فصل چهارم : حرفه حسابرسی مستقل
انواع مؤسسات حسابرسی از نظر شخصیت حقوقی:طبق اساسنامه نمونه مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران مصوبه 30/8/80 و اصلاحیه مورخه 24/10/82 شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران نوع مؤسسات حسابرسی مؤسسه غیر تجاری انتفاعی می باشد که معمولاً در ایران به صورت تضامنی اداره می شود در این مؤسسات مسؤلیت هرگونه خسارت که از طرف مؤسسه به اشخاص ثالث وارد می شود برعهده شریک یا شرکاء خواهد بود و در صورت خروج هریک از شرکاء باید نسبت به پرداخت کلیه خسارتهای مربوطه به افراد ذینفع برآیند.ایالات متحده آمریکا در گذشته مؤسساتش به صورت تضامنی اداره می شد ولی از سال 1992 با تغییراتی در قانون انجمن حسابداران رسمی آمریکا به اشکال دیگری شامل مؤسسات انفرادی ، تضامنی ، سهامی ، سهامی حرفه ای ، مؤسسات تضامنی با مسؤلیت محدود تقسیم گردیدند.
ساختار اداره مؤسسات حسابرسی: شامل :
1- شریک یا شرکاء
2- مدیران
3- سرپرستان
4- حسابرسان ارشد
5- حسابرسان و کمک حسابرسان
مسؤلیتهای اصلی شریک یا شرکاء عبارتند از :
1) برقراری تماس با صاحب کار
2) تنظیم و امضاء قرارداد حسابرسی
3) تعیین هدفها و دامنه رسیدگی و حل اختلافهای موجود با صاحب کار
4) شرکت در مجامع عمومی صاحب کار
5) استخدام کارکنان جدید و سرپرستی بر کارکنان
6) بررسی نهایی کاربرگهایی که توسط حسابرسان تکمیل گردیده و امضاء گزارش حسابرسان
7) اعمال کنترل کیفیت در مؤسسه
وظایف مدیران : مدیر کسی است که بتواند بطور همزمان توانایی مدیریت و انجام مستقل دو یا چند کار حسابرسی را داشته باشد و مسؤلیت آنها به شرح زیر می باشد:
1. تعیین روشهای رسیدگی برای هر حسابرسی واعمال استانداردهای اجرای عملیات
2. بررسی کاربرگها و تبادل نظر با اعضای تیم مورد رسیدگی و صاحب کار درباره مسائل حسابداری
3. جمع آوری اطلاعات لازم جهت ارسال صورتحساب برای صاحب کار و وصول وجه صورتحساب
وظایف سرپرستان: سرپرست کسی است که صلاحیت برنامه ریزی و اجرای مستقل یک یا چند کار حسابرسی متوسط و بزرگ را داشته باشد و مسؤلیت آنها عبارتند از :
1. تقسیم کار بین حسابرسان ارشد ، حسابرسان و کمک حسابرسان
2. بررسی کاربرگهای تکمیل شده توسط حسابرسان ارشد ، حسابرسان و کمک حسابرسان
3. نظارت بر اعمال صحیح استانداردهای اجرای عملیات
4. برنامه ریزی و تأیید کارکرد کارکنان و ارزیابی کارکنان
5. بررسی پرونده ها و اطمینان از تکمیل آنها و امضاء کلیه فرم ها و کاربرگهای حسابرسی
6. صلاحیت اجرای رسیدگی ها و برنامه ریزی
7. تنظیم پیش نویس گزارش حسابرسی برای تأیید مدیر یا شریک
وظایف حسابرسان ارشد: کارمندان حرفه ای هستند که توانایی انجام یک کار حسابرسی کوچک و متوسط را با نظارت عمومی سرپرست ، مدیر و شریک داشته باشند و مسؤلیت آنها عبارتند از :
1. زمانبندی مسؤلیت رسیدگی به قسمتهای مختلف صورتهای مالی
2. دادن آموزش ضمن کار به حسابرسان و کمک حسابرسان
3. بررسی کاربرگهای تکمیل شده توسط حسابرسان و کمک حسابرسان
4. رسیدگی به سرفصلهای عمده و اساسی و نکات عمده حسابداری
حسابرسان: کسانی هستند که توانایی درک و اجرای برنامه های حسابرسی را تحت نظارت حسابرس ارشد یا سرپرست داشته باشند حسابرس مسؤل رسیدگی به ارقام موجود در صورتهای مالی بر اساس برنامه های ارائه شده از طرف حسابرس ارشد و سرپرست می باشد.
کمک حسابرسان: کارآموزانی هستند که تحت نظارت مستقیم و دائمی حسابرسان ارشد و سرپرستان کار می کنند.
