعي تعدادي از قوي ترين ماتهاي بازيهاي المپيك را از گردونه بازيها خارج ساخت و تعداد قابل ملا حظهاي از ملتهاي جديد را به خانواده المپيك اضافه كرد.
دانشگاهها و كالج ها هم اكنون در حال تدوين برنامههاي درسي براي مديريت ورزش در بازارهاي خارجي هستند اين كار را ميتوانيد با برنامه مديريت ورزشي خود هماهنگ ساخته و يا آن را با شركت در برنامه معادلات بين المللي كه از سئوي دانشگاه ها ممكن است برگزار شود هماهنگ سازيد ديگر اينكه نقش ورزش در بازارهاي اروپا با توجه به تغييرات گستردهاي كه در بازار ورزش اروپائي در حال روي دادن است هر روز اهميت بيشتري مييابد.
فلسفه مديريت و تدابيري كه در ورزش امريكاي جنوبي بكار گرفته ميشود شايد در خلق الگويي جديد در ورزش اروپا مؤثر باشد
همانند ساير رشته ها مانند حقوق، آموزش، پزشكي و تربيت بدني ،مديريت ورزشي نيز كماكان فرآيند حرفهاي شدن را طي ميكند.
فرآيند رشد و پيشرفت هر حرفهاي شامل شامل 3 برنامه مجزا است:
* مرحله اول: كسب مباني نظري مربوط به ان حرفه است كه اين خود شامل:
تصميم گيري براي انجام پژوهشهاي تجربي و تخصصات علمي، طي دورههاي تخصصي دانشگاهي در بخشهاي تخصصي و سمتهاي دانشگاهي و ارائه مدارك پيشرفته علمياست
* مرحله دوم:
مستلزم ايجاد خرد فرهنگي متمايز است. اين كار مشتمل است بر اجتماعي ساختن يا آموزش دادن كارشناسان آينده مانند خود شما
* مرحله سوم:حرفهاي سازي، شناسايي آن حرفه به وسيله جامعه است اين مرحله در بر گيرنده اين واقعيت است كه بسياري از افراد خارج از حرفه، يا كلا در سطح جامعه از وجود چنين حرفهاي آگاهي دارند كه شما بايد كارشناسان را در آن جامعه شناسايي نماييد
در جامعه كنوني ما متاسفانه به مقوله ورزش عنايت چنداني نشده است. اميد است روز به روز اين شناخت و آگاهي در اين زمينه رشد يابد و اهميت و ضرورت ان بر و بخصوص مسئولان رده فوقاني نظام آشكار گردد تا نابسامانيها و نارسايي ها بر طرف گردد در حال حاضر متاسفانه در زمينه مديريت ورزش منابع چنداني وجود ندارد و ميطلبد كه استادان و صاحب نظران مديريت ورزشي هر چه سريعتر آستين همت را بالا بزنند و كتابهايي را در اين زمينه تاليف و ترجمه نمايند كه تا اندازهاي جبران مافات شود و اين خلع چشمگير تا اندازهاي پر شود