اوراق مشارکت و اوراق قرضه

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط هاجر روزه دار

بازدید: 646

تفاوت اوراق مشاركت و اوراق قرضه چيست؟

اوراق قرضه اسنادي است كه طبق آن صادركننده اوراق به خريدار بدهكار مي شود. اين اسناد داراي سررسيد بوده و مبلغ آن در زمان سررسيد بوسيله صادركننده پرداخت مي شود. اين اوراق داراي برگۀ بهره بوده و بهره آن در فواصل زماني معين بوسيله بانكي كه نمايندگي صدور اوراق را دارد، پرداخت مي شود. انتشار اوراق قرضه يكي از روشهاي تأمين مالي هم در كوتاه مدت و هم در بلند مدت محسوب مي شود . اين اوراق را مي توان به صورت بي نام يا با نام و بدون وثيقه يا با وثيقه منتشر كرد. مهمترين عيب اوراق قرضه، هم براي صادر كننده و هم براي خريدار، خطر ورشكستگي بنگاه ، به دليل ناتواني در بازپرداخت اصل و بهره قرض است. در برخي كشورهاي اسلامي ، مخصوصاً ايران كه در آن قانون بانكداري بدون ربا اعمال مي شود، مشكل ديگري نيز براي اوراق قرضه وجود دارد كه كل ماهيت و عملكرد اوراق قرضه را زير سؤال برده و آن را به طور كلي نفي مي كند.

بنابراين بايستي ابزارهاي جايگزين اوراق قرضه طراحي و مورد استفاده قرار گيرد. ابزارهاي جايگزين اوراق قرضه علاوه بر داشتن همه مزاياي اوراق قرضه كه باعث استفاده گسترده از آن مي شود، بايد بتواند مشكل اساسي و ماهيتي آن را كه همان نرخ سود ثابت است، به درستي بر طرف كند، وگرنه نخواهد توانست جايگزين مناسبي براي اوراق قرضه باشد. اولين جايگزيني كه براي اوراق قرضه در ايران طراحي شده است اوراق مشاركت مي باشد.

اوراق قرضه اسنادي است که به موجب آن ناشر متعهد مي شود مبلغ معيني (بهره سالانه)را در فاصله های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و اصل مبلغ را در سر رسيد بازپرداخت کند.اوراق قرضه يک ابزار بدهی دراز مدت براي تامين مالي است وبا تعهدات مشخّصی همراه است.دارندگان اين اوراق برخلاف صاحبان سهام عادي،ادعای مالکيت يا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع وام دهندگان به ناشر هستند.آنها پول خود را به ناشر قرض مي دهند و در عوض بهره دريافت مي کنند و در سر رسيد اصل سرمايه خود را پس ميگيرند.

اوراق قرضه با سر رسيد مشخص که اين متداولترين اوراق قرضه است و فقط يک تاريخ سررسيد دارد. نوع ديگر ،اوراق قرضه سريالي است که تاريخ هاي سر رسيد متفاوت براي آن در نظر گرفته مي شود.براي مثال ،تاريخ سر رسيد يک ورقه قرضه با سر رسيد مشخص 20 ساله که در سال 1372منتشر شده است ، سال 1392 است.اگر همان ورقه قرضه به صورت سريالي باشد ممکن است 20تاريخ سررسيد سالانه از 1373تا 1392داشته باشد.در هر يک از اين سر رسيد ها ، نسبتی از مبلغ ورقه قرضه پرداخت مي شود.سررسيد عاملی براي تمايز بین سند و ورقه قرضه نیز هست. به طور معمول ،سند قرضه با سررسيد دو تا ده ساله منتشر مي شود در حالي که سر رسيد ورقه قرضه بيش از ده سال است.

ويژگي هاي اوراق قرضه

1- دارندگان اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به عنوان بستانکار ، حق دريافت اصل مبلغ اسمي و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعيين شده است. دارندگان اوراق قرضه هيچ گونه مالکيتي در شرکت ندارند و چيزي از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت ميشود-دريافت نمي کنند.

2 - اوراق قرضه داراي سر رسيد مشخصي است. برخي از اوراق در يک مقطع معين زماني سر رسيد مي شوند و برخي ديگر به تدريج سر رسيد مي شوند.

3 - معمولا اوراق قرضه داراي ارزش اسمي مشخصي است.

4 - اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود دارندگان اوراق قرضه در دريافت اصل و فرع سرمايه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اکر شرکتي چند نوع اوراق قرضه منتشر کند،ترتيب اولويت آنها در قرار داد مربوط ، قيد ميشود.