برنامه ریزی حسابرسی: برنامه ریزی یکی از مراحل کار حسابرسی صورتهای مالی می باشد که بمنظور کسب شواهد کافی و مناسب و برآورد هزینه های معقول در راستای آن وجلو گیری از هرگونه سوء تفاهم احتمالی با صاحب کار طراحی می شود و حدود برنامه ریزی حسابرس به عوامل زیر بستگی دارد:
1. اندازه واحد مورد اندازه گیری
2. شناخت حسابرس از فعالیتهای واحد مورد رسیدگی
3. پیچیدگی کار
4. تجارب قبلی حسابرس از واحد مورد رسیدگی
چگونگی پذیرش صاحب کار جدید: حسابرسان بایستی قبل از پذیرش صاحب کار جدید تحقیقاتی پیرامون سوابق آتی و مشخصات و حسن شهرت مدیران و مسؤلین شرکت و سهامداران عمده شرکت بعمل آورند و علاوه بر موارد ذکر شده اقدامات زیر را انجام دهند:
1. شناخت کافی از فعالیت های صاحب کار
2. توانایی انجام کار
3. تماس با حسابرس قبلی
4. تماس با کمیته حسابرسی صاحب کار
مذاکرات مقدماتی با صاحب کار : پیش از شروع کار یک نشست با صاحب کار گام مفیدی در پیشگیری از سوء تفاهم می باشد در این نشست نوع و ماهیت کار ، هدف و دامنه رسیدگی و همچنین مطلبی که احساس می شود بین حسابرس و صاحب کار اختلاف ایجاد می کند مورد بحث قرار گیرد.
موافقتنامه حسابرسی: تفاهم های حاصل از مذاکرات مقدماتی را حسابرسان باید بطور خلاصه در موافقتنامه حسابرسی ذکر کنند تا نوع و ماهیت کار و هر گونه محدودیت در دامنه رسیدگی ، زمانبندی انجام و تکمیل رسیدگی ها و مبنای حق الزحمه حسابرسی به روشنی مشخص شود و بعد توسط طرفین امضاء گردد.
مستند سازی مراحل برنامه ریزی :مستند سازی مراحل برنامه ریزی در کاربرگها با تهیه :
1. طرح حسابرسی
2. برنامه حسابرسی
3. بودجه زمانی
انجام می گیرد و این کاربرگها اهداف زیر را دنبال می کنند:
1) شواهد لازم برای برنامه ریزی حسابرسی
2) ابزار لازم برای هماهنگی ، زمانبندی و سرپرستی حسابرسانی که به رسیدگی ها می پردازند.
طرح حسابرسی: این طرح شامل مشخصات شرکت صاحب کار، اهداف حسابرسی ، نوع و حدود خدمات و زمانبندی کاری است که کارکنان صاحب کار قرار است انجام دهند. تعیین تاریخ و تکمیل بخشهای عمده کار و برآورد اولیه از سطوح اهمیت می باشد.
برنامه حسابرسی: عبارت است از فهرست کارهای حسابرسی و تاریخ شروع و خاتمه عملیات حسابرسی
بودجه زمانی : کاربرگهای بودجه زمانی عبارتند از :
1. مبنایی برای حق الزحمه حسابرس
2. تأکید و توجه بیشتر به مطالب حساستر
3. مبنایی برای اندازه گیری کارآیی کار حسابرسان
روشهای حسابرسی: عملیات یا کارهای هستند که حسابرس می بایست انجام دهد تا بتواند اطلاعات ، شواهد و مدارک کافی را برای ارائه اظهار نظر خود گرد آوری کند.
آزمونهای حسابرسی: مجموعه ای از روشهای حسابرسی است که برای اثبات یا رد موضوعی بکار می رود و زمانی که حسابرسی حداقل از یک روش از درون اسناد و مدارک و یک روش خارج از اسناد و مدارک استفاده می کند اجرای این آزمونها قابلیت اتکای بیشتری را خواهند داشت بطور کلی آزمونهای حسابرسی را می توان به دو دسته تقسیم کرد که عبارتند از:
1. آزمون رعایت روشها: این آزمون به کنترل داخل شرکت مربوط می باشد و یکی از مراحل انجام آزمون حسابرسی ضمنی است این آزمون رعایت یا عدم رعایت روشهای مورد نظر در ارتباط با کنترلهای داخلی را می آزماید.
2. آزمونهای محتوا: این آزمونها در حسابرسی نهایی و برای اثبات مانده حسابها بکار می رود این آزمونها بمنظور کسب شواهد لازم دال بر کامل بودن، صحیح بودن و معتبر بودن اطلاعات تهیه شده توسط سیستم حسابداری است که اجرا می شود و شامل آزمونهای تحلیل و آزمون جزئیات مانده حسابها و گروه معاملات می شود.
