ارتباطات هویت جوامع را شکل می دهد

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط علیرضا لک

بازدید: 806

به مناسبت روز جهانی ارتباطات  
 
     
 
هفدهم ماه می(۲۷ اردیبهشت) هر سال روز جهانی ارتباطات نامگذاری شده است. در خصوص اهمیت ارتباطات در دوران کنونی همین بس که بگوییم ارتباطات شکل دهنده و هویت بخش جوامع است و هویت یک جامعه را شکل می دهد.

از گذشته تا کنون ارتباطات با همنوع، همواره یکی از مسائل بسیار مهم برای انسان محسوب می شده و از صورتهایی ابتدایی اولیه مانند استخدام دوندگان برای حمل پیامهای فرمانروایان، استفاده از دود، کبوتران نامه بربه علائم الکتریکی و ارتباطات ماهواره ای و سیستمهای پیشرفته انتقال تکامل یافته است.

در ‪ ۱۷می‪ ۱۸۶۵میلادی "اتحادیه تلگرافی بین المللی" در پاریس تشکیل شد. از آن تاریخ به بعد نام این اتحادیه دستخوش تحول شد و سرانجام در ‪‪ ۱۹۰۶میلادی در کنفرانس "اتحادیه تلگرافی بین الملل " تصمیم گرفته شد که "اتحادیه رادیو و تلگرافی بین الملل" نیز تشکیل شود.

در ‪ ‪ ۱۹۳۲میلادی به موجب "عهدنامه مادرید" با وحدت دو اتحادیه مذکور، " اتحادیه بین المللی ارتباطات دور" شروع به کار کرد و در واقع روز جهانی ارتباطات یادآور تأسیس این اتحادیه ها برای پیشرفت ارتباطات است.

ارتباطات شکل دهنده و هویت بخش جوامع انسانی است و در حقیقت ارتباطات و شیوه های ارتباط میان افراد انسانی است که هویت یک جامعه را شکل می دهد.

گسترش ارتباطات و پیدایش و حاکمیت قدرتمندانه تکنولوژی نوین ارتباطات، در کنار هنرهای گوناگون و پرنفوذی که در دوران حاکمیت اندیشه نوین پدید آمده و جهانی شدند، بی تردید یکی از مهمترین عوامل و شاخصه های جهانی شدن فرهنگ جدید است.

در این نوشتار برای تبیین مفهوم ارتباطات دیدگاه چهار نفر از نظریه پردازان ارتباطات، مارشال مک لوهان، کارل دویچ، جان تامپسون و دیوید بل مورد بررسی قرار می گیرد.

● مک لوهان

مارشال مک لوهان رسانه را مهمترین عنصر و اصلی ترین تجلی ارتباطات می دانست و معتقد بود که : "تمامی رسانه ها (در میان سایر ویژگی ها) از ویژگی پیام رسانی برخوردارند.

رسانه در هر گونه تعریف یا خود پیام است یا اصلا برای پیام رسانی به وجود آمده است. پیام نیز یا خود فرهنگ است یا برای انتقال فرهنگ انتشار یافته است. این جمله مک لوهان که "پیام خود رسانه است" در کنار اصطلاح معروف او دهکده جهانی نشان دهنده تغییر و تحولات جهانی و "بحران معنا" در بسیاری از مفاهیم سنتی است.

تمامی رسانه های همگانی بنا به ویژگی دارا بودن مخاطبین انبوه و امکان گسترش شبکه ارتباطی (امکان تکنولوژیکی) استعداد جهانی شدن دارند."

● کارل دویچ

از دیدگاه کارل دویچ، جامعه اصولا یک نظام ارتباطی است. ارتباطات شکل دهنده و هویت بخش جوامع انسانی است و در حقیقت ارتباطات و شیوه های ارتباط میان افراد انسانی است که هویت یک جامعه را شکل می دهد. نقطه عزیمت دویچ این است که شاخصه همه اجتماعات میان اشخاص وجود چشمگیری از مبادلات میان آنهاست.

او در آثار خود در مورد ملی گرایی نیز بر این نکته تأکید داشت که جوهره "مردم" وجود ارتباطات است؛ یعنی توانایی انتقال پیام، فهم آن و پیش بینی پذیری رفتاری به شکلی متقابل.

دویچ در دهه ۱۹۵۰ تحقیقی در دانشگاه پرینستون انجام داد با این هدف که دریابد چگونه امکان دارد جامعه ای همبسته و وسیع تر از جامعه ملی به وجود بیابد. استدلال اصلی او این بود که با تراکم بیشتر مبادلات اجتماعی در میان افراد در دوره های طولانی زمانی، اجتماعات جدیدی بر مبنای هویتی مشترک شکل می گیرد که سرانجام می تواند به خلق یک ابر دولت با نهادهای متمرکز منجر شود.

به بیان دیگر، او به این موضوع می پردازد که چگونه ممکن است اجتماع سیاسی در مقیاسی وسیع گسترش یابد و چندین اجتماع کوچک را که حتی تخاصم بالقوه ای نیز دارند(دولتها و مردم) در درون اجتماع سیاسی وسیع تری که جنگ در آن حذف می شود، در بر می گیرد.

برخی نظریه پردازان چون "بل" نظریه دویچ را عمیق تر و اساسی تر از اندیشه های مک لوهان می داند. به نظر او نظریه مک لوهان درباره توانایی ارتباطات در به وجود آوردن دهکده جهانی شعارگونه است در حالی که کارل دویچ معتقد است که جریان شدید ارتباطات میان ملتها و دولتها می تواند به تدریج به پیدایش یک جامعه سیاسی جهانی بینجامد.

● تامپسون

جان تامپسون معتقد بود که ارتباطات نظام تبادل بین شبکه هایی از معانی پدید آمده در جوامع مختلف است. او فرهنگ را معانی پدید آمده در قالب اشکال نمادین در یک جامعه می داند و ارتباطات از دیدگاه او نحوه انتقال این معانی میان تولیدکنندگان و دریافت کنندگان است.

تامپسون می نویسد: "اشکال نمادین پدیده های اجتماعی هستند. یک شکل نمادین که تنها توسط یک فرد دریافت می شود بیش از آنکه یک قاعده باشد یک استثنا است. تبادل اشکال نمادین بین تولیدکنندگان و دریافت کنندگان آنها دارای ویژگی هایی است که ما می توانیم آنها را تحت عنوان "انتقال فرهنگی" بررسی کنیم.

● دیوید بل

گروهی از نظریه پردازان فرهنگ از جمله کارکردگرایان بررسی های خود درباره فرهنگ را از مفاهیمی ژرف تر مثل ارتباطالت آغاز می کنند و آنرا در برقراری امنیت جهانی مورد توجه قرار می دهند.

دیوید بل از جمله این اندیشمندان است که در پی تبیین نقش ارتباطات، فرهنگ و ارزشهای جهانی در پدید آوردن امنیت جهانی است.

وی سؤالات و مباحثی بلند پروازانه را مطرح می کند از جمله اینکه آیا ارتباطات می تواند آگاهی بین المللی را متحول سازد و آیا جهان را به سوی ملی گرایی بیشتر سوق می دهد و یا از شدت آن می کاهد؟ چگونه پیوند شبکه ها و نظامهای ارتباطاتی در عرصه جهانی گسترش می یابد؟ و آیا تکنولوژی ارتباطات می تواند تأثیر عمده ای بر امنیت بین المللی بگذارد؟

از نظر بل این سؤالها از اهمیت فوق العاده مسئله آگاهی، اندیشه و فرهنگ برخاسته است. اهمیتی که مورد توجه بی سابقه دانشمندان قرار گرفته است. به عقیده او این توجه در اندیشه گذشتگان نیز وجود داشته است اما امروزه گسترش تکنولوژی موجب شده تا امکان تأثیرگذاری بر اندیشه و آگاهی و در نهایت تأثیر بر مناسبات بین المللی از این طریق افزایش یابد.

او ارتباطات را جوهر فرهنگ و اندیشه و تبلور آن در عرصه اجتماعی می داند. ارتباطات با فرهنگ و ارزشها دو مقوله جداگانه هستند ولی مفاهیم آنها در هم تنیده است. دیوید بل با بهره گیری از نظریه مارشال مک لوهان و نیز کارل دویچ به تبیین نقش مؤثر ارتباطات در شکل گیری فرایندهای فرهنگی می پردازد.

● نتیجه گیری

با توجه به تعاریف ارائه شده، ارتباطات زمینه و مبنای پیدایش فرهنگ در درون یک جامعه از یک سو و مبادله فرهنگی میان جوامع مختلف از سوی دیگر است. همچنین به دلیل آنکه تکنولوژی ارتباطات دیداری و شنیداری، جهانی و فراملی شده و نیز تکنولوژی ارتباطات اطلاعاتی نیز در حال جهان شمولی است، امکان تبادل معانی در عرصه جهانی وجود دارد و امکان تقریب بین فرهنگها در این زمینه گسترش می یابد.

بنابراین ارتباطات و رسانه ها یکی از مهمترین وسایل و اسباب جهانی شدن فرهنگ هستند. از طریق ارتباطات امکان تبادل معانی پدید آمده در جوامع مختلف بشری در عرصه جهانی ایجاد می شود و با گسترش تکنولوژی و افزایش این امکان، زمینه انتشار جهانی معنای بنیادین پدید آمده درباره انسان و جایگاه اجتماعی او فراهم می شود.

اگر به تعبیر مک لوهان "رسانه را عین پیام" و یا به بیان جانسون ارتباطات را "شبکه تبادل اشکال نمادین"، بدانیم، جهانی شدن ارتباطات خود به معنی جهانی شدن فرهنگ است.

نويسنده : علیرضا لک

این کاربر 13 مطلب منتشر شده دارد.