5 - برخي از شرکتها براي ايجاد جذابيت و انگيزه بيشتر در سرمايه گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثيقه مي کنند.مثلا ممکن است شرکت،زمين يا ساختمان خود را وثيقه اوراق قرضه قرار دهد.هر چند شرکتهاي مشهور و معتبر معمولا اوراق قرضه بدون وثيقه منتشر ميکنند.

6 - به طور کلي دارندگان اوراق قرضه در زمينه تصميم گيري شرکت حق راي ندارند،هر چند ممکن است که دارندگان انواع خاصي از اوراق قرضه در مواردي از تصميم گيريهاي شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه هاي ديگر يا در موارد ادغام شرکت در شرکتهاي ديگر)حق راي داشته باشند.البته ،اگر شرکتي شرايط مندرج در قرار داد اوراق قرضه را رعايت نکند ، دارندگان اوراق قرضه ميتوانند بر بسياري از فعاليتهاي شرکت اعمال قدرت کنند.

7 - اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصي به خريدار فروخته شود،فقط ناشر و خريدار،طرفهاي قرارداد هستند.ولي اگر اوراق قرضه به طور عمومي به تعداد زيادي از خريداران فروخته شود،غير از طرفهاي قراردادشخص ديگري به عنوان امين به نمايندگي از دارندگان اوراق قرضه بر اجراي تعهدات شرکت نظارت مي کند.



اوراق مشارکت

اوراق مشاركت همان اوراق قرضه است كه بر اساس قانون بانكداري اسلامي منتشر مي شود. ماهيت حقوقي اوراق مشاركت بر پايۀ عقد مشاركت مدني قابل تحليل است. در نظام مشاركت كه انواعي دارد، صاحب پس انداز به جاي دادن قرض و گرفتن بهره، كل يا بخشي از سرماية مورد نياز مؤسسة اقتصادي را تأمين ميكند و بر اساس توافق با كارفرما، در سود و زيان آن شريك ميشود و در پايان هر دورة مالي، پس از كسر هزينه ها، سود به دست آمده بر حسب نسبت هايي كه در قرارداد توافق شده، بين صاحب سرمايه و عامل اقتصادي(كارفرما) تقسيم ميشود

پس از پيروزي انقلاب و اجرای عمليات بانکداری اسلامي و به تبع آن ممنوعيت بهره در اقتصاد به دلايل شرعی و مبنای فقه اسلامي، انتشار و داد و ستد اوراق قرضه متوقف شد.اما وجود ابزار ديگري در بازار مالي کشور که عملکردی مشابه اوراق قرضه داشته باشد و بتواند جايگزين آن گردد و در کنترل حجم نقدینگی و مهمتر از آن در تأمین مالي طرح های زير بنايي و همچنين طرحهای توليدي و خدماتی از منابع مالي بخش خصوص جامعه موثر باشد ،ضروری به نظر مي رسيد.

بنابراين در پی مطالعات نسبتاً گسترده سازمان برنامه و بودجه ،سازمان بورس اوراق بهادار تهران ،بانک مرکزی ،وزارت مسکن و شهر سازي ،در برنامه دوم توسعه اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي کشور(1378-1374)مسأله استقراض عمومي از طريق انتشار اوراق بهادار به عنوان يک سياست مالي مطرح شد.در سياست هاي کلي برنامه ،انتشار اوراق مشارکت ،اوراق سرمايه گذاري و اوراق مشارکت کوتاه مدت به عنوان يکي از روش هاي کار آمد سياست هاي پولی و مالي مد نظر قرار گرفت.در طول سال هاي برنامه ، موارد استفاده از اوراق مشارکت گسترش يافت و اموری چون اجرای طرح هاي بزرگ ساختمانی و تأمین مالي طرح هاي توسعه موسسات عمومي و خصوصي به اوراق مشارکت مسکن اضافه شد.

بر اساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب مهر ماه 1376،اوراق مشارکت ،اوراق بهاداری است که با مجوز قانونی خاص يا مجوز بانک مرکزي ،براي تأمين بخشي از منابع مالي مورد نیاز به منظور ايجاد ،تکميل و توسعه طرح هاي عمراني –انتفاعی دولت مندرج در قوانين بودجه سالانه کشور يا براي تأمين منابع مالي منظور ايجاد ،تکميل و توسعه طرح هاي سود آور توليدي ، ساختماني و خدماتي شامل منابع مالي لازم براي تهيه مواد اوليه مورد نياز واحد توليدي، توسط دولت،شرکتهاي دولتي،شهرداري ها و موسسات و نهادهاي عمومي غير دولتي و موسسات عام المنفعه و شرکتهای وابسته به دستگاه هاي مذکور،شرکتهاي سهامی عام و خاص و شرکتهاي تعاوني توليد منتشر مي شود و به سرمايه گذاراني که قصد مشارکت در اجرای طرح هاي یاد شده را دارند از طريق عرضه عمومي واگذار مي گردد.

به اوراق مشارکت سود ثابتی به طور علي الحساب تعلق مي گیرد که در مقاطعی از سال پرداخت مي شود .سود قطعی اوراق هم،در سر رسيد و از محل سود طرح مورد مشارکت و به تناسب قیمت اسمي و مدت زمان سرمايه گذاري در اوراق، تعيين و به دارندگان اوراق مشارکت پرداخت مي گردد . چنانچه سود طرح، کمتر از سود علي الحساب پرداخت شده باشد يا طرح زیان ده باشد، دستگاه صادر کننده اوراق مسؤول آن است و سود علي الحساب پرداخت شده، قابل تعديل يا استرداد نيست . صادرکنندگان اوراق، متعهد پرداخت سود علي الحساب در مواعد مقرر و بازپرداخت اصل مبلغ اوراق در سررسيد و سود قطعی آن در فاصله زمانی پنج ماه بعد از سررسيد هستند. اين تعهدات، در مورد اوراق مشارکت طرح های عمرانی اعم از آن که دولت و يا يکي از دستگاه هاي اجرايی مجری آن باشند توسط دولت تعهد و تضمين مي شود و در مورد اوراق مشارکت منتشر شده توسط دستگاه هاي عمومی) به استثنای طرح هاي عمرانی ( يا خصوصی، شخص حقوقی ديگري با عنوان ضامن، تعهدات ناشر را تضمين مي کند. در مورد اوراق مشارکت بانک مرکزی جمهوري اسلامي ايران، اين بانک پرداخت اصل و سودهاي متعلّقه را در سررسيد مقرر، از طريق بانک های عامل تضمين مي کند.

از ويژگي هاي اوراق مشارکت به عنوان يکي از ابزارهاي مهم تأمين مالي، مي توان به موارد زير اشاره کرد:

1 - اوراق با نام يا بي نام است،

2 - قيمت اسمي مشخصي دارد،

3- سررسيد آن مشخص است و به عبارتي مدت معين دارد،

4 - بازپرداخت اصل اوراق در سررسيد و پرداخت سودعلي الحساب آن در مقاطع معين توسط ناشر، تضمين شده است،

5 - خريد و فروش اوراق از طريق شعب منتخب بانک عامل يا از طريق بورس اوراق بهادار(درصورت پذيرش) مجاز است،

6 -دارندگان اوراق به نسبت قيمت اسمي و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجراي طرح هاي مربوط، سهيم هستند،

7 - هر ورقه نشان دهنده ميزان قدرالسهم دارنده آن در طرح مورد سرمايه گذاري است،

8 - با فروش اوراق مشارکت رابطه وکيل و موکل بين ناشر و خريدار اوراق محقق مي شود (در واقع ناشر به وکالت از طرف خريداران اوراق مي تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق به منظور اجراي طرح و خريد و فروش هرگونه کالا، خدمت و دارايي مربوط به طرح اقدام نمايد انتقال اوراق به رابطه وکالت خدشه وارد نمي کند و اين رابطه تا سررسيد اوراق بين ناشر ودارندگان اوراق نافذ و معتبر است،)
9 - اوراق مشارکت به عنوان وثيقه طرف هاي معامله در قراردادهاي مربوط به وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکت هاي دولتي، شهردار يها و ساير دستگا ههاي اجرايي پذيرفته مي شود.

از مقررات موجود درباره اوراق مشارکت و به ويژه قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت چنين مي توان نتيجه گرفت که اين اوراق ابزار مالي جديدي براي جذب پس اندازها و تجهيز منابع مالي و جلب مشارکت مردم در تأمين مالي طرح هاي عمراني و زيربنايي دولتي و طرح هاي سودآور توليدي، ساختماني و خدماتي شرکت هاي دولتي شهرداري ها و مؤسسات و نهادهاي عمومي غيردولتي و شرکت هاي وابسته به آنها و همچنين شرکتهاي سهامي عام و خاص و شرکتهاي تعاوني توليدي است.

نويسنده : هاجر روزه دار

این کاربر 3 مطلب منتشر شده دارد.