فرایند حسابرسی: فرایند حسابرسی بطور کلی شامل 6 مرحله زیر می باشد:
1) شناخت سیستم کنترل داخلی جهت برنامه ریزی
2) برآورد احتمال خطر کنترل و طراحی آزمونهای اضافی
3) اجرای آزمونهای اضافی
4) برآورد مجدد خطر کنترل و طراحی آزمونهای محتوا
5) اجرای آزمونهای محتوا
6) تشخیص نوع اظهار نظر و ارائه گزارش حسابرسی
شناخت سیستم کنترل داخلی : طبق استاندارد دوم اجرای عملیات ، حسابرس باید از سیستم کنترل داخلی صاحب کار شناخت کافی داشته باشد و منابع اطلاعاتی برای این شناخت عبارتند از:
1. مصاحبه با کارکنان
2. بررسی کاربرگهای سالهای قبل
3. بازدید از کارخانه
4. بررسی دستورالعمل های اجرایی صاحب کار
برآورد خطر کنترل و طراحی آزمونهای اضافی : در این مرحله حسابرس باید بررسی کند که آیا سیستم های کنترل داخلی به قدر کافی قوی هستند که از تحریفهای با اهمیت پیش گیری و یا آنها را کشف و اصلاح نماید اگر احتمال خطر زیاد بود تنها بر آزمونهای محتوا اتکاء خواهد کرد و اگر احتمال خطر در سطح پایینی بود حسابرس باید تصمیم بگیرد که کدام سیستم کنترل داخلی دیگری وجود دارد که می تواند آنرا بطور مؤثر مورد آزمون قرار دهد.
اجرای آزمونهای اضافی ( آزمونهای رعایت): حسابرس برای اینکه اطمینان یابد روشهای اصلی کنترل داخلی بطور مؤثر و دقیق طراحی شده از آزمونهای رعایت استفاده می کند.
برآورد مجدد احتمال خطر کنترل و طراحی آزمونهای محتوا: حسابرسان پس از اجرای آزمون رعایت در شرایطی قرار می گیرند که می توان به احتمال خطر کنترل تجدید نظر کنند و نوع ، زمانبندی و حدود آزمونها را تعیین نمایند.
اجرای آزمونهای محتوا: پس از تکمیل و ارزیابی کنترلهای داخلی حسابرسان می توانند روشهای رسیدگی لازم را برای اثبات مانده حسابها را تکمیل کنند.
تشخیص نوع اظهار نظر و ارائه گزارش حسابرسی: یکی از شرکاء ابتدا کاربرگها را بررسی می کند تا از انجام رسیدگی کامل اطمینان یابد و در مورد نوع اظهار نظر تصمیم بگیرد و به همین دلیل گزارش حسابرسی معمولاً یک یا دو هفته پس از آخرین روز اجرای عملیات صورت می گیرد.
خطر حسابرسی: خطر حسابرسی یعنی احتمال خطر اینکه حسابرس نسبت به صورتهای مالی حاوی اشتباه یا تحریف با اهمیت، نظر نا مناسب ارائه نماید به عبارت دیگر خطر حسابرسی عبارت است از احتمال اینکه تحریفی با اهمیت در صورتهای مالی وجود داشته باشد و حسابرس با رسیدگی های انجام داده خود آنرا کشف نکند.
عوامل مؤثر بر احتمال خطر حسابرسی : حسابرسان در برنامه ریزی حسابرسی باید به عوامل مؤثر بر احتمال خطر حسابرسی توجه نمایند . این عوامل عبارتند از:
1. خصوصیات مدیریت
2. ویژگی های عملیاتی
3. موارد خاص حسابرسی
اجزای احتمال خطر حسابرسی: احتمال خطر حسابرسی در سطح یک حساب دارای 3 بعد می باشد:
1. احتمال خطر ذاتی
2. احتمال خطر کنترل
3. احتمال خطر عدم کشف
احتمال خطر ذاتی : عبارت است از اینکه احتمال رخ دادن یک اشتباه یا تحریف با اهمیت در یک حساب پیش از آنکه سیستم کنترل داخلی مورد ارزیابی قرار گیرد.
احتمال خطر کنترل: عبارت است از اینکه احتمال دارد که سیستم کنترل داخلی صاحب کار بموقع از بروز یک تحریف با اهمیت پیشگیری یا آنرا کشف نکند
احتمال خطر عدم کشف: عبارت است از اینکه روشهای رسیدگی حسابرسان سبب شود به این نتیجه برسند که تحریف با اهمیتی در صورتهای مالی وجود ندارد در حالی که حساب مزبور دارای تحریف با اهمیتی